Hundraš apar og vegan huldufólk

Žegar viš vķsindamašurinn vinur minn hittumst eigum viš žaš til aš ręša um hundraš apa og huldufólk, auk žess aš segja hvor öšrum įlfasögur. Žaš žarf ekki aš vera aš viš skiljum bofs ķ hvor öšrum og engin von er til aš ašrir skilji baun eša hafi nennu til aš setja sig inn ķ umręšuefnin. 

Svo kannski žegar viš hittumst nęst žį spyr hann "hvaš var žaš nś aftur sem žś sagšir um apana". Žegar aš ég er bśin aš fara yfir žróunarkenninguna um apana, žar sem Darwin er hafšur vķšsfjarri, žį biš ég hann um aš fara aftur yfir žaš hvaš varš um įlfana sem hurfu um leiš og raflżsingin leit dagsins ljós. Žaš er nefnilega oft meš žaš sem mašur hvorki sér né skilur, aš ef kviknar ljós žį blasir viš annar heimur.

Til aš skżra hundraš apa kenninguna ķ örstuttu mįli žį er um aš ręša fyrirbęri žar sem nż hegšun eša hugmynd dreifist hratt śt meš óśtskżršum hętti frį einum hópi til skyldra hópa. Žegar viss fjöldi višurkennir nżju hugmyndina sem góša žį verša samfélagslegar breytingar. Į eyjunni Koshima viš Japanstrendur gįfu vķsindamenn sveltandi öpum uppįhalds fęšuna sķna, sętar kartöflur ķ sandinn į ströndinni. Aparnir tóku sętu kartöflunum fagnandi en fannst sandurinn óžęgilegur. Įtjįn mįnaša gamall kvenapi leysti vandamįliš meš žvķ aš skola kartöflurnar ķ nęrliggjandi lęk. Hśn kenndi móšur sinni žetta trix. Leikfélagar hennar lęršu žetta lķka og žeir kenndu męšrum sķnum.

Žessi nżsköpun var smįm saman upptekin af żmsum öpum fyrir augum vķsindamannanna. Allir lęršu ungu aparnir aš žvo sandinn af sętu kartöflunum. En ašeins fulloršnu aparnir sem lķktu eftir ungvišinu lęršu žessa ašferš. Ašrir fulloršnir boršušu sętu kartöflurnar meš sandi. Svo geršist žaš óvęnta žegar įkvešinn fjöldi af öpum į Koshima eyju žvoši sętu kartöflurnar, nįkvęm tala er ekki žekkt, segjum aš einn morguninn hafi veriš 99 apar į eyjunni sem höfšu lęrt aš žvo sętu kartöflurnar. Gerum svo rįš fyrir aš seinna um morguninn hafi hundrašasti apinn bęst ķ hópinn.

Žaš var žį sem undriš geršist. Um kvöldiš žvošu svo til allar apafjölskyldurnar sętu kartöflurnar įšur en žeir boršušu žęr. Višbętt įkvöršun hundrašasta apans skapaši einhvern veginn hugmyndafręšilega byltingu. En žaš sem kom mest į óvart ķ žessari rannsókn vķsindamannanna var aš ašferšin viš aš žvo sętar kartöflur hoppaši sķšan yfir hafiš ... apar į öšrum eyjum og meginlandinu byrjušu aš žvo sętar kartöflur žó svo aš į žeim vęri eingin sandur.

Žannig aš svo viršist aš žegar viss fjöldi višurkennir hvaš sé rétt breišist žaš śt frį huga til huga įn sżnilegrar tengingar. Žrįtt fyrir aš nįkvęmur fjöldi geti veriš breytilegur svo aš af umskiptum verši žį merkir hundraš apa kenningin aš žegar įkvešin fjöldi tekur upp nżja hįttu, žį veršur žaš žvķ sem nęst algilt. En žaš er ķ ferlinu stig žar sem ašeins žarf einn til svo verši til nż vitund.

