Harðæri

Hann var gnafinn í vikunni sem leið, bálhvass, með snjó til fjalla, þó ekki hafi fest né fryst á láglendi. Máríerlurnar trítluðu blautar á kollinum hér um svalahandriðið, skáskjótandi sjónum sínum, árangurslaust upp í þakskeggið, -í von um að sjá flugur. Ég gaf þeim þeim múslí og þegar ég sá að þær röðuðu því í gogginn og flugu burt, ferð eftir ferð, þá þóttist ég vita að ungarnir væru enn lifandi í hreiðrinu.

Já, sumarhretið hefur vafalítið bæði farið illa með farfuglana og taugar túristanna, þó svo að við svona hreti megi búast á þessum árstíma á Íslandi rétt eins og dæmin sanna. Í fróðleiks bókinni Amma er kafli sem heitir Harðærislýsing úr Eyjafirði vorið 1869 þar sem birt eru dagbókarskrif Sveins Þórarinssonar þegar hann bjó á Akureyri, sem kannski er nú hvað þekktastur fyrir að vera faðir Jóns Sveinsonar höfundar barnabókanna um Nonna og Manna.

Amma segir að Sveinn hafi haldið dagbækur sem séu fróðlegar um margt, þó þær fjalli fyrst og fremst um einkahagi hans. Síðasta vorið sem Sveinn lifði - 1869, voru mikil harðindi, einkum norðanlands. Hretið í síðustu viku er léttvægt miða við lýsingar Sveins í dagbók sinni frá þessu vori. Veðurlýsingin í Ömmu byrjar 24. Maí og eru birtar dagbókarfærslur um mánaðra tíma. Síðasta dagbókarfærslan sem Sveinn er sagður hafa skrifað var 10. júlí 1869, en hann dó þann 16. sama mánaðar 48 ára gamall.

Ég ætla að setja hér inn 10 daga samfellda, eða svo, af þessum dagbókarfærslum eins og þær eru birtar í Ömmu, og byrja þá á sömu dagsetningu og hretið hófst í vikunni sem leið; en Amma er með margar nöturlegri veðurlýsingar í dagbókinni af þessum snemma-sumars harðindum 1869, en þær sem hér eru birtar.

3. júní. -Norðan kuldastormur með þokubelgingi, en af útstraumi færðist ísinn út fjörðinn nokkuð. Ég var heima, lagfærði smávegis og verkaði síld. Hungrið og heyleysið fréttist úr öllum áttum, og í dag var sagt, að 2 börn væru dáin af hungri í Ólafsfirði, og fönn svo mikil í Fjörðum og á útsveitum, að rétt aðeins væru auðir blettir á túnum, , , ,

4. júní. -Norðaustan frostgola, loft þokufullt og hríðarlegt. Ég gat lítið aðhafst vegna kulda, gekk út í bæ, keypti á apóteki 1 pund af chocolade og lakris og fíflarætur.

5. júní. -Norðaustan heljarkuldi með hríð svo hvítnaði undir sjó. Ég gat ekkert aðhafst nema sagað niður í eldinn þá seinustu spýtu, sem ég átti; og varð ég að liggja í rúmi vegna kulda, því alveg er ég eldiviðarlaus. Nokkrir, sem í gær reru til fiskjar, komu í dag með sára lítinn afla.

6. júní. -Logn og alheiðríkt; en mjög kalt . . . . Árni Sölvason kom austan úr Þistilfirði, hafði verið um borð í skipum þeim, sem liggja inniklemmd á Finnafirði og hingað eiga að fara; gátu ekki komist vegna hafíss við Langanes. Ýmsir hér í bænum sendu nú mann austur á Vopnafjörð eftir tóbaki, og lagði ég í þann sjóð 60 sk. fyrir ½ pundi af rjóli, því í gær skar ég hinn síðast tóbaksmola, sem ég átti. Hungur þrengir nú hart að mönnum, jafnvel æðri sem lægri.

7. júní. -Suðvestan vindur hlýr. Hafísinn rak að mestu hér af firðinum og glæddist nú von manna um skipskomu . . . . Ólafur á Espihól kom, ætlaði að fá sér bygg, en það fékkst ei heldur en annað, þar á móti náði hann í hið seinasta af einhverjum rúghnefa, sem steinolía hafði farið í og nokkrir hafa nú keypt af hungursneyð fyrir 1 rd. keppuna. Ég komst upp á að verka síld mína á besta hátt með því að reykja hana lítið, eftir að hún var lögð í pækil. Kýr fyrst látnar út í bænum, mín var inni í dag. Nú eru allir að setja niður kartöflur.

