Sturlunga

Vögum, vögum, vögum vær

með vora byrði þunga,

af er nú sem áður var

í tíð Sturlunga.

Varist þér og varist þér,

vindur er í lofti.

Blóði mun rigna á berar þjóðir.

Þá mun oddur og egg arfi skipta.

Nú er hin skarpa skálmöld komin.

Seggir sparir sverði að höggva.

Snjóhvítt er blóð líta.

Skæröld getum skýra.

Skarpur brandur fékk þar landa,

skarpur brandur fékk mér landa.

Rökkvar að éli, rignir blóði.

Hrýtur harðsnúinn hjálmstofn af bol.

Vögum, vögum, vögum vær

með vora byrði þunga,

af er nú sem áður var

í tíð Sturlunga

og í tíð Sturlunga.

Utanríkisráðherra hefur fengið líflátshótanir

Sorry speak english

Hvað ætli það hafi margir þjónustustaðir breyst „Sorry speak english“ staði á landinu bláa undanfarin ár? Mér varð hugsað til þessa í gær þegar ég þurfti vegna vinnu að heimsækja stað sem fyrir nokkrum vikum síðan var töluð íslenska og enska. En í gær bar svo við að íslensku kunnáttan virtist vera fyrir bý. Í nágrannalöndum s.s Noregi er lögð áhersla á það að þeir sem komi fram fyrir hönd fyrirtækis tali hið opinbera tungumál.

Þegar „hið svokallaða hrun“ dundi á landanum þurfti síðuhöfundur á endanum að flýja til Noregs til að losna við íslenskumælandi stefnuvottana af útidyrasnerlinum. Þar réði ég mig hjá norsku múrarafyrirtæki og var áður spurður hvort ég kynni norsku. Þó svo að ég svaraði á ensku þá sagðist ég ekki vera í nokkrum vandræðum með norskuna þyrfti bara smá æfingu. Annan daginn hjá fyrirtækinu í Noregi var ég spurður hvenær ég ætlaði að fara að tala norsku. Ég svaraði á ensku „eftir viku“ en meiri þolinmæði þyrfti með múrverkið það gæti tekið mig mun lengri tíma að læra það.

Fljótlega var ég settur inn í verkefni sem ég átti að vinna mig fram úr einn en norskur vinnufélagi var mér til halds og trausts fyrstu klukkutímana. Þar var verið að byggja kyndistöð fyrir fjarvarmaveitu og átti ég að hlaða veggi, sem þurfti að hífa hleðslusteininn í og forfæra á lyftara. Við vinnufélaginn töluðumst við á ensku. Sá sem var í hífingunum  sagði yggldur á brún við mig „hvis du skal jobbe her i norge, må du snakke norsk“.

Ég svaraði honum eins vel og ég gat á barnaskóla dönskunni minni; að það væri norski vinnufélagi minn sem talaði við mig á ensku því hann væri að æfa sig í henni. Og bara svo að hann vissi það þá væri ég sá eini af okkur þrem sem talaði ekta norsku en hana skildu þeir tveir ekki lengur. Þessi aldni kranabílstjóri heilsaði mér kumpánlega í hvert skipti sem við hittumst eftir þetta og ég komst fljótlega að því að norskan hefur orðið yfir ósvífni sem smitast hefur inn í íslenskuna, þ.e. orðið gálgahúmor.

Fyrsta daginn í nýja starfinu komst ég að því að vinnufélagarnir voru jafnmargir af erlendu bergi brotnir og norsku. Helmingurinn af þeim var frá Afganistan og Súdan, en þeir töluðu norsku. Þessir vinnufélagar hjálpuðu mér mikið með norskuna því enskan var þeim flestum framandi og eina ráðið til þess að skilja hvern annan var að tala saman á norsku. Fljótlega bættist málgefinn pólverji í vinnufélaga hópinn sem var búin að vera í fjölda ára í Noregi en talaði bara lélega ensku.

Við unnum tveir saman um tíma og þá sagði hann mér að hann hefði verið skildaður á norsku námskeið oftar en einu sinni og skildi vel norsku. Ég sagði honum þá að eftirleiðis talaði ég bara við hann á norsku. Hann þrjóskaðist við í þögn fyrsta daginn en fór svo að reyna að ná sambandi. Eftir nokkra daga vorum við farnir að rífast um það þegar við keyrðum yfir Tjadsundsbrúna, hvort málvenjan væri að segja Tjeldsundsbrua eða –bru á norsku. Þessi vinnufélagi sem talaði ekki norsku við aðra en mig, var á lægri launum en við hinir þrátt fyrir að vera með sömu afköst, og var sá fyrsti sem tók pokann sinn þegar verkefnin drógust saman.

