Draugar ķ silfri Egils

Vegna žrįlįtra getgįta um keltneskan uppruna ķslendinga og ķ ljósi žess aš margar ķslendingasögurnar eru meir ķ ętt viš heimildaöflun śr klaustri Kólimkilla en skandinavķska sakamįlasögu er ekki śr vegi aš haf ķ huga orš Hermanns Pįlssonar „Ķsland byggšist aš nokkru leyti af Ķrlandi og Sušureyjum og žvķ žykir skylt aš kanna menningu vora ķ ljósi žeirra hugmynda sem auškenndu Ķra og Sušureyinga fyrr į öldum“. En Hermann var lengst af prófessor ķ norręnum fręšum viš Edenborgarhįskóla og hafši žvķ jafnan ašgang heimildum sem ęttašar voru bęši frį draugum Kólumkilla og skandinavķsku sakamįlasögunni.

Žessu samhliša er ekki śr vegi aš beina einnig athyglinni aš atburšum ķ Evrópu sem gerast ķ kringum fall Rómarveldis og varša sögu žeirra landa sem styšst vegalengd er til frį Ķslandi, m.a. Bretlandseyja. Yfir žeim hafši Rómarveldi drottnaš aš hluta um langan tķma. Ķ Völsungasögu, sem varšveitist į Ķslandi, er Atla Hśnakonungs (406-453) getiš en hann réšist hvaš eftir annaš į Rómverska heimsveldiš śr austri en veldi hans er tališ hafa nįš allt frį Žżskalandi til Kķna. Atli gerši innrįs ķ Vestur-Rómverska keisaradęmiš meš innrįs ķ hluta žess sem tilheyra nś Žżskalandi, Frakklandi og Ķtalķu. Sögusviš Völsungasögu er tališ vera frį žeim atburšum. Veldi Atla var ķ ašdraganda aš falli Rómverska keisaraveldisins sem tališ er hafa veriš oršiš endanlegt įriš 476.

Rómarveldi nįši lengst ķ norš-vestur til Englands aš Skotlandi. Žar byggšu Rómverjar mśr žvert yfir England frį Newcastle ķ austri yfir į vesturströndina viš Carlisle, stendur žessi mśr vķša enn og er į heimsminjaskrį. Mśrinn nefnist Hadrian wall eftir samnefndum keisara. Tališ er aš bygging hans hafi byrjaš įriš 122, hann var um 120 km langur, 3. m breišur og 5 m hįr. Žar fyrir noršan var fyrirstašan of mikil fyrir heimsveldiš. Mśrinn var žvķ byggšur til aš verjast Caledónum en Caledonia var nafniš sem Rómverjar höfšu į landsvęšinu sem nś kallast Skotland. Rómverjar geršu svo ašra tilraun til aš sölsa undir sig Skotland 20 įrum sķšar og komust noršur aš Edinborg. En uršu žar aš lįta stašar numiš og byggja annan vegg. Sį veggur nefndist Antonien wall, var śr timbri og nįši frį austurströndinni ķ grennd viš Edinborg stystu leiš yfir į vesturströndin u.m.b. viš Glasgow. Žeirri landvinninga stöšu héldu rómverjar žar til įriš 208 aš žeir uršu aš hörfa aftur fyrir Hadrian wall og köllušu žar eftir žaš, sem fyrir noršan var, heimsenda.

Erfitt er aš geta sér til hvaša kraftar voru žarna aš verki nógu öflugir til aš stöšva heilt heimsveldi žrįtt fyrir ķtrekašar tilraunir žess. En athyglisvert er aš eftir fall Rómarveldis kallar mankynssagan tķmabiliš žar til kažólska kirkjan ķ Róm nęr afgerandi yfirrįšum ķ Evrópu „hinar dimmu mišaldir“ eša „dark ages“ į ensku. Sagan segir aš į žessu tķmabili hafi heišingjar fariš um meš yfirgangi, moršum og rįnum. Heišnir ķbśar noršurlanda eru kallašir vķkingar, śtlistašir nįnast sem hryšjuverkamenn. Ķ žessu róti byggist Ķsland norsku fólki en įšur en žaš gerist tekur žaš fólk aš flżja Noreg til Bretlandseyja s.s. Sušureyja viš Skotland og til Ķrlands undan ofrķki konungsvalds sem fljótlega varš hallt var undir kirkjuna.

Saga Skotlands greinir frį žvķ aš į tķmum Rómverja og į mišöldum hafi žar bśiš heišin žjóš sem kallašist Picts og yfirrįšasvęšiš Pictsland. Į vesturströndinni og į Sušureyjum bjuggu Gails sem hneigšust til kristni og höfšu tengsl viš Ķrland. Gails var žjóš sem kölluš var į žessum tķma, Skotar. Į eyjunni, Iona žétt viš vesturströnd Skotlands, var fręgt klaustur stofnaš af ķrska munknum St Columbe (521-597), Kólumkilla. Sś žekking sem žetta klaustur er tališ hafa haft innan sinna veggja nįši allt frį Ķrlandi ķ vestri, jafnvel enn lengra žvķ til eru heimildir um Ķrland hiš mikla og mun žar hafa veriš įtt viš Amerķku. Žessi landafręši er sagt aš hafi veriš kunn ķ klaustri Kolumkilla į Iona, auk Ķsland, Gręnlands og Svalbarša ofl.. Til austurs er vitaš aš fręšin sem voru varšveitt ķ į Iona nįšu allt til Afganistan.