Vķsindamašurinn vinur minn sagši mér frį žvķ aš sögur um įlfa og huldufólk hefši veriš kennsla móšur til barna sinna ķ genum aldirnar um žaš hvernig hęgt vęri aš bśa til bjartari og betri heim į erfišum og myrkum tķmum. Žaš var ekki fyrr en ég las bókina Skyggna konan aš ég skyldi įlfasögur vķsindamannsins til fulls.

Skyggna konan var Margrét frį Öxnafelli, sem segir frį žvķ hvernig gįfan gerši vart viš sig ķ bernsku. Hśn sagši aš móšir hennar hefši reynst henni mikil hjįlparhella meš žvķ aš trśa sżnum hennar žó svo aš engir ašrir sęju žęr, žį ręddi móšir hennar um žęr viš hana strax ķ bernsku. Hśn segir ķ bókinni frį huldufólki og ljósum žess;",,,sį ég snemma ljós ķ fjallinu ofan viš bęinn. Žegar dimmt var oršiš į kvöldin, fór ég oft upp ķ glugga, sem sneri upp aš fjallinu. Mér žótti svo gaman aš sjį ljósin til og frį um fjalliš. Žau bįru blįleitari birtu en olķu ljósin heima. Žį žekkti ég ekki rafljós. En eitt sinn sį ég ljós kveikt meš žvķ aš snśa snerli. Nś tel ég, aš žetta hafi veriš rafljós ķ hśsum huldufólksins"

Um mišja 20. öldina flutti Margrét įsamt manni sķnum śr Reykjavķk til Akureyrar og bjuggu žau  žar ķ 10 įr. Žar varš hśn vör viš huldufólk viš Glerįna; "Ofan viš gömlu rafstöšina  okkar, žar sem kletturinn er hęstur noršan viš įna, er rafstöš huldufólksins. Var hśn byggš į undan okkar rafstöš. Ég įlķt, aš huldufólkiš hafi notaš rafmagn til ljósa į undan okkur." Meš žessar skżringar aš leišarljósi tel ég fullvķst aš huldufólk megi finna į hverju byggšu bóli og ég sjįlfur sé ķ raun og veru raflżstur įlfur.

Hundraš apar og huldufólk eru enn žann dag ķ dag aš breyta heiminum. Žaš mį nś um stundir best sjį į žvķ hve margir velja sér vegan lķfstķl. Sį dagur mun sennilega vera nęr en nokkurn grunar aš fólk lķtur tilveru dżra allt öšrum augum en nś til dags ķ heimi verksmišjubśskaparins. Um vitundarvakningu ungs vegan fólks mį lesa žetta;

Vitundavakning fólks um dżravernd, umhverfisvernd og heilsuvernd hefur oršiš til žess aš fleiri velja aš vera vegan. Markmiš veganisma er aš śtiloka eša minnka eftir bestu getu dżraafuršir ķ fęšunni, fatnaši og neyslu almennt. Fyrir flesta er veganismi stór lķfstķlsbreyting og fęstir śtiloka dżraafuršir alveg til aš byrja meš. Žaš er žvķ mikilvęgt aš lengra komnir veganismar męti nżbyrjendum žar sem žeir eru. Aukin mešvitund um kosti vegan lķfstķls og minnkandi notkun dżraafurša almennt er jįkvęš breyting. Veganismi er sögš vera stęrsta réttlętisbarįttuhreyfingin ķ heiminum ķ dag.

Žaš er reyndar svo komiš hjį sķšuhöfundi aš um stórhįtķšar meš nįnustu fjölskyldumešlimum žį žarf hann aš hafa kjöt į kantinum lķkt og hżena śt ķ horni. En rétt eins og hjį gömlu öpunum žį tekur žvķ varla fyrir upplżstan įlf aš byrja į žvķ žvo sandašar kartöflur žegar žetta langt er lišiš į ęvina. En hugmyndir unga fólksins ganga ķ allt ašra įtt og žar styttist óšfluga ķ hundrašasta apann.

Svo er hér ķ lokin ein draugasaga ķ björtu.


Bloggfęrslur 1. nóvember 2019

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband