Hvað varð um íslensku Grænlendingana?

Í 600 ár hefur það verið hulin ráðgáta hvað varð af samfélagi norrænna manna á Grænlandi. Þeir vísindamenn sem hafa rannsakað málið hafa flestir haldið sig innan þess ramma mankynsögunnar sem gerir ráð fyrir að Ameríka hafi verið fyrst numin af Evrópumönnum eftir Columbus árið 1492. Samt eru til rannsóknir sem benda til þess að Ameríka hafi verið byggð mun fyrr frá Evrópu. 

Til eru skráðar heimildir fyrir því að Hákon biskup í Noregi hafi sent Ívar Bárðarson prest til Grænlands árið 1341, en þá hafði ekkert frést í meira en ár frá Grænlensku byggðunum. Þegar Ívar kom í vesturbyggð Grænlands var allt fólkið horfið. Hvert það fór er engar heimildir til um, en þess má geta að sjóleiðin milli austur og vesturbyggðar er um 375 mílur eða um ¾ leiðarinnar á milli Grænlands og Nýfundnalands. Það sama gerist í austurbyggð 100-150 árum síðar, fólkið hverfur sporlaust.

Það virðast því vera mjög fátæklegar heimildir til varðandi það hvað gerðist síðustu búsetu ár norrænna manna á Grænlandi og ekkert sem getur skýrt skyndilegt hvarf fólksins. Fræðimenn hafa viljað meina að kólnandi loftslag, hungur og sjúkdómar hafi með það að gera hvað af fólkinu varð. En það breytir ekki þeirri ráðgátu að íbúarnir hurfu sporlaust. 

Þegar séra Ívar Bárðarson var aftur kominn til Noregs árið 1344 úr Grænlandsleiðangri sínum fer hann af einhverjum ástæðum fram á það við páfa, í gegnum biskupstofu í Bergen, að biskupsembættið á Grænlandi verði flutt til Noregs en Grænland hafði eigin biskup til ársins 1349. Líklegt verður að teljast að í leiðinni hafi Ívar upplýst stöðu mála á Grænlandi á æðstu stöðum.

Árið 1355 sendir Magnús IV (Smek) Svía konungur, en hann var jafnframt konungur yfir Noregi, Íslandi og Grænlandi á þessum tíma, leiðangur til Grænlands til að kanna stöðu mála. Af þeim heimildum sem til eru um ástæður þessa leiðangurs má ráða að ógn hafi steðjað að kristnu samfélagi á Grænlandi. Þess er skemmst að geta að leiðangur Magnúsar Smek Svíakonungs snéri ekki aftur og eru á huldu hvað um hann varð, þó eru til óstaðfestar sagnir um að 3 eða 4 leiðangursmenn hafi komið fram í Noregi árið 1364.

Frá þessum árum eru til heimildir af köldum árum þar sem ís fyllti hafnir á norðanverðu Íslandi. Eins er til frásögn af því, úr glataðri bók frá þessum tíma, að einhvertíma á árunum fyrir 1350 hafi "...næstum 4000 manns haldið út á frosið haf og aldrei snúið aftur." Leiddar hafa verið að því líkur að þetta frosna haf hafi verið vestan við Grænland og eru annálaskrif Íslenskra biskupa nefnd því til stuðnings, þar á meðal þeir annálar sem Gísli Oddsson á að hafa haft aðgang að og lagt út af árið 1638 þegar hann skrifar bókina „ Íslensk annálsbrot og undur Íslands“.

Annálagrúsk íslenskra biskupa hafa víða ratað. Í New York Times birtist grein 19. desember árið 2000 þar sem greinahöfundurinn Walter Gibbs kemur inn á annáls brot Gísla Oddsonar biskubs í Skálholti frá árunum 1632-1638 og segir; "The clearest suggestion that something transformative had taken place in North America came from the hand of a 17th century Icelandic bishop. Citing 14th century annals that have been lost, the bishop, Gisli Oddsson, wrote: ''The inhabitants of Greenland, of their own free will, abandoned the true faith and the Christian religion, having already forsaken all good ways and true virtues, and joined themselves with the folk of America".

Hvort týndir Grænlendingar í kólnandi loftslagi og ferð þeirra yfir frosið haf hafi verið ástæða leiðangurs Magnúsar IV Svíakonungs er hvergi skráð svo vitað sé, en einhverjar heimildir geta þess að séra Ívar Bárðarson hafi komið við sögu í aðdraganda leiðangursins. Enda þarf það ekki að koma á óvart að forvitni hafi leikið á því á að vita hvað varða um allt samfélagið eins og það lagði sig í vesturbyggð Grænlands sem hvarf án þess að svo mikið sem að nokkuð væri um það vitað í austurbyggð.

Við þennan leiðangur hafa grúskarar og utangarðs fræðimenn jafnframt viljað tengja rúnastein sem sænsk ættaður bóndi Olof Ohman fann í Kensington, Minnesota árið 1898. En á hann eru ristar rúnir um ferðir 8 Svía (Gota) og 22 Normanna í Minnesota árið 1362. Þá hefur verið bent á, til marks um mikilvægi þessa leiðangurs, að sá sem fyrir honum fór fékk að velja í hann úr lífverði Magnúsar IV þá menn sem svarið höfðu honum eið.

Kensington rúnasteinninn vakti talsverða athygli á sínum tíma, en var fljótlega úrskurðaður falsaður af fræðimannasamfélaginu. Varð þetta sænskættaðri fjölskyldu Olofs bónda til mikilla rauna, enda var Olof sjálfur sakaður um fölsunina. þó svo að rúmum 100 árum seinna séu öll þau rök fallin sem notuð voru til að úrskurða rúnir steinsins falsaðar og fjölskylda Olofs hafi fengið uppreisn æru þá breytir það ekki því að Kensington rúnasteininn telst ekki marktækur, enda tekur það því varla að skrifa mankynsögu upp á nýtt.

Þess má einnig geta að sumir fræðimenn í seinni tíð hafa bentá að í Upernavik á Grænlandi fannst rúnasteinn sem talin er vera frá árinu 1314. Þar var notast við sama rúnastafróf og á Kensington steininum, en á sínum tíma voru notuð sem rök fyrir fölsun Kensington steinsins að rúnirnar væru gerðar af vanþekkingu, stafrófið væri ekki rétt.

Á Grænlenska steininum stendur "Erlingur Sighvatsson, Bjarni Þórðarson og Indriði Oddson hlóðu þessa vörðu á laugardegi fyrir bænadaga."

 

 

Þessi bloggfærsla er í framhaldi færslurnar "Týndir íslendingar" og heimildamyndarinnar "Lost vikings" sem er um vangaveltur vísindamanna hvað varð um byggð norrænna manna á Grænlandi, fornleyfauppgröft þar og fleira. Sjá hér.

Athugasemdir

[GB (IP-tala skráð) 12.2.2015 kl. 13:38]

Þegar Spánverjar hernámu Kanaríeyjar fundu þeir ma.ljóst fólk og bláeygt.

Þjóðsagan þar segir að þeir hafi verið afkomendur fólks sem hraktist þangað undan norðanvindum á bátum með trjónur.....

[GB (IP-tala skráð) 12.2.2015 kl. 13:42]

Guanches.: http://www.burlingtonnews.net/redhairedmummiescanaryislands.html

[Magnús Sigurðsson, 12.2.2015 kl. 14:29]

GB, takk fyrir linkinn hann er áhugaverður. Það virðist hafa valdið vísindamönnum einhverjum heilabrotum að sumar múmíurnar í Egipsku píramídunum voru ljóshærðar og talið er bláeygar. Þeir hafa meir að segja sumir hverjir rakið þessi bláu augu til Svartahafs, sem getur vel talist líklegt miðað við hvaðan Æsir eru komnir samkvæmt Ylfingasögu Snorra.

http://atlanteangardens.blogspot.com/2014/04/where-did-blue-eyes-originate-from.html

Í færslu um daginn "Týndir íslendingar" benti ég á athygliverða grein á huga.is sem kemur inn á kenningar um að Grænlendingarnir hafi farið suður á bóginn og dagað uppi á Kanaríeyjum.

http://magnuss.blog.is/blog/magnuss/entry/1606015/

http://www.hugi.is/saga/greinar/697268/orlog-norraenar-byggdar-a-graenlandi/