Steypu fabrikkan

Alveg frá því fyrst ég man hef ég þvælst um byggingastaði og tekið þátt í að steypa hvern grjótharðan minnisvarðann um annan þveran. Fyrir mér fer sennilega á endanum eins og manninum sem gat ekki hætt og harðanaði einn daginn eins og hver önnur lárétt steypa.

Undanfarin 10 ár hef ég mætt hjá fyrirtækinu, MVA, -en skammstöfunin stendur fyrir Múrverktakar Austurlands. Þó svo nafnið sé kennt við múrara þá hefur MVA safnað undir sinn verndarvæng verkþekkingu margra helstu fyrirtækja í byggingariðnaði sem starfað hafa á Héraði s.l. 50 ár. Þessi 10 ár mín hjá MVA eru fyrir löngu síðan orðin lengsti tími sem ég hef starfað hjá fyrirtæki sem ég hef ekki átt í sjálfur og hefur steypan nú verið mitt lífsviðurværi hátt í hálfa öld.

Stuttu eftir að ég hóf störf hjá MVA fékk ég hjartaáfall af verri gerðinni og hef mætt til vinnu hálfan daginn, og tekið daginn rólega. Ég starfa með ungum fílhraustum mönnum og hef einstaklega gaman að því að þeir skulu þola mig með sér, því ég er alls ekki sá afkastaminnsti í að æsa mig og láta orðaleppa fjúka þegar ég miðla reynslu minni, enda kann ég ekki annað en að lifa mig inn í steypu sem er á leiðinni í að grjót harðna.

MVA er í eigu manna sem alist hafa upp í byggingariðnaði og hafa safnað undir sítt merki verkþekkingu og byggingatækni, bæði í trésmíði og steypu, Af því að ég hef einstaklega gaman af steypu og er stoltur yfir því að hafa fengið tækifæri til að vinna hjá atorkusömum mönnum, sem byggðu upp steypufyrirtæki með einingaframleiðslu og steypustöð, og ekki síður að vinna með upprennandi ungum steypuköppum síðastliðin 10 ár, þá ætla ég að greina frá því hér í máli og myndum hvað felst í að vinna hjá steypu fabrikku.

Forsteyptar einingar hafa verið framleiddar á Egilsstöðum frá því byggingafélagið Brúnás setti upp steypueininga framleiðslu árið 1983, en Brúnás var stofnað 1958 og starfaði fram undir síðustu aldamót. Árið 2021 keypti MVA steypueiningaverksmiðjuna, sem þá var í eigu VHE, eftir að hún hafði verið starfrækt af Malarvinnslunni um tíma, en hún hvarf af sjónarsviðinu í hruninu ásamt Kaupfélagi Héraðsbúa sem þá átti Malarvinnsluna

 

Við steypustrákarnir komum til þegar steyptar eru gólf og þakplötur á milli forsteyptra veggeininga. Hópurinn samanstendur yfirleitt af ungum og hraustum drengjum ásamt reynsluboltum

 

Forsteyptu einingarnar eru steyptar undir þaki á stórum borðum við staðlaðar aðstæður óháðar veðri og vindum. Þar er gengið frá járnbendingu, einangrun og raflögnum. Einingarnar eru síðan reistar sem hús tilbúin til innréttinga og málunar

 

Að vetri til eru einingar oft framleiddar á lager og bíða í flutnings fletum eftir hagstæðri veðráttu til reisingar. Steinsteypa er þeim eiginleikum gædd að mygla ekki og því ekki nærri því eins vandmeðfarin í umhleypingasamri veðráttu og innflutt byggingaefni

 

Á síðasta ári framleiddi og reisti MVA tugi íbúða á Austurlandi, auk þess að framleiða steyptar einingar fyrir fyrirtæki t.d. í sjávarútvegi og fiskeldi

 

Forsteypt einingahús geta verið að öllum stærðum og gerðum, blokkir, fjölbýli, raðhús og einbýli. Steinsteypa er þrautreynt íslenskt byggingarefni sem hentar íslenskum aðstæðum. Þessi byggingamáti er ósdýrari og endingabetri en hús úr innfluttu byggingarefni

 

Þegar það koma frostlausir dagar að vetrinum er yfirleitt mikið að gera við að staðsteypa plötur, en gólf og þakplötur er steyptar á verkstað. Þó eru plötur á milli hæða forsteyptar í verksmiðju en ásteypulag steypt á verkstað, ásamt samsteypu veggeininga

 

Eitt af því sem MVA hefur sérhæft sig í er viðhald steypu mannvirkja. Öll árin sem ég hef verið hjá MVA hefur veri haldið á vit örævanna og ég stundum verið svo heppinn að fá að fljóta með. Á sumrin hefur verið unnið að viðhaldi steypumannvirkja Kálhnjúkavirkjunar

 

Þegar stórar steypur eru í gangi s.s. í brýr og hafnarmannvirki þarf mikið magn af steypu á stuttum tíma. Þá er steypan hífð með öflugum krana í stórum sílói sem getur vegið allt að 6 tonnum

 

Það er orðið bæði léttara og auðveldara að vinna steypu en var fyrir hálfri öld, eru komin til fleytiefni sem að gera steyp þjálli. Leaser hæðamælingar eru nú notaðar til að ná nægilegum réttleika um leið og er steypt, áður fór sú vinna fram á hækum sér eða hnjánum með hallamálsréttskeið

 

Þekjur hafnarmannvirkja geta þess vegna verið steyptar meira en 1000 fermetrar í einu og útheimt nokkur hundruð rúmmetra af steypu og að það þurfi að smala steypubílum víða að, þá getur þurft að leggja nótt við dag

 

Þessa dagana er MVA að vinna við gerð viðlegukants á Fáskrúðsfirði. Bryggjan er byggð á niðurreknum steypustaurum og dekkið úr forsteyptum holplötum, framan á bryggjukantinn er raðað forsteyptum þybbum, að baka til er steypt ankeri með jarlvegsfestum sem heldur mannvirkinu við land. Að endingu er síðan steypt 20cm þekja yfir bryggjuna

 

Eitt af því sem getur útheimt mikið af steypu eru ofanflóðamannvirki, bæði forsteyptri og staðsteyptri, MVA hefur tekið að sér þrjú þannig steypuverkefni. Þessi mynd er við Lambeyrará á Eskifirði

 

Brúarsteypur eru orðnar nokkrar hjá MVA síðastliðin 10 ár, hér er verið að steypa brú yfir Lambeyrará

 

Brúin á þjóðvegi eitt yfir Berufjarðaleiruna útheimti mikið magn af steypu á stuttum tíma. Brúardekkið var steypt á tæpum sólahring og þurfti að smala saman steypubílum víða að af landinu til að keyra steypu að brúnni. Fjöldi ungra manna og reynslubolta fékk svo að starfa sem hamhleypur við að koma steypunni sómasamlega á sinn stað

 

Öflugir kranar og stór síló voru notuð til að hífa steypuna í brúna á Berufjarðarleirunni

 

Sumar brýr eru með burðarviki úr stáli og steypu, brúargólfi úr forsteyptum einingum og dekkið sjálft þunnt lag steypt á staðnum, sem útheimtir minna magn steypu í hvert skipti sem steypt er, og steypunni þá dælt með steypudælu í slitlagið á dekkinu