8. júní. -Norðvestan rosastormur og þokufar mikið í lofti.

9. júní. -Logn hlýindi skýjað loft framan af og sunnan vindur um kvöldið.

10. júní. -Sunnanstormur, en norðvestan í lofti, logn að sjá utarlega á firðinum . . . . Nú liggur almennt við manndauða af hungri, og eru ýmsir hér farnir að skera niður skepnur til bjargar. Vonlaust er um skipakomu að svo stöddu.

11. júní. -Norðan hvass heljar kuldastormur. Ísinn er rekinn inn á fjörð. Í morgun fékkst mikil spiksíld í lagnetjum. Ég lá lengst af degi í rúminu vegna kulda og hungurs.

12. júní. -Norðan heljar kuldi með hvassviðri og hríð; kýr stóðu aftur inni, mín nær málþola. Alsnjóaði. Alltaf harðnar og versnar ástandið. Ég særði út ½ pund af einiberjum til matar. Lá að mestu vegna kulda.

13. júní. -Norðan frostbruna stormur, hvass, svo ísinn rak inn á móts við Sigluvík . . . . Kuldinn óþolandi og hungur að harðna. Amtmaður og aðrir Möðruvellingar komu hér og fóru heim aftur. Er mælt, að amtmaður hafi fengið kornmat hjá Möller handa sér, og vitanlegt einnig að þeir Möller og Steincke hafa bæði fleiri kjöttunnur, brauð og mjöl, sem þeir liggja á og geyma, þó hungurdauði vofi yfir allt um kringum þá. Ég fékk tunnu af rudda hjá Friðb. Steinsyni handa kúnni.

Það kemur vel fram í þessum dagbókar skrifum Sveins Þórarinssonar hvað árferðið spilaði stórt hlutverk í afkomu fólks, þegar hafísinn kom í veg fyrir skipakomur að vori. Einnig kemur vel fram hvað almenningur gerði varðandi sitt matvælaöryggi; s.s. kýr á heimili, kindur, fiskur og settar niður kartöflur. Búast má við að ef landsins forni fjandi bættist við álíka sumarhret nú á dögum færi það líka illa með landsmenn.

Héðan af Héraði var ófært svo að segja til allra átta í tvo daga síðustu vikuna, nema upp í loftið. Túristarnir og flutningabílar komust þá hvorki lönd né strönd og þunnur orðin þrettándinn í búðarhillum, þó svo að einhverjir dagar væru enn í hungursneyð og ég gæti séð af múslí í máríerlurnar. 

Svart hvítar hetjur

Í vikunni kom fram í fréttum að Hafnafjarðarbær hefði gert samkomulag til 65 ára við HS-orku um auðlindaréttindi í Krýsuvík. Kom fram í frétt að þetta væri gríðarlegt hagsmunamál. HS-orka er í erlendri eigu og hefur greitt eigendum sínum ríflegan arð af starfseinni, svo gríðarlegan að leggja varð á sérstakan skatt á íslensk heimili fyrir skemmstu til að verja orkuverið Svartsengi með varnargörðum.

Dúkkulísan í utanríkisráðuneytinu, -já einmitt þessa með tryllingslegu augun, skrifaði um það grein núna undir lok viku að stríðið í Úkraínu væri svart-hvítt og það væri því göfugt góðgerðamál af íslenskum skattgreiðendum að fjármagna vopnakaup til manndrápa. Þar að auki er hún aftur komin með bókun 35 á sína könnu sem flestir aðrir en hún miskilja.

Í dag kom svo fjármálaráðherrann fram í fréttum og sagði að ríkið tæki í varúðarskini tuga milljarða að láni hjá Þróunarbanka Evrópuráðsins, ef til þess kæmi að  fjármuni í erlendri mynt þyrfti vegna jarðhræringa á Reykjanesskaga. Sagðist rykaði ráðherrann við það tækifæri hafa fundið fyrir áhuga Þróunarsjóðsins á að hjálpa Grindvíkingum.

Er ég að missa af einhverju?

