Þrjár nafnkunnar konur

Einu sinni fyrir langa löngu var ung stúlka á Sótastöðum frekar en Víðidal, sem átti í vinfengi við karlmann í Möðrudal. Segja sumir, að það væri sjálfur presturinn. Stúlkan hét Guðrún. Hún átti af greindum ástæðum tíðförult í Möðrudal. Í einni slíkri ferð varð hún úti. Fannst lík hennar í skútanum undir klöppinni í Vegaskarðinu. Hefur klöppin borðið nafn stúlkunnar síðan.

Í Víðidalsfjöllum, á leiðinni milli Möðrudals og Víðidals, er skarð, sem nefnist Vegaskarð. Þar kemur fram í skriðunni, í hlíðinni öðru megin skarðsins, klöpp, klofin og skúti inn undir; heitir hún Gunnuklöpp. Um nafn hennar er þessi saga.(Sögn Jóns A Stefánssonar / Þættir úr sögu Möðrudals á Efra-fjalli bls 86)

 

Einu sinni var ófrískri konu sem Halla hét neitað um gistingu á bæ í Reyðarfirði eystra. Hún fór þá um Oddskarð til Norðfjarðar. En á leiðinni ól hún barnið við stóran stein neðan við tvær brekkur. tók hún af sér fötin til að hlúa að barninu en króknaði þá. Ferðamenn röktu blóðslóðina eftir hana að steininum og fundu hana látna. Barnið dó skömmu síðar. Eftir það heita brekkurnar Blóðbrekkur og steinninn Höllusteinn. (Sigfús Sigfússon. Íslenskar þjóðsögur og sagnir)

Blóðbrekkur eru ofarlega í Oddsdal við gamla veginn niður úr Oddskarði til Norðfjarðar.

 

Meðfram þjóðveginum rétt utan við Hvítá á hægri hönd þegar farið er inn eftir, er fremur lágt klettabelti. Yst í því er Þuruskúti. Sagan segir að kona, Þura að nafni, hafi orðið þar úti eftir að hafa alið barn í skútanum. Henni hafði verið úthýst í Urðarteigi. (Aðalheimildarmaður þessarar örnefnalýsingar er Lilja Skúladóttir, fædd í Urðarteigi 1932 og þar uppalin og hefur auk þess dvalið þar lengst af. Skrásett af Nönnu Guðmundsdóttir 1973)

Þuruskúti er nefndur svo af því, að þar fannst dáin kona og barn nýfætt, líka dáið. Hafði verið vísað frá Urðarteigi nokkrum kvöldum áður, en þá alveg komin að fjölgun það kvöld. Þetta var í gamladaga og sorglegt mjög. (Bergsveinn Skúlason 1842-1939 bóndi í Urðarteigi)

Þuruskúti er við þjóðveg eitt í sunnanverðum Berufirði.

Athugasemdir

[Hallgrímur Hrafn Gíslason, 14.5.2025 kl. 01:36]

Sæll Magnús 

Faðir minn sagði mér í bernsku þessa sögu um vinnukonuna frá Víðidal sem varð úti í Vegaskarðinu, komandi frá kærasta, vinnumanni í Möðrudal, hún þorði ekki að bíða afsèr bylinn sem var að ganga í, því hún hafði lofað sér heim þennan dag.  Hún gekk með barni sagði sagan. Ég sagði minni stelpu þessa sögu mjög ungri þegar við renndum framhjá skútanum á björtum sumar degi.

[Magnús Sigurðsson, 14.5.2025 kl. 05:34]

Sæll Hallgrímur, -og þakka þér fyrir viðbótina.

Nágranna kona mín af Fjöllunum sagði mér söguna fyrir nokkrum árum og kannski hef ég verið búin að heyra hana fyrr þó svo að ég hafi ekki lagt hana á minnið. Hún sagði að þau Fjalla búarnir hefðu oft stoppað við skútann til að sína samhug sinn með stúlkunni.

Ég fann þessa útgáfu sögunnar í bókinni Þættir úr sögu Möðrudals á Efra-fjalli, þar sem hún er höfð eftir Jóni í Möðrudal. Sagan er svolítið lengri í bókinni vegna þess að svipur stúlkunnar á að hafa birst vegfarendum á undan vondum veðrum.

Svona sögur eru alltaf mikils virði þær skýra örnefni og segja sögu fólks sem annars væru glataðar. Þessar þrjár sögur virðast vera það eina sem vitað er um þessar konur, þar sem örnefni geima nöfn þeirra.

Bestu kveðjur.

[Guðjón E. Hreinberg, 14.5.2025 kl. 14:36]

Ég minni á mikilvægi þess að Kvenir í Noregi skili Hrafney.