Tilgįtan um hvaš varš um žį heišnu žjóš sem kallašist Picts er sś aš hśn hafi aš tekiš upp kristin siš Gails og sameinast žeim žannig aš śr varš skosk žjóš um svipaš leiti og norręnt landnįm er į Ķslandi. Sagan greinir frį žvķ aš Gereg foringi Gails hafi drepiš Ire höfšingja Picts 878, eftir aš Gereg hafši hörfaš inn ķ Pictsland undan vķkingum. Synir Ire, žeir Donald og Constantine eru į Noršur Ķrlandi į yfirrįšasvęši Gails žjóšarinnar, ķ lęri ķ klaustri vegna fjölskyldutengsla viš Ķrska konungsętt. Žegar žeir fulloršnast verša žeir lögmętir erfingjar Pictslands, žannig hafi tvęr flugur veriš slegnar ķ einu höggi, sišaskiptum Picts og sameiningu Picts og Gails.

Skotland veršur svo endanlega til žegar vķkingar ķ Dublin į Ķrlandi og York į Englandi įsamt Skotum undir stjórn Constantine sameinast į móti Englendingum ķ orrustunni miklu (The grate battle) viš Brunanburh 937 og žar stašfestist ķ raun skipan nśtķmans į Bretlandi žó svo aš rķki Vķkinga hafi veriš viš lżši į Bretlandi eftir žaš ķ York en žaš er tališ hafa stašiš meš stuttu hléi frį 875 til 954. Įstęšan fyrir žvķ aš kristnir og vķkingar sameinast ķ orrustunni miklu viš Bruaburh er talin vera m.a. sś aš Ašalsteinn Englandskonungur hafši nįš yfirrįšum yfir York af vķkingum.

Ķ orrustunni viš Bruaburh er tališ aš bręšurnir Egill og Žórólfur Skallagrķmssynir hafi tekiš žįtt, žó svo aš Egilssaga tali žar um Vķnheiši. Žeir voru žar įsamt 300 manna liši sķnu į mįla hjį Ašalsteini Englandskonungi. Ķ orrustunni féll Žórólfur og fékk Egill tvęr kistur silfurs frį Ašalsteini konungi sem hann įtti aš fęra Skallagrķmi ķ sonargjöld auk žess aš fį gull ķ sinn hlut fyrir hetjulega framgöngu lišs žeirra bręšra. Ašalsteinn Englandskonungur var kirkjunnar konungur en žeir Egill og Žórólfur Skallagrķmssynir  rammheišnir. Fram kemur ķ Egilssögu aš žeir bręšur hafi prķm signst en sį sišur mun hafa veriš um heišna menn er žeir geršust mįlališar kirkjunnar konunga, en meš prķm signingu geršust žeir ekki kristnir heldur héldu sķnum siš.

Sagan hefur greint frį mišöldum sem įtökum į milli heišinna og kristinna manna žar sem heišnir ķbśar noršurlanda voru śtlistašir nįnast sem hryšjuverkamenn žessa tķma ķ gegnum vķkingana. Žegar saga žessa tķmabils er skošuš ķ öšru ljósi er žetta ekki eins klippt og skoriš. Miklu frekar mį ętla aš hinar dimmu mišaldir hafi veriš tķmabil žar sem hvorki keisaraveldiš né kirkjan ķ Róm höfšu žau völd sem sótts var eftir ķ Evrópu. Žaš er ekki fyrr en Róm fer aš sękja ķ sig vešriš eftir fall keisaraveldisins ķ gegnum pįfastól aš žau róstur, sem hinar myrku mišaldir eru kenndar viš nį hęšum meš borgarastyrjöldum og tilheyrandi žjóšflutningum. Upp śr žvķ róti veršur landnįm norsk ęttašra manna į Ķslandi.

Samkvęmt sögu Evrópu er vķkingatķmabiliš tališ hefjast meš įrįs norręnna manna į klaustriš ķ Lindisfarne į Englandi 793, sem įtti rętur aš rekja til eyjarinnar Iona. Žó svo heimildirnar fyrir žeirri villimannlegu įrįs séu fyrst skrįšar af kirkjunnar manni ķ Frakkland sem aldrei er vitaš til aš hafi komiš til Lindisfarne og endurskrįšar ķ fréttabréf til klaustra allt til įrsins 1200. Vķkinga tķmabilinu er svo tališ endanlega lokiš meš orrustunni viš Hasting 1066 og falli Haraldar Englandskonungs sem var af norskum ęttum, en žar bar Vilhjįlmur bastaršur afkomandi göngu Hrólfs sem fór til Normandķ sigur. Sķšan hafa afkomendur hans tilheyrt konungsęttinni į Englandi.

Hvaš žaš var sem fékk žį norsku menn til aš halda ķ vestur į haf śt ķ leit aš nżjum heimkynnum er ekki vandi um aš spį. Žaš kemur misskżrt fram ķ Ķslendingasögunum. Ofrķki konunga sem voru hlišhollir hinu mišstżrša valdi og svo vitneskja Kólumkilla um löndin ķ vestri. Fall rómarveldis varš žvķ varla, eftir aš keisarar hęttu aš rķkja, nema tķmabiliš žar til kirkjan tók viš meš sinn pįfastól ķ Vadikaninu, sem réri svo undir borgarastyrjöldum ķ samfélögum manna sem ekki lutu valdinu. Meš žvķ aš styrkja einstaka framagjarna höfšingja, žį sem įsęldust mest völd.


Bloggfęrslur 18. janśar 2019

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband