Blowin' In The Wind

Það minnast sjálfsagt fáir skrjáfsins í skreiðarhjallinum, þegar sunnan golan blæs blíðlega að sumarlagi, -og þegar þorskhausarnir snérust á bandinu í blíðum blænum, jafnvel heilu golþorskarnir, þar sem þeir héngu til þerris á spírum úti í náttúrunni á meðan þúsund þorskar á færibandinu færðust nær.

Þetta var í þá daga, og ekki er svo langt síðan að þetta mátti sjá í nánast hverju krummaskuð landsins. Þessi verkunar aðferð á fiski hefur verið viðhöfð allt frá landnámi. Síðan hefur Bubbi sungið Ísbjarnarblús, um hana Siggu sem hætti á borði 22 og þegar hann var að spekúlera í að hætta líka ha, ha, hæ. - Já nú er sumar, ég kominn í nokkra vikna frí frá steypunni og nenni ekki að tala um ógæfufólkið við Austurvöll.

Það sama á við í N-Noregi, einkum Lofoten, en þar eru skreiðarhjallarnir samt öllu tilkomumeiri. Skáldið Guðbergur sagði einhvertíma í sjónvarpi að það væri einkenni Íslendinga að skammast sín fyrir það sem hefði gert þeim kleyft í gegnum aldirnar að lifa í þessu landinu. -Og verstu níðyrði sem landinn gætu haft um landann væri að kalla hann þorskhaus eða sauðheimskan. Í Noregi sýndist mér þorskurinn vera kultúr og jafnvel suðkindin líka. En hér á landi er hún nú orðið kölluð ágangsfé af mútuliðinu sem ástundar hamfarórækt.

Í lok 20. aldarinnar var farið að þurrka þorskhausa með jarðvarma á Íslandi, og þeim jafnvel áður keyrt þvers og kruss, -eða jafnvel í hringi um landið. Þannig að eitt af höfuðdjásnum krummaskuðanna, -skreiðarhjallurinn lenti á hverfanda hvel, skömmu eftir að Sigga hætti á borði 22 og gerðist trukkalessa. En á sama tíma gat verið hagkvæmt að reka hausaþurrkun innanhúss jafnvel langt inn í landi hamfaraóræktarinnar s.s. á Laugum og Egilsstöðum.

Síðuhöfundur var svo heppinn að ná að kynnast þessum tímum í mýflugumynd, -að komast bæði í kynni við að seila hausa, hengja upp í hjall, flokka og pakka skreið í striga, auk þess að steyp gólf í jarðvarma þurkkununum. Samt hefur síðuhafa aldrei komið til hugar að starfa við þá gullgerðarlist sem felst í hamfarórækt. Við flokkun og pökkun gat umræðuefnið verið hvort þorskurinn endaði í Nígeríu eða á Ítalíu. Hausinn og ver útlitandi skreið var oftast flokkuð til Nígeríu því sagt var að þar væri soðin fiskisúpu.

Allt frá því þessum stuttu kynnum af skreið hafa skreiðarhjallar heillað, ef þeir eru á annað borð við veginn, sem er orðið mjög sjaldan nú á dögum. Við Matthildur mín keyrðum t.d. fyrsta sunnudag í sumarfríi um hamafaraórækt alla leið inn í Hallormstað, ég við stýrið en hún með lopa á tifandi prjónunum hælandi hamfaraóræktinni, því hún þyrfti ekki lengur að líta af prjónunum út um gluggann þar væri hvort því er ekkert lengur að sjá endilangt Héraðið. Enda útsýnið út um hliðarrúðuna orðið eins og strikamerki, ef ekki heil helvítis Skandinavía.

Ég set hérna inn nokkrar af myndunum, sem ég tók eftir að hjallurinn komst á hvervanda hvel, því til hvers að taka þær ef þær eru engum sýndar. Einnig er hér fyrir neðan Business Insider myndbnd um það hvers vegna þurrkaðir þorskhausar eru svo mikil auðlind að jafnvel olíuríkir Norðmenn sjá sér ekki annað fært en að viðhalda gömlum hefðum.

Já en, -ég ætla aldrei, aldrei, aldrei, aldrei meir að vinna í Ísbirninum. Ég ætla með kíló af hassi út í náttúruna og fíla grasið þar sem það grær. -Nú er reyndar meira inn að telja tærnar á sjálfu með coke Tene.