Framkvæmdastýra fyrirtækisins hafði það oft á orði að það hefði verið furðulegt að verða vitni af því hvað ég varð fljótt altalandi á norsku eftir að hafa orðið uppvís af því að skrökva til um það á ensku að ég kynni hana. Einn norski vinnufélaginn, sá sem elstur og sigldastur var, sagði þá að hann grunaði mig um græsku. Hvort ekki gæti verið að danska væri kennd í íslenskum barnaskólum?

Þessi lífsreyndi norski vinnufélagi var u.þ.b. að ljúka sinni starfsæfi á þeim tíma sem ég var þarna við störf. Við spjölluðum oft um heima og geima og einu sinni sagði hann við mig „Magnús heldurðu að það hefði þýtt að segja mér það árið 1999, þegar fáheyrt var að útlendingur starfaði í norskum byggingaiðnaði, að um áratug seinna myndi ég vinna með eintómum útlendingum sem ekki væri hægt að tala við um norsk málefni“.

Þó svo að ég tæki þetta ekki til mín, því íslendingur í Noregi er fyrir norðmönnum nokkurskonar litli bróðir, þá fauk nett í mig og ég sagði honum það að norðmenn ættu kannski að hugsa aðeins út í hverskonar pólitíkusa þeir veldu sér og láta aðrar þjóðir í friði. Þegar ég sagði upp eftir þriggja ára veru til að halda heim á landið bláa, þá sagði sá gamli upp rétt á eftir. það var stutt í eftirlaunaaldurinn hjá honum og hann sagðist ekki lengur nenna að vera félagslega fatlaður á norskum vinnumarkaði.

Þetta rann allt saman eins og ísaldarleir á milli eyrnanna í gær þegar ég kom óundirbúinn inn á „sorry speak english“ stað. Þarna höfðu verið fyrir aðeins nokkrum vikum eintómir íslendingar við störf. Sennilega hafa einhverjir þeirra verið í sumarvinnu og eru nú komnir í æðri menntastofnanir, jafnvel til að læra að kenna ungdómnum hvernig á að stafa sorry speake english. Eða jafnvel að ná sér um háskólagráður, sem kannski nýtast ekki til annars en atvinnuleysisbóta, nema þau læri að segja sorry á fleiri tungumálum en ensku. Því acctually er það svo að basically þarf að tala þjóðtunguna hvar sem er í heiminum til að eiga góðan séns.

Varla verður því trúaða að auravonin ein stýri þar sem landsliðið í kúlu hefur haft hönd í bagga, að „sorry speak english“ sé gert að opinberri kveðju á Íslandi. Nema að það sé meiningin að Fly Bus4You rúturnar flytji einungis enskumælandi Greyline túrista inn á „sorry speak english“ staðina. Það gæti á endanum orðið erfiðara fyrir kúluspilarana að snúa sig út úr því en fyrir Air Iceland Conect að verða aftur að Flugfélagi Íslands.

Jafnvel erfiðara en það var fyrir óskabarn þjóðarinnar Eimskip að halda upp á 100 ára afmælið á splunku nýju kennitölunni um árið með angurværum auglýsingum á öllum sjónvarpsstöðvum, þar sem kona og börn tóku á móti fjölskylduföðurnum í íslenskri lopapeysu með viðlaginu „sértu velkominn heim, yfir hafið og heim“ .

Hefur áhyggjur af íslenskunni

Orkupakkinn - afsprengi sturlunar

Spilverk Þjóðanna söng um árið sönginn um Sturlu sem hefst á orðunum „Þú ert menntaður vel og styrktur“. Þetta dugir þó eitt og sér lítið til framdráttar þegar „vantar tólin og tækin og réttu vandamáli“. En Sturla var „boðinn og búinn til veislu“ sem endaði á því að hann gróf þeim gröf sem trúðu á nýtt og betra líf. Textinn endar svo í óræðri spurningu „hvort aka hetjur um hringbraut“.