Bessastaða tilberinn

Það dylst varla neinum að nú er verðbólgugróði af okurvöxtum Landsbankans notaður til að kaupa TM af náhirðinni. Gripið var til gamla góða galdursins, að senda tilbera á ríkisjötuna, eftir að viðundrið í Seðlabankanum hefur viðhaldið verðbólgnum vöxtum eins og hverri annarri froðu á hlandforinni við fjóshauginn.

Það má öllum vera ljóst að þjóðin situr áfram uppi með hyskið í sínum húsum eftir að náhirðin hefur fullkomnað TM söluna, þar til sígild forgangsverkefni hafa verið fullkomnuð, -og ungt fólki mun áfram fá að sjá sveita síns andlits gufa upp úr þakinu á okurvöxtum.

Nú þegar náhirðin hefur fullkomnað söluna á TM til Landsbankans í gegnum Kviku fær hún upp í arðgreiðslurnar til að kaupa restina af Íslandsbanka. Síðan verður Landbankanum og Landsvirkjun komið í lukkupottinn, enda hafa Davos dúkkulísur ríkisstjórnarinnar þegar sagt að ekki komi til greina að ríkisbanki reki tryggingafélag.

Það skildi engin velkjast í vafa um að litlu lukkudýrunum við Austurvöll liggur á að tæma verkefnalistann svo komast megi með fenginn frá borði með endanlegu fullveldisframsali til glópalsins. Og þá er rétt betra að hafa stimpilpúðann kláran á Bessastöðum.

Landsbankinn búinn að ganga frá kaupum á TM

Verða sjálfstæðismenn kellingar þegar á hólminn er komið?

Nú styttist í að kjósendur fleyti kellingar samkvæmt skoðanakönnunum í Morgunnblaðinu og víðar; -svo formsatriði verði fullnægt. Og svo megi vekja upp andvana fæddan tilbera, sem ekki hefur komist á legg, -glópelskunni, EES og Geysis Green auðrónunum til arðs og æðis.

Formsatriði hefur ekki enn verið fullnægt, en allt hefur þetta samt einhvernvegin reddast, -enda sá helferðarhyskið á sínum tíma um að verja þetta ógeðslega þjóðfélag náhirðarinnar, -"þar sem eru engin prinsipp, engar hugsjónir, bara tækifærismennska og valdabarátta".

Sjálfstæðismenn þökkuðu fyrir með því að efla framgang helferðarinnar og kusu Gunnarsstaða móra sem forseta alþingis og tildruðu svo þeirri flissandi til forsætis ríkistjórnar. Nú ætla margir þeirra, málsmetandi á meðal, að kjósa Davos dúkkulísu sem forseta lýðveldisins.

Því verður seint trúað að sjálfstætt fólk á Íslandi ætli að kjósa gegn fullveldi lands og þjóðar, enda væri það með miklum eindæmum, og verður varla að óreyndu trúað að kjósendur standi ekki með sjálfum sér eftir að í kjörklefana kemur.

-Er nema von að hvískrað sé um skrímsladeild þegar skoðanakannanir eru annars vegar? -Það er nánast engin málefnalegur munur á þrem efstu kellingunum, hommanum og borgartrúðnum. Forseti kosin úr hópi fimm efstu, -samkvæmt könnunum, -fengi u.þ.b. 80-90% atkvæða málefnalega.

Þessu ætti sjálfstætt fólk nú þegar að hafa gert sér grein fyrir, þrátt fyrir stöðugar kannanir og þriggja sekúndna gullfiskaminni, -nema þá kannski metoo myllan hún Grísalappalísa með augun vatnsblá glær og galtóm.

 

Steypu fabrikkan

Alveg frá því fyrst ég man hef ég þvælst um byggingastaði og tekið þátt í að steypa hvern grjótharðan minnisvarðann um annan þveran. Fyrir mér fer sennilega á endanum eins og manninum sem gat ekki hætt og harðanaði einn daginn eins og hver önnur lárétt steypa.

Undanfarin 10 ár hef ég mætt hjá fyrirtækinu, MVA, -en skammstöfunin stendur fyrir Múrverktakar Austurlands. Þó svo nafnið sé kennt við múrara þá hefur MVA safnað undir sinn verndarvæng verkþekkingu margra helstu fyrirtækja í byggingariðnaði sem starfað hafa á Héraði s.l. 50 ár. Þessi 10 ár mín hjá MVA eru fyrir löngu síðan orðin lengsti tími sem ég hef starfað hjá fyrirtæki sem ég hef ekki átt í sjálfur og hefur steypan nú verið mitt lífsviðurværi hátt í hálfa öld.