:)

[Magnús Sigurðsson, 14.5.2025 kl. 15:23]

Segðu Guðjón, -eða Langaneseyjum.

Annars held ég að norskar kvennir hafi lítið með það að gera. Ef Elli P heitinn hefði hlotið hljómgrunn hjá íslenskum stjórnvöldum á sínum tíma þá væri Jan Mayen allt eins íslensk núna.

En við skulum minnast örnefnanna sem þessar nafnkunnu konur hér að ofan skildu eftir sig í náttúru Íslands, -og ef einhverju eða einhverjum yrði þar bætt við þá væri það mér mikils virði.

Bestu kveðjur.

[Guðjón E. Hreinberg, 14.5.2025 kl. 16:58]

Það hringdi í mig maður fyrir tæpum tíu, þegar ég var nýbyrjaður að hljóðrita Arkívið, en hann var hrifinn af Íslensku útgáfunni. Hann vildi hafa orð á sumu sem minn sagði varðandi Runinn, sem ég held að sé þriðji hrafninn, og að hann sé ekki nefndur í ritum af gildri ástæðu, þ.e. að kyngismenn viti af honum, því hann birtir sig ... nöff said.

Ég hafði nefnt í upptökum t.d. skoðanir Tryggva Hansens á þessum hlutum og ljóst að minn var hrifinn af uppgötvunum Bárða Guðmundssonar og margra fleiri hérlendis og erlendis á arfleifð Herúla.

Vildi símhringjandi bæta því við, að faðir hans hefði stundað mikið af útiveru einn síns liðs, gengið um landið með einmenningstjald með sér og oft legið úti heilu dagana.

Faðirinn vildi meina að sögurnar af Hrafnaflóka hefðu verið skrumskældar til að fela sögurnar um Hrafnafólkið. Þess vegna held ég að Hrafney heiti Hrafney.

Ég veit þú skilur fleira en ég útskýri - en þetta er fyrir hina.

[Ingólfur Sigurðsson, 15.5.2025 kl. 19:52]

Þetta er hrífandi saga og hrollvekjandi í senn. Það sem mér finnst mest sláandi við svona sögur það er samúðin sem maður hefur með raunverulegum kvenréttindum, það er að segja að svona þurfi ekki að endurtaka sig. 

Einmitt þessvegna hef ég í 30 ár glímt við kvenréttindi og femínisma. Sumum finnst ég í mótsögn við sjálfan mig því ég hef svo oft skipt um skoðun. En þannig eru þessi mál.

Maður er í grunninn sammála ákveðnum réttindum og bótum í réttarfari, en síðan þegar því er snúið á hvolf...

Þeir kúguðu verða þeir sem kúga... 

Maður hefur alveg 100% samúð með þessum konum sem lentu í þessu. Þetta eru alveg hrikalegar aðstæður.

Þessvegna er gestrisni líka eitt af stóru atriðunum í Hávamálum. Sjálfur æðsti guðinn leggur ríka áherzlu á kærleika og gestrisni. Þannig að ekki eru þau trúarbrögð bara grimmileg.

Við karlar getum ekki sett okkur inní spor kvenna að öllu leyti. En með því að gera jafnrétti að kvenræði er verið að auka hættuna á annarri kollsteypu.

Svona sögur lifa með þjóðinni. Ef maður skoðar bandarísk þjóðlög, þá fjalla þau oft og einatt um svona sorglega atburði.

Beztu kveðjur.

[Magnús Sigurðsson, 16.5.2025 kl. 05:31]

Takk fyrir innlitið Ingólfur.

Þessar örsögur eru um örnefni sem geyma nöfn kvenna sem annars væru gleymd. Þó sögurnar séu ekki margorðar þá geyma þær miklar upplýsingar um grimmileg örlög.

Eins og kannski einhverjir hafa tekið eftir þá hef ég verið hugfanginn af örnefnum um nokkurt skeið.

Fyrir framan stofugluggann minn er klettur sem kallast gálgaklettur og er hann það fyrsta sem ég rek augun í á morgnanna. Um söguna sem fylgir honum hafa verið ritaðar lærðar ritgerðir m.a. undir fyrirsögninni Gerviþjóðsaga.

Það er nefnilega svo merkilegt að svona örnefnasögur eru ekki taldar trúverðugar. Um Gálgaklettinn setti ég fram blogg fyrir nokkrum árum og fékk mikil viðbrögð. 

https://magnuss.blog.is/blog/magnuss/entry/2247471/

Satt að segja setti ég þetta blogg fram með von um að fá fleiri ámóta sögur þó svo að pistillinn sé hvorki fugl né fiskur.

Takk fyrir athugasemdina og bestu kveðjur.