Hringavitleysa íslensksrar óhamingju virðist nú á tímum vera að endurtaka sig með þeim hætti að erlent regluverk er íslenskum lögum æðri, sem byggja þó á hagsmunum Íslendinga.

Árið þúsund tóku landsmenn þá ákvörðun að hafa einn sið í landinu. Þegar Sturlungasaga er lesin má greina hversu erfiðlega landsmönnum gekk að ná málum sínum fram ef þau brutu í bága við kirkjuvaldið, sem sótti sitt umboð undir páfann í Róm. Samt telja landsmenn það hafa verið til heilla að hafa undirgengist einn sið, jafnvel þó svo að augljóst sé að einmitt það hafi kostað Sturlungaöld og sjálfstæði hátt í 700 ár.

Þó svo að lögfrótt fólk sem vill láta taka sig alvarlega, sverji fyrir að hagsmunamál landsins í dag byggi á trúarbrögðum, þá keppast hinir sömu við að mæra samninginn um evrópska efnahagsvæðið, sem nokkhverskonar einn sið, líkt og væri um heilaga kirkju að ræða. Það virðist vera nóg að minnast á hversu vel EES samningurinn hafi reynst til að rökstyðja rakalaust hvað sem er. Það má jafnvel líkja helgi EES við setningarbrot sem kom inn í íslenska tungu um siðaskiptin „í Jesú nafni amen“ og málið telst afgreitt.

Sá munur er þó á að um siðaskiptin árið 1000 þá voru málin rökstudd með kærleikanum sem fólst í boðskap Jesú Krists. Núna 1000 árum síðar er það hinn heilagi hagvöxtur sem dugir til að rökstyðja alla skapaða hluti. Jafnvel þó svo að hinn heilagi hagvöxtur sé komin með jarðarbúa fram á bjargbrúnina við að sólunda auðlindum jarðar einungis hagvaxtarins vegna. Evrópusambandið hefur sett upp regluverk í stórum stíl sem byggir á álíka vísindum og galdrabrennur fyrri alda svo viðhalda megi hinum heilaga hagvexti sjálfbært og þar má víst engin undan skerast.

Það hefur hver langskólagenginn sérfræðingurinn af öðrum verið kallaður fram til að hafa vit fyrir hundheiðnum landanum í orku einangrun sinni, sem ekki getur skilið hversu mikilsvert er að taka upp evrópskt regluverk landsins vegna. Ekkert af þessu hámenntaða vel styrkta liði hefur tekist að benda efasemdar mönnum á svo mikið sem eitt atriði sem gagnast myndi íslenskum almenningi. En keppast þess í stað við að skýra út hversu  veigamikill fyrirvari alþingis er sem undanþága frá hinum evrópsku lögum, enda myndi annað þýða lok lýðveldis á svipaðan hátt og þjóðveldis á sínum tíma.

Ein og ein mannvitsbrekka hefur þó haft sig í að segja að það beri að fá sem hæst verð fyrir orkuna á markaði, en vill samt halda inni fyrirvaranum um tengingu sæstrengs inn á Evrópska kerfið. Þetta þýðir á markaðsmáli mannanna að það beri að hækka orku til landans eins og mögulegt er, allavega á meðan ekki er hægt að koma okrinu úr landi á annan veg.

Það segir sig náttúrulega sjálft að það er illmögulegt að skýra það út fyrir almenningi hvaða hag hann hefur af svona regluverki. Og er varla nema von að þeir sem ætla að hagnast á regluverkinu einu saman vanti nú tólin og tækin og réttu vandamálin við að skýra sitt mál.

Sérviskan lengi lifi

Hvað er það sem fær miðaldra mann til að blogga? Við þessari spurningu er varla til neitt einhlítt svar, - og þó. Sá sem t.d. skoðar moggabloggið reglulega mun fljótlega komast að því að þar er að miklu leiti við ritstjórnina sundurleitur hópur samansúrraðra sérvitringa sem væru greindir einangrunarsinnar sem aðhyllast afturhald og þjóðernispopúlisma ef mælistika hinar pólitísku rétthugsunar er notuð.

Hjá mörgum bloggurum eru það fréttir sem kveikja neistann og pistlarnir því oft tengd við fréttir á mbl, og þar viðraðar aðrar skoðanir en fram koma í fréttum. Því má segja að flest blogg eigi sér þann uppruna að fara gegn rétthugsun sérfræðingaveldis samfélagsins sem kallað er á teppi fjölmiðlanna til að láta almenning vita hvað hagkvæmt sé að halda. Blogg er því oftar en ekki til að opinbera sérvisku í stað sérfræðiþekkingar.

Síðuhöfundur hefur bloggað á moggablogginu í meira en 10 ár og má segja að fyrstu árin hafi bloggin verið að mestu fréttatengd. Fljótlega upp úr hinu „svokallaða hruni“ fóru fréttir og sérvaldir álitsgjafar að verða aftur svo yfirgengilega einróma í síendurtekinni sérfræðiþekkingu sinni að ég slökkti endanlega á sjónvarpi og flatskjárinn flaug svo fram af svölunum eins og freesbeediskur nokkrum árum seinna.

Ástæða þess að svartur skjárinn fékk pláss svo lengi í stofunni var sú að hún Matthildur mín sagði að við myndum líta út eins hverjir aðrir sérvitringar ef á heimilinu væri ekkert sjónvarp sýnilegt þegar gesti bæri að garði. Hún sjálf var fyrir löngu hætt að horfa á sjónvarpið á undan mér, en hefur sennilega alveg rétt fyrri sér hvað álit fólks á sérvisku varðar.

Eins og mátt hefur greina í bloggum undanfarið og myndaalbúmi, þá höfðum við hjónin verið að fikra okkur Íslenska hringinn undafarnar vikur af eintómri sérvisku, og fórum hann furðulegan með fermingarsvefnpoka og tjald. Það má segja að við höfum farið með veggjum, eða kannski réttara sagt þokubökkum og sólstöfum. Þrætt annes og afdali, en annað slagið höfum við samt kíkt við í alfaraleið. Slóðin lá norður annes og inn til dala, út Strandir og yfir Þröskulda, upp Borgarfjörð um Uxahryggi ,og svo með rykkjum og skrykkjum alla leiðina austur um Öræfi heim.

Í þessu ferðalagi var hvorki kveikt á útvarpi né komið við í Reykjavík og við erum bæði svo svakalega sérvitur að hafa ekki tileinkað okkur snjallsímatæknina. Í lok þessarar ferðar heimsóttum við svo alsæl og utangátta vinafólk í hjólhýsaþyrpingu við rætur óbyggðanna heima, og var þá skyndilega kippt niður á jörðina þar sem við sátum úti með vinafólki. Á þessu sólbjarta sumarkvöldi birtist út úr einu hjólhýsi eldri kona skelfingu lostinn og spurði hvort við værum ekki að fylgjast með fréttum.

Í sjónvarpinu væri verið að segja frá seinna fjöldamorði dagsins í vestri, yfirvofandi flóðum hjá frændum vorum í austri og hamfarahlýnun. Við sem höfðum haldið okkur eiga indælis ferð og hitt á notalegt veður fyrir fólk rétt fyrir sextugt til að þykjast ungt í annað sinn. Á ferðalaginu um landið urðum við dagþrota hvern einasta dag og litum oftar en einu sinni í augu hvors annars vitandi upp á hár að þetta er allt saman farið styttist í annan endann. það þarf engar fréttir eða facebook statusa því til staðfestu.

Undanfarin ár hefur Ísland átt hug minn og má segja að bloggin mín hafi verið til að æfa íslenskan stíl. Það hefur nefnilega verið að læðast að mér sú hugsun með aldrinum, að það sé ekki tilviljun hvar við fæðumst og hvað því fylgir, og rétt sé að nota það á meðan tími gefst. Kannski er það með þetta eins og fleira að það þurfti erlendar fréttir og túrista til að augun opnuðust.

Nú orðið nota ég bloggin mín meira sem bók daganna um það sem má lesa á milli línanna og til æfinga í íslensku. Enda hefur pirringur minn farið vaxandi eftir því sem ég heyri fleiri, sem deila kjörum á landinu bláa, tjá sig á lélega mengaðri ensku. Ég hef fjargviðrast útí það hér í blogg að þjóðmenning mörlandans sé kynnt á ensku sem fyrsta máli, en þar er samt ekki kynnunum um að kenna heldur kannski skorti á íslenskum eyrum.

Eins hef ég sagt frá gamla Akureyringnum sem bauð mér "Good morning" við ruslatunnurnar til þess að vera alveg öruggur með að gera sig ekki að viðundri. Jafnvel þó ég væri hrolleygur bláskjár í gatslitinni lopapeysu í morgunn kulinu. Ég svaraði með "góðan daginn" á því ástkæra og ylhýra, sem kannski hefði betur verið látið ógert því sú kveðjan virkaði eins og kjaftshögg á þann gamla.

Eitt sinn í þessum hring þegar dagur var að kveldi kominn spurði ég 66° bláklæddan, rauðbirkinn tjaldsvæðisvörð hvort hægt væri að fá að tjalda. Hann  hastaði „speak english please“. Þau stóðu þarna fjögur saman svo ég spurði brosandi, -til fullviss mig alveg, -hvort það væru fleiri fábjánar hér og fór svo inn um dyr sem á stóð reception. Sá rauðbirkni stormaði inn á eftir og sótti geðuga konu sem sagði "hvað gengur eiginlega á". Þegar  sérviskan hafði verið greind, spurði hún með íslenskri alúð „get ég gert eitthvað fyrir þig“. Ég svaraði  „tjaldstæði fyrir tvo takk í litlu kúlutjaldi niður við lækinn“. -“ Það er bara ekkert annað“ sagði hún með brosi.

Í þessari hlykkjóttu hringferð þá ætluðum við að gista á einu af frægu tjaldsvæðunum. Þar fengust engar upplýsingar í verslun nema á ensku þó svo að verðlagið væri tvöfalt. Þegar ég ætlaði að fá upplýsingar í viðeigandi reception stóð svo á að verið var að setja nýjan starfsmann inn í starfið og var hún æfð á ensku spurði þá sem undan mér voru "and you are icelanders", -"no we are danish" sagði fjölskyldufaðirinn. Ég bar mitt erindi upp á því ástkæra og ylhýra en fékk strax til baka „speak english please“.

Það hafði ég ekki hugsað mér, og snéri mér því að þeirri leiðbeinandi og fékk langdregið og ljúft „sorry speak english please“, þrátt fyrir að gestir væru 80-90% Íslendingar. Ég brosti mínu blíðasta og sagði „nei takk“ á minni langt um langdregnari sérvisku. Við fórum á annað tjaldstæði í nágrenninu. Það er rekið í tengslum við gróðurstöð og hafði auk þess veitingasal. Þar starfaði íslensk fjölskylda og voru þau ekki í vandræðum með móðurmálið tókst meir að segja að fá fullan sal af Ítölum til að hlæja á því ástkæra og ylhýra.

Ég hef stundum sagt Pólverjunum sem ég vinn með að þeir séu búnir að hirða flest skemmtilegu störfunum frá Íslendingum og þá glotta þeir íbyggnir. Enda hafa þeir pappíra úr lærðum skólum ráðstjórnarinnar upp á hvað sem er, og vita upp á hár hvers þeir fóru á mis við að rýna í reglugerðina. Í síðustu viku mætti ég loks aftur til vinnu og var þá dubbaður upp í nýjan eldrauðann vinnugalla frá hálsi að hælum. Ein af mínum skildum er að sjá um að þeir fái að éta ef lengra er farið og þurfti ég í verslun til að sækja vistir.

Fyrir framan mig við kassann var íslenskur maður með sín innkaup, sem skyndilega skaust og náði sér í brauð réttar vefju til viðbótar. Þegar hann sá heildarútkomu viðskipta sinna gapti hann eins og naut á nývirki yfir 2001 krónu og bað um kvittun með svip. Kornung afgreiðslustúlkan spurði hikandi hvort ekki væri allt í lagi og hann spurði starandi á móti hvað er þetta og benti borandi fingri á línu á kvittuninni.

Annar eldri starfsmaður verslunarinnar var komin fyrir aftan mig í röðina og unga stúlkan á kassanum spurði hana hvort hún vissi hvað þetta væri. Hún snéri sér að manninum og spurði harðmælt „did you buy fish“; - „no I did not buy fish“ svaraði hann með þjósti. Eftir það fóru öll samskipti þessari þriggja landa minna við kassann fram á lélegri ensku. Á endanum var „did you buy fish“ bakfært og maðurinn gekk ánægður út með fullt fang af góssi hámandi í sig „did you buy fish“.

