Orrustan um orkupakkann

Það væri ábyggilega þarft fyrir þjóðkjörinn þingheim að fá einhvern góðan upplesara á fund til sín og lesa upp tæplega hálfrar aldar gamla ritsmíð Nóbelsskáldsins um „Hernaðinn gegn landinu“. Það er engu líkara en þær kynslóðir sem fæddar eru um og eftir að Halldór Laxness ritaði greinina skilji ekki í hverju almanna hagsmunir Íslendinga felast.

Greinina skrifaði skáldið í aðdraganda þess að sökkva átti Laxárdal til að virkja Laxá úr Mývatni. Hann taldi þá fyrst land og lýð vera í háska þegar kontór á borð við Orkustofnun ríkisins ætlaði með skírskotunar til reiknistokksins að afmá eins marga helga staði á Íslandi og hægt væri að komast yfir á sem skemmstum tíma, dekkja frægum byggðarlögum, og helst fara í stríð við allt sem lífsanda drægi á Íslandi.

Fyrirætlunin með Laxárvirkjun var að afla orku handa nærliggjandi héruðum m.a. fyrir stóriðju á Akureyri. Skáldið óskaði eftir því að einhverjir gæfu sig fram og fræddu hann um það hvar stóriðjuverkalýður í heiminum byggi við betri lífskilyrði en Akureyringar stóriðjulausir. Því að til þess að Akureyringar fengju stóriðju stæði til að fórna einu af náttúruundrum veraldar.

Í grein Halldórs segir m.a.; „Áætlun þessara manna hefur verið studd siðferðilega með þremur höfuð rökum: 1) virkjun vatnakerfis Mývatnssvæðisins á að bæta skilyrði almennings, 2) með virkjuninni á að fullnægja orkuþörf héraða er nærri liggja þessum vatnasvæðum, og 3) það á að koma á stóriðju á Akureyri. Þessir þrír punktar skýra sig nokkurn veginn sjálfir. Hinn fyrsti, að „bæta skilyrði almennings“, er sú varajátning sem nú á dögum er höfð uppi í tíma og ótíma í öllum tilfellum þar sem áður fyrr var vant að segja „í Jesú nafni amen.“

Á vatnasvæði Mývatns hafði í gegnum tíðina verið eitthvert fegursta jafnvægi sem þekktist á byggðu bóli í sambúð manna við lifandi náttúru, eða allt til tíma Kísilgúrvinnslunnar. Það þarf ekki að orðlengja það sérstaklega, en stíflumannvirkið í Laxá var sprengt í loft upp árið 1973, tæpum 3 árum eftir að skáldið skrifaði greinina „Hernaðurinn gegn landinu“. Yfir 100 Mývetningar og fleiri Þingeyingar lýstu verkinu á hendur sér. Þetta var nauðvörn fólks sem taldi lífsgrundvelli sínum fórnað.

Það eru þessir almanna hagsmunir sem standa 3. Orkupakkanum nú fyrir þrifum. Þær kynslóðir, sem muna náttúruspjöllin sem rökstudd voru með almannahagsmunum, eru ekki tilbúnar til að ganga af trúnni og viðurkenna að trú þeirra hafi byggst á falsi. Eins eru komnar fram nýjar kynslóðir sem virðast ætla að láta; loftslagsvá, alþjóðlega samvinnu og frjáls viðskipti nægja, „í Jesú nafni amen“ þegar kemur að því að gefa eftir yfirráð yfir náttúruauðlindum.

Á sínum tíma þegar mótmælin stóðu hæðst á Austurvelli gegn Kárahnjúkavirkjun spurði 13 ára dóttir mín mig; „pabbi hvað er eiginlega með þessa Kárahnjúka“. Fjölskyldan var þá nýflutt af Austurlandi í höfuðborgina og kom mér spurningin á óvart. En komst svo að því að dóttir mín hafði myndað sér fáar skoðanir um  önnur fjöll en Búlandstindinn sem hún ólst upp undir. Mér varð satt að segja fátt um svör en tautaði um hag fólksins okkar fyrir austan, því ég hafði ekki heldur komið í Kárahnjúka.

Þarna um árið sagði ég samt dóttir minni að sumir héldu því fram að Lagarfljótið yrði á eftir ekki "Vatnajökuls blátt", heldur kólgu grátt líkt og Jökla. "Þá er ég á móti Kárahnjúkum" sagði dóttir mín, enda kannaðist hún við lit þess og bakka. En ég sagði þá að það væri nú alls ekki víst ef eitthvað væri að marka skýrslur sérfræðinganna.

Fljótið er nú í dag kólgu grátt, í Jesú nafni amen.