Á Kon Tiki í Helgustaði

Það er stundum undarlegt hvernig leiðir manna liggja og hvert leiðsögutækið er.  Fyrir rúm ári rakst ég á frétt sem mér þótti svo stórmerkileg að ég hélt að hún myndi jafnvel breyta heimsmyndinni, allavega þeim upplýsingum sem okkur eru gefnar um hana.  En ég hef lítið séð meira af þessari stórmerku uppgötvun nema það sem má finna á internetinu enda tekur sennilega meira en eitt ár að leiðrétta kennsluefni sem hefur verið notað af menntastofnunum heimsins í að upplýsa heila mannkynsögu, ef það er þá einhver áhugi á svoleiðis leiðréttingu. 

Samt var þessi uppgötvun, sem fréttin greindi frá alltaf til í munnmælum og jafnvel fyrir augunum á þeim sem kunna að lesa.  Þetta var bara allan tímann skilgreint af latínufélaginu sem þjóðtrú og hindurvitni.  Það má því segja að það hafi verið einstaklega ánægjulegt þegar langskólagengnir gráðuhafar viskunnar sem hafa þar að auki stimpil upp á að vita orðið svo mikið um lítið að þeir geti staðfest það sem sérfræðingar að það kunni að vera að hin sameiginlega vitund, sem stundum hefur verið kölluð þjóðtrú, eigi við rök að styðjast. 

En það var ekki fyrr en í fyrra, eftir að sólarsteinn fannst meðal skiglingatæka í skipinu Alderney sem sökk árið 1592, að settar hafa verið fram tilgátur af sérfræðingum um að slíkir steinar hafi verið notaðir samhliða áttavita eftir að hann var uppgötvaður.  Prófanir á steininum leiddu svo að í ljós að hann var nákvæmari en nokkur áttaviti enda höfðu víkingarnir ekki yfir áttavita að ráða þegar þeir sigldu fram og til baka frá Ameríku, það var ekki búið að finna hann upp þá frekar en Ameríku, samkvæmt trúarbrögðum fræðimannasamfélagsins. 

Þessi frétt sem mér fannst svo merkileg var sem sagt um sólarstein nokkurn sem þjóðtrúin segir að víkingarnir hafi notað sem siglingartæki við að sigla um norðurhöf í þoku myrkri, svo nákvæmlega að þeir gátu siglt alla leið frá Noregi til Íslands og áfram til Ameríku vandkvæðalaust.  Þjóðsagan um sólarsteinninn var flokkuð með mamboo, jamboo af latínusamfélaginu þar til fyrir tæpu ári síðan, en þá var staðfest af sama sérfræðigráðufélagi, með því að prófa fyrirbrigðið, að sólarsteinn er svo nákvæmt siglngartæki að ekki skeikar nema gráðu. 

Sólarsteinninn gat því hafa verið nokkurskonar GPS tæki víkingaaldar.  Siglingartæki sem nemur stefnu á sólina jafnvel þó svo að hún sé undir sjóndeildarhring, sem hefur komið sér einstaklega vel á skammdegisnóttum í norðurhöfum.  Sólarstein þekkja flestir íslendingarundir einnig undir nafninu silfurberg, en enska heitið er Icelandic spar.

Á wikipeidia alfræðiriti almennings má nú m.a. finna; "Sólarsteinn var steinn (kristall?) sem norrænir menn til forna notuðu til að sjá stefnu til sólar í skýjuðu veðri, sem var gagnlegt við siglingar. Aðferðin byggist á því að slíkir steinar skauta sólarljós. Óstaðfest tilgáta er um að íslenskt silfurberg (kalkspat)  hafi verið notað sem sólarsteinn, en fleiri tegundir kristalla koma einnig til greina, til dæmis korderít  sem finnst meðal annars í Suður-Noregi. Sólarsteinar eru nefndir í fornritum, til dæmis í Rauðúlfsþætti , sem fylgir sumum gerðum Ólafs sögu helga. Þar segir:"Þá lét [Ólafur] konungur kalla fyrir sig Rauðúlfssonu, Dag og Sigurð. Þá lét konungur sjá út, og sá hvergi skýlausan himininn. Þá bað hann Sigurð segja sér, hvar sól væri komin. Hann kvað á. Þá lét konungur taka sólarsteininn og hélt upp, og sá hann hvar geislaði úr steininum, og markaði á því svo til sem hann hafði sagt."- Flateyjarbók " 

En hvernig kemst maður svo á Kon Tiki í Helgustaði við Reðarfjörð? Þannig er að ég fór í bíó sem ekki hefur gerst síðan 2004 að ég fór á myndina hans Gibson "Passion of Christ" með bróður mínum buddamunkinum.  En nú í lok sumars narraði vinnuveitandi minn hún Mette mig með sér og kunningjum sínum í bíó hérna í Harstad.  Myndin var "Kon Tiki" norsk stórmynd um siglingu Thor Heyerdahl frá Perú til Pólenesíu.