Ég stóð eftir eins og ljómandi jólasveinn í nýja rauða vinnugallanum mínum og reyndi að ropa upp kennitölu fyrirtækisins á íslensku svo hægt væri að reikningsfæra viðskiptin og gafst ekki upp þó svo að það þyrfti þrjár tilraunir til, þegar ég kom út var ég spurður "hvar er húfan" á kýrskýrri íslensku en þóttist ekkert skilja. Já hún getur verið sérstök sérviskan.

Hundakúnstir á Havarí

Þá hefur þjóðvegur eitt verið formlega opnaður með bundnu slitlagi, allan hringinn. Þetta gerðist þegar samgönguráðherra klippti á borða austur á fjörðum við Berufjarðarbotn. Árið 2017 var þessi rúmlega 4 km vegspotti í Berufjarðarbotni, boðin út með flugeldasýningu og um leið boðuð mikil tímamót í samgöngusögu landsins.

Vegagerðinni, ásamt bændum og búálfum, hafði fundist Berufjarðarleiran álitleg sem vegstæði. Um leið var tilkynnt um þau tímamót að þjóðvegur eitt yrði allur orðinn með bundnu slitlagi 1. september 2018, þ.e. við verklok vegagerðarinnar í Berufirði. Reyndar var þjóðvegur eitt fluttur "um firði" við sama tækifæri, enda var fyrirsjáanlegt að tímamótamarkmiðið í samgöngumálum landsins myndi ekki nást nema með pólitískum skollaleik og sá þjóðvegur eitt sem svo hét til 2017 er reyndar ekki enn frír við holótta malarkafla.

Þessa ákvörðun tók þáverandi samgönguráðherra og lengdi með því þjóðveg eitt um tugi kílómetra. En eitthvað fóru áformin ekki alveg samkvæmt exelskjalinu, hvað þá dagatalinu, og varð ársseinkun vegna þess að vegurinn sökk í botnlausa leiruna. Eftir að hafa keyrt fjallshlíðum á haf út í tæpt ár frá fyrirhuguðum verklokum var nú loks hægt að opna vegspottann af núverandi samgönguráðherra sem plataði sig til samgönguráðherradóms með því að vera á skjön við þann sem hóf verkið hvað veggjöld varðar.

Eftir fánum skrýdda borðaklippingu voru boðnar veitingar á vegan veitingastaðnum Havarí sem er á fyrrum bújörðinni Karlsstöðum við Berufjörð. Þar héldu ráðherrann og forstjóri vegagerðarinnar, sem bæði eru dýralæknar, ræður þar sem rómað var að það takmark hefði náðst að ljúka við bundið slitlag á þjóðveg eitt allan hringinn. Jafnframt meig ráðherrann utan í veggjöld og vegtolla út og suður svo til vegstyttinga geti komið, jarðgangagerðar og almennra samgöngubóta. Enda mátti skilja á máli ráðherra að landsfeðrunum veiti ekki af hverri krónu sem hægt er að snúa út úr landanum.

Það má því segja að tímamótin í Berufjarðarbotni hafi verið vörðuð hundakúnstum og hafarí. Og er það kannski tímanna tákn að þegar hringurinn lokaðist var boðið upp á vegfjöld og vegan af uppgjafa dýralæknum.

Út um þúfur

Ennþá er búið í torfbæjum á Íslandi, það kom heldur neyðarlega í ljós í síðustu viku. En eins og þeir vita, sem hér líta inn, þá hef ég blæti fyrir því að ljósmynda torfbæi, og hef verið að reyna að venja frúna af því að liggja á gluggum rétt á meðan, svona myndana vegna. Um daginn keyrðum við að torfbæ sem ekki átti að vera til samkvæmt mínu registri. Við renndum í hlað og ég sagði strax og stoppað var; ekki liggja á gluggum eins og hver annar túristi, það er dónaskapur að liggja á gæjum hjá fólki. það hnussaði í; hva,,, heldurðu virkilega að það búi einhverjir ennþá í torfbæ.

Það leið ekki á löngu að út um bæjardyrnar á miðburstinni birtist sköruleg kona, sem bauð góða kvöldið á ensku og spurði hvort hún gæti eitthvað fyrir okkur gert. Ég áttaði mig fljótlega á að þetta var ekki álfkona. Við reyndum að bjarga okkur út úr aðstæðunum með því að þykjast ekkert skilja og töluðum bara íslensku, en það dugði skammt. Sú sem var greinilega ekki álfkona upplýsti okkur um það að hún og hennar fjölskylda væru Íslendingar sem byggju í þessum torfbæ og hefði það verið gert um aldir þó svo að stutt væri síðan að þau hefðu gert bæinn upp. Fljótlega fóru umræður út um þúfur eins og íslendinga er siður og hefðu leikandi getað endað í ættfræði eða jafnvel dagþroti ef ekki hefðu birst erlendir túristar til að bjarga málum.

Þetta er ekki fyrsta skipti sem við Matthildur mín komum okkur í vandræði með forvitni. Fyrir nokkrum árum urðu við að gjöra svo vel að sitja í skammarkróknum því sem næst heila messu, ef svo má segja, en þá vorum við á ferð í Loðmundarfirði. Það á nefnilega það sama við um kirkjur og torfbæi að ég umkringi pleisið með myndavélina að vopni á meðan hún hefur áhuga á því sem fyrir innan er, og enn kemur fyrir að kirkjur eru ólæstar. Þegar við ætluðum að kíkja inn fyrir kirkjudyrnar á Klyppstað þá stóð þar yfir árleg messa í þessum eyðifirði sem telur enga safnaðarmeðlimi.

Þar var fyrrum lærimeistari minn hringjari og ekki var við annað komandi en okkur yrði troðið inn í yfirfulla kirkjuna. Það fór svo að við Matthildur sátum á milli prestanna upp við altarið og snérum að kirkjugestum. Prestarnir voru tveir sem messuðu, þær sr. Sigríður Rún Tryggvadóttir og sr. Jóhanna Sigmarsdóttir. Sr. Davíð Þór Jónsson radíusbróðir, sem var þarna sem kirkjugestur, var einnig komið fyrir með okkur Matthildi við altarið og átti hann skilið að sitja í skammarkróknum enda hafði hann komið sér þangað af sjálfsdáðum.

Séra Sigríður Rún talaði úr stólnum og lagði út frá fjallræðunni, um það hvernig varast skyldi farísea og fræðimenn sem væru oftar en ekki sauðir í úlfsgærum. En sleppti því sem betur fer alveg að leggja út frá gluggagæjum. Hún kom síðan inn á að ekki væri samt sjálfgefið með að menn slyppu alfarið við heimsendinn þó svo að vísindamenn væru komnir á slóð óendanleikans.

Okkar tími kynnu þess vegna að líða undir lok á hraða ljóssins. Vísindamenn hefðu komist á slóðina þegar þeir áttuðu sig á að ljósið færi hraðar en hljóðið með því einu að hlusta eftir þrumunni, sem heyrist á eftir að eldingin birtist. Með þessa vitneskju að leiðarljósi hygðust þeir bjarga heiminum og komast aftur fyrir upphafið á hljóðinu og síðan á hraða ljóssins fram fyrir óendanleikann. Spurningin væri samt alltaf sú hvort tíminn hægði þá ekki það mikið á sér að hann stæði að lokum í stað svo allt yrði dimmt og hljótt, og tíminn jafnvel búinn, sem væri þá kannski bara heimsendir.

Litli drengurinn hennar sr. Sigríðar, sem var farið að leiðast langdregin prédikunin, þar sem hann sat með pabba sínum og eldri bróðir á fremsta bekk, hékk orðið á haus á milli fóta föður síns. Á hvolfi horfði hann upp í prédikunarstólinn á móður sína og rétt náði að segja; en mammaaa! áður en pabbi hans dreif sig með hann út úr kirkjunni svo ekki yrði frekari truflun á heimsenda hugleiðingunni.

Þeir voru fleiri feðurnir sem þurftu að fara út með óþreyjufull börn úr árlegri messu á Klyppstað þetta sumarið. Um miðja prédikun var ég farin að ókyrrast og hugleiða hvað það væri gott að hafa börn í sinni umsjá við að kíkja á glugga, en tók svo eldsnöggt þá ákvörðun að fara út með barnið í sjálfum mér þó svo að ég þyrfti að þramma kirkjuna endilanga, fram hjá prédikunarstólnum, á móti söfnuðinum með marrandi gólffjalir undir fótum. Mér er ekki örgrannt um að orð eins þjóðskáldsins gætu átt við þessa brottför barnanna úr Klyppstaðarkirkju "Á flótta undan framtíðinni sem fætur toga burt eitthvað til baka, aftur fyrir upphafið af týndum tíma er af nægu að taka".