 

Hjallurinn hans Kalla Sveins á Borgarfirði eystra 2014, ég hef grun um að þegar þarna var komið hafi Kalla verið meira umhugað að skreyta fíflana ferðamönnum til yndisauka og halda við gömlu verklagi, en krónur og aurar

 

Skreiðarhjallurinn á Stöðvarfirði sumarið 2000. Meðan Stöðvarfjörður var og hét þá urðu hæstu þjóðartekjur á mann á Íslandi til í þeim firði, nú er ekki einu sinni sjoppa á staðnum. Bátarnir streyma samt enn í dag inn og út fjörðinn, enda fiskurinn í fjarðarkjaftinum, en bátarnir eru aðkomnir og landa beint í bíl

 

Sumarið 2012 fórum við Matthildur mín niður Lófótinn og gistum alltaf í Rorbuer(vinsæl gistihús í gömlum verbúðum) og voru komin út á bryggju um leið og við vöknuðum til að rifja upp gamla takta, sem var eitthvað fyrir Matthildi, -sjómannsdóttir og fyrrverandi fiskverkakonu

 

 

Löngu horfnir hjallar á Stöðvarfirði

 

Horfnir hjallarnir á Djúpavog, mynd frá því seint á síðustu öld

 

Hjallarnir hans Kalla Sveins standa enn, en langt er síðan þar hefur sést til dinglandi þorskhausa

 

Athugasemdir

[Ingólfur Sigurðsson, 11.7.2025 kl. 01:25]

Já ég sá svona hjalla þegar ég heimsótti ættingja mína í æsku fyrir norðan. Man eftir sterkri lykt. Blowing In The Wind er eitt af mínum uppáhaldslögum með Bob Dylan. 

Þú ert góður myndasmiður, þetta eru mjög skýrar myndir og vekja upp minningar. Þurrkaður fiskur er heilsusamleg vara. Annars borðaði fólkið margt í gamladaga sem telst mjög óhollt núna, en lifði samt öldum saman á því, of mikið af salti og reyktum mat, en tórði samt.

Kannski ýmislegt sem spekingarnir fara á mis sem hafa vit úr algóðryðmum og gervigreind.

Pabbi vildi senda mig í sveit og á sjóinn, en mamma tók það ekki í mál. Pabbi hafði ábyggilega rétt fyrir sér að þá hefði áhugi minn á að vinna verklega vinnu orðið meiri.

Ég fór í sveitina fyrir norðan en aðeins í nokkra daga á ferðalagi með ættingjum. Var aldrei í sveit til lengri tíma.

Þorskhausar, eru það ekki líka þessir sem eru ofmenntaðir?

Gæti verið að athyglibrestur og aðrir kvillar hyrfu ef fólk væri laust við snjalldraslið?

 

Beztu kveðjur.

[Guðmundur Örn Ragnarsson, 11.7.2025 kl. 01:47]

Bishop Simon Iheanacho og skreiðin

Bishop Simon Iheanacho er leiðtogi í evangelískri kirkju í London, en hann hefur einnig mikla þjónustu í Afríku, einkum í Nígeríu, þar sem hann var fæddur, reyndar fæddist hann í Bíafra, sem er hluti af Nígeríu.

Bishop Simon hefur verið tíður gestur á Íslandi, á Sjónvarpsstöðinni ÓMEGA síðustu 20 ár, og er enn.

Hann var barn í Bíafra þegar Bíafrastríðið átti sér stað. En þetta stríð, sem geisaði árin 1967 - 1970 varð til þess að milljónir manna dó úr hungri í landinu.

Bíafra var skammlíft ríki sem klauf sig frá Nígeríu árið 1967. Stjórnarher Nígeríu setti Bíafra í herkví í þeim tilgangi að svelta íbúana í hel.

Þá ákváðu nokkur kirkjusambönd á Vesturlöndum að koma á fót neyðaraðstoð fyrir Bíaframenn. Samtökin settu upp búðir í nálægum löndum og flugu með vistir framhjá stjórnarhernum og inn á Bíafrasvæðið.

Hér á Íslandi var félaginu Flughjálp hf. komið á fót af norrænu kirkjusamtökunum Nordchurchaid og flugfélaginu Loftleiðum.

Nokkrir Íslendingar tóku þátt í Bíafrafluginu, sem hófst árið 1968. Flogið var frá portúgölsku nýlendunni Sao Tome, lítilli eyju í Gíneuflóa skammt frá Nígeríu. Flugvélarnar fluttu ýmis matvæli til Bíafra, t.d. íslenska skreið, lyf, salt, olíu o.fl. Veik börn voru flutt til baka til aðhlynningar.

Flugið var ákaflega hættulegt því að stjórnarherinn skaut á hjálparvélarnar og nokkrar fórust af þeim sökum. Því var nánast alltaf flogið ljóslaust um miðjar nætur en Bíaframenn kveiktu á ljósum flugbrautanna rétt fyrir lendingu.

Bishop Simon og fjölskylda hans lifði stríðið af. Hann þakkar það fyrst og fremst skreiðinni, sem barst til þess svæðis þar sem hann bjó.

Flest þau skipti sem Bishop Simon hefur heimsótt okkur til Íslands, hef ég sótt hann út á Keflavíkurflugvöll. Við slíkt tækifæri ók ég með hann eitt sinn í útsýnistúr út að Garðskagavita. Á þeirri leið ókum við fram hjá skreiðarhjöllum sem eru ekki langt frá veginum. Bishop Simon tók eftir hjöllunum og bað mig að aka alveg að þeim, sem ég gerði. Við stigum út úr bílnum og gengum um og skoðuðum fiskinn sem uppi hékk. Fiskurinn sem auðsjáanlega var orðinn vel þurr vakti mikla hrifningu hjá Bishop Simon.

Svo vildi til, meðan við vorum að skoða fiskinn, komu tveir menn á vörubíl til að taka niður skreið og flytja á brott. Bishop Simon tók þá tali og sagði þeim frá því þegar hann hefði verið barn í Bíafrastríðinu, hefði það verið skreið frá Íslandi, eins og þessi, sem bjargað hefði lífi hans og fjölskyldu hans.

Samtal hans við skreiðarniðurtökumennina varð til þess að þeir gáfu honum einn fisk. Hann meðhöndlaði fiskinn eins og fiskurinn væri gull og kvaðst myndi taka hann með sér heim til fjölskyldu sinnar.

[Magnús Sigurðsson, 11.7.2025 kl. 06:19]

Takk fyrir innlitið og athugasemdirnar Ingólfur og Guðmundur, -þetta eru reyndar svo mikið meira en athugasemdir, bæta heilmiklu við þennan pistil.

Ingólfur; harðfiskur er eitt það heilsusamlegasta sem hægt er að láta ofaní sig og er í þurrkuðum fiski ekkert af viðbættu salti. Hvað saltið varðar þá er það svo skrítið að óhollasta saltið er það sem við köllum matarsalt og er á hverju matarborði.

Þú hefur farið mikils á mis ef þú hefur svo til bæði misst af sveitinni og sjónum. Sauðkindin og þorskurinn eru samofin sögu okkar sem þjóðar og ekki nú fyrr en kannski svona ca síðasta mannsaldurinn sem almenningur fór alfarið að missa þessi tengsl. Bubbi varð t.d. fyrst frægur í verbúðinni, og hans besta er ættað þaðan.

Guðmundur Örn; ég man vel eftir Biafra stríðinu og fréttum af hungursneyðinni þar, meir að segja eftir fréttum af loftbrúnni sem kom til bjargar. Það var svo vel fylgst með þessu stríði af mæðrum á íslandi, að oft var börnum sagt að borða matinn sinn refjalaust, -börnin í Biafra myndu ekki fúlsa við honum.

Þessi frásögn þín af Bishop Simon rifjar þetta allt saman upp á augnabliki hjá manni á mínum aldri. Og ánægjulegt að heyra hvað skreiðarhjallurinn seyddi Simon til sín og að hann skildi hitta þar mennina í skreiðinni. Það hefur verið mikil upplifun fyrir hann og þá.

Bara til að minnast þess hvað skreið á sér stóra Íslandssögu þá fór ég á fyrirlestur þegar ég var í Noregi um sögutengda ferðaþjónustu. Þar kom fram hjá einum norskum fyrirspyrjenda, að einn vetur í Kapelvåg, sem er næsti bær við Henningsver á Lofoten, -þar sem þetta skreiðarmyndband er frá, -kom maður fyrir 1000 árum til að vinna við skreið í einn vetur, en þótti latur en vann sér það eitt til helgi að drepa skógarbjörn sem hafði angrað heimamenn. Þessi maður hét Grettir Ásmundarson.

Eins og ég hef oft sagt þá eru að athugasemdirnar sem gera mín bestu blogg.

Kærar þakkir fyrir athugasemdirnar.

Bestu kveðjur.