Eftir myndina ræddum við efni hennar þ.e. þessa erfiðu hetjuför sem farin var samkvæmt gamalli þjóðtrú Pólenesíumanna um hvaðan þeir væru upprunnir.  Ég taldi að Heyerdahl hefði gert sér ferðina miklu erfiðari en hann hefði þurft því að fólk á þessum tíma hefði að öllum líkindum búið yfir mikið fullkomnari tækni til ferðalaga en kunn er jafnvel í dag.

Mette vildi vita meira um það hvernig ég fengi svona hugmyndir við að fara á Kon Tiki.  Ég sagði henni það að fyrst árið 2011 hefði það verið staðfest með rannsókn að sameiginlegir forfeður okkar víkingarnir hefðu getað búið yfir fullkominni staðsetningartækni til siglinga.  Þjóðtrúin hefði alltaf vitað af því að þeir hefðu notað "sólarsteininn" til að rata, en nú væri búið að staðfesta það vísindalega að sá steinn væri jafn nothæfur til þess og staðsetningatbúnaður dagsins í dag. 

Vinnuveitandi minn spurði mig hvers vegna þetta væri þá ekki þekkt og hvers vegna um þetta hefði aldrei verið upplýst í æðri menntaofnunum.  Einnig hvernig ég vissi þetta og hefði yfir höfuð tekið eftir frétt af svona rannsókn.  Ég hefði sjálfsagt getað sagt henni hjartnæmar sögur frá sögueyjunni um það hvernig þekking aldanna geymdist á þeim skinnpjötlum sem marg étnar voru í hungursneyðunum miklu en munnmælin geymd þar til næst var til blóð og skinn og sem afkomandi þeirra sem átu þjoðsöguna hefði ég tekið eftir svona frétt.  En málið var það að hún sjálf þ.e.a.s. Mette var orsökin  fyrir því að ég tók eftir þessari rannsókn.

Þegar hún bauð okkur Matthildi minni í siglinguna á seglskútunni sinni Libru í fyrrasumar sagði hún mér sögu af því þegar hún og Sverre sambýlismaður hennar sóttu skútuna til Kanaríeyja og sigldu henni til N-Noregs.  Milli Kanaríeyja og Englands kom það í ljós að öll siglingatæki voru biluð.  Á daginn notuðu þau sólina til að sigla eftir, en á nóttinni pólstjörnuna.  Hún lýsti þessu svo frábærlega myndrænt að ég gat ekki annað en haft i huga, hvað ef skyggnið hefði verið þannig að ekki sást til sólar og pólstjörnu?   Hún var semsagt sjálf ástæðan fyrir því að ég tók eftir þessari frétt af niðurstöðu vísindamanna um að sólarsteinn þjóðtrúarinnar ætti við rök að styðjast. 

Þarf að ræða meira um það hvernig þjóðtrúin geymir og útbreiðir hina sameiginlega vitund svo ekki skeikar gráðu?

Í september heimsókninni til Íslands fór ég svo með henni Matthildi minni niður í Helgustaði til að skoða stærstu sólsteina námu Íslands.  Þangað hafði ég farið áður á bernsku árum með foreldrum mínum á gömlum willis.  Þó árin séu orðin hátt í fimmtíu síðan, þá rötuðum við Matthildur leiðsögutækjalaust í sólsteina námuna, eins og vanalega gerist með allar okkar ferðir.  Þar fékkst það staðfest að silfurbergið á Helgustöðum hefur verið gert ónothæft sem staðsetningartæki með dynamit sprengingum sem fundnar voru upp af náunganum Nobel, einum handhafa sérfræðigráðu latínusamfélagsins, sem nú um stundir er kenndur með undaverðum hætti við frið.

Athugasemdir

[Helgi Armannsson (IP-tala skráð) 16.10.2012 kl. 22:41]

það væri gaman að eiga svona steinn og kunna að lesa a hann

[Magnús Sigurðsson, 17.10.2012 kl. 17:21]

Eg skal senda þer svona stein en hvort það verður hægt að lesa a hann er annað mal.  Silfurbergið var mikið notað a timabili i að steina hus (murklæðningar) að utan asamt hrafntinnu.  Við að losa um silfurbergið var notað dynamit þannig að það er sennilega onothæft til þess sama og vikingarnir notuðu það.  Það eru reyndar nokkur video a youtube sem gefa til kynna hvernig það var notað.

http://www.youtube.com/watch?v=yv5kkBCz78k

http://www.youtube.com/watch?v=Rm3260yUJGw