Hann var miklu skeleggari og skorinorðari kínverski túristinn sem Matthildur hitti í árlegri sumar heimsókn á heiðina um helgina. Þegar hún ætlaða að fara inn torfbæinn og kíkja á kettlinga sem það eru vanir að vera sumarlangt. Þá stóð skyndilega bálsteyttur Kínverji blásvartur í framan úti í bæjardyrunum, rétt eins og úrillur álfur út úr hól, og skrækti prívat, prívat.

 

Ps. Set hér fyrir neðan nokkrar myndir af þjóðlegum þúfnagangi í síðustu viku.

Á Reykjum Reykjaströnd við Skagafjörð hafa torfhúsatóftir verið endurhlaðnar og eru notaðar sem þjónustuhús við tjaldstæði. Það er allt til alls í þessum húsum og er þetta með skemmtilegri tjaldstæðum sem við höfum gist. Rétt utan við tjaldstæðið er Grettislaug og Grettiscafé. Það var yfir á Reykjaströnd sem Grettir sterki sótti eldinn þegar hann þreytti Drangeyjarsundið um árið og yljaði sér í lauginni á eftir. Engir Íslendingar gistu tjaldstæðið þegar við vorum þar en margt var um erlenda ferðamenn sem vildu ekki fyrir nokkra muni missa af því að upplifa sólarupprás við Drangey.

 

 Á Keldum Rangárvöllum er torfbær af fornri gerð og er hann jafnframt eini stóri torfbærinn sem varðveist hefur á Suðurlandi. Keldur er einstök heild bæjar- og útihúsa frá fyrri tíð. Bæjarhúsin eru af elstu varðveittu formgerð torfhúsa, þar sem framhúsin snúa langhlið að hlaði. Sandfok hefur eytt mjög landi kringum Keldur og hafa bændur þar lengi barist harðri baráttu til að bjarga landinu frá því að verða örfoka. Keldur draga nafn sitt af uppsprettum sem koma víða fram á bænum og hefur bærinn og ábúendur hans komið við sögu í mörgum fornum bókmenntum, m.a. Njáls sögu, Sturlunga sögu og Þorláks sögu. Gamli bærinn á Keldum er í umsjón Þjóðminjasafnsins og hægt er að skoða hann daglega á sumrin.

 

Pilthús goðans í Grágæsadal var áður kallað Safnaðarheimilið, en innan við húsið er önnur burst sem í er bænhús. Þó goðinn sé ekki viðlátinn í Grágæsadal er bænhúsið ávalt opið en þar er ætlast til að beðið sé fyrir landinu. Við hjónin höfum tvisvar komið í Grágæsadal til að heimsækja Völund frænda minn, og höfðum með í för jarðverksverktaka ásamt fleira fólki um síðustu helgi komið til að biðja fyrir landinu okkar. Í Grágæsadal er landsins hæsti skrúðgarður í yfir 600 m hæð í þetta sinn var stórfjölskylda úr Reykjavík við garðyrkjustörf, þannig að goðinn gaf sér góðan tíma til að spjalla.

 

Bænhúsið á Núpsstað er torfhús, talið reist um miðja 19. öld, eftir umfangsmiklar breytingar á eldra húsi. Á Núpsstað var kirkja, sem í máldaga frá 1340 er kennd við heilagan Nikulás. Kirkjan virðist hafa verið vel búin fram eftir öldum, en halla tók undan fæti á seinni hluta 16. aldar. Upp úr 1650 var byggð ný kirkja á staðnum og er talið að bænhúsið sé að stofni til úr þeirri kirkju. Þjóðminjasafnið hefur sett tugi milljóna króna í viðhald og merkingar við gamla bænhúsið, en getur ekki hleypt ferðamönnum að bænhúsinu því jörðin og byggingarnar þar eru í einkaeigu.

 

Neðan við Núpstað niður við þjóðveg er hengilás og keðja í heimkeyrslunni, í keðjunni hangir skilti með áletrun um einkaeign. Því er ekki hægt að komast til bæna í þjóðminjunum nema fara í gegnum hlaðið á Núpstað. Bærinn á Núpstað er samkvæmt mínu registri síðast torfærinn af Skaffellskri gerð sem uppi er standandi og væri verðugt verkefni að koma honum til vegs og virðingar þó svo að það væri ekki nema fyrir þær sakir einar, jafnvel þó hann yrði áfram prívat.