Stuttu eftir að ég hóf störf hjá MVA fékk ég hjartaáfall af verri gerðinni og hef mætt til vinnu hálfan daginn, og tekið daginn rólega. Ég starfa með ungum fílhraustum mönnum og hef einstaklega gaman að því að þeir skulu þola mig með sér, því ég er alls ekki sá afkastaminnsti í að æsa mig og láta orðaleppa fjúka þegar ég miðla reynslu minni, enda kann ég ekki annað en að lifa mig inn í steypu sem er á leiðinni í að grjót harðna.

MVA er í eigu manna sem alist hafa upp í byggingariðnaði og hafa safnað undir sítt merki verkþekkingu og byggingatækni, bæði í trésmíði og steypu, Af því að ég hef einstaklega gaman af steypu og er stoltur yfir því að hafa fengið tækifæri til að vinna hjá atorkusömum mönnum, sem byggðu upp steypufyrirtæki með einingaframleiðslu og steypustöð, og ekki síður að vinna með upprennandi ungum steypuköppum síðastliðin 10 ár, þá ætla ég að greina frá því hér í máli og myndum hvað felst í að vinna hjá steypu fabrikku.

Forsteyptar einingar hafa verið framleiddar á Egilsstöðum frá því byggingafélagið Brúnás setti upp steypueininga framleiðslu árið 1983, en Brúnás var stofnað 1958 og starfaði fram undir síðustu aldamót. Árið 2021 keypti MVA steypueiningaverksmiðjuna, sem þá var í eigu VHE, eftir að hún hafði verið starfrækt af Malarvinnslunni um tíma, en hún hvarf af sjónarsviðinu í hruninu ásamt Kaupfélagi Héraðsbúa sem þá átti Malarvinnsluna

 

Við steypustrákarnir komum til þegar steyptar eru gólf og þakplötur á milli forsteyptra veggeininga. Hópurinn samanstendur yfirleitt af ungum og hraustum drengjum ásamt reynsluboltum

 

Forsteyptu einingarnar eru steyptar undir þaki á stórum borðum við staðlaðar aðstæður óháðar veðri og vindum. Þar er gengið frá járnbendingu, einangrun og raflögnum. Einingarnar eru síðan reistar sem hús tilbúin til innréttinga og málunar

 

Að vetri til eru einingar oft framleiddar á lager og bíða í flutnings fletum eftir hagstæðri veðráttu til reisingar. Steinsteypa er þeim eiginleikum gædd að mygla ekki og því ekki nærri því eins vandmeðfarin í umhleypingasamri veðráttu og innflutt byggingaefni

 

Á síðasta ári framleiddi og reisti MVA tugi íbúða á Austurlandi, auk þess að framleiða steyptar einingar fyrir fyrirtæki t.d. í sjávarútvegi og fiskeldi

 

Forsteypt einingahús geta verið að öllum stærðum og gerðum, blokkir, fjölbýli, raðhús og einbýli. Steinsteypa er þrautreynt íslenskt byggingarefni sem hentar íslenskum aðstæðum. Þessi byggingamáti er ósdýrari og endingabetri en hús úr innfluttu byggingarefni

 

Þegar það koma frostlausir dagar að vetrinum er yfirleitt mikið að gera við að staðsteypa plötur, en gólf og þakplötur er steyptar á verkstað. Þó eru plötur á milli hæða forsteyptar í verksmiðju en ásteypulag steypt á verkstað, ásamt samsteypu veggeininga

 

Eitt af því sem MVA hefur sérhæft sig í er viðhald steypu mannvirkja. Öll árin sem ég hef verið hjá MVA hefur veri haldið á vit örævanna og ég stundum verið svo heppinn að fá að fljóta með. Á sumrin hefur verið unnið að viðhaldi steypumannvirkja Kálhnjúkavirkjunar

 

Þegar stórar steypur eru í gangi s.s. í brýr og hafnarmannvirki þarf mikið magn af steypu á stuttum tíma. Þá er steypan hífð með öflugum krana í stórum sílói sem getur vegið allt að 6 tonnum

 

Það er orðið bæði léttara og auðveldara að vinna steypu en var fyrir hálfri öld, eru komin til fleytiefni sem að gera steyp þjálli. Leaser hæðamælingar eru nú notaðar til að ná nægilegum réttleika um leið og er steypt, áður fór sú vinna fram á hækum sér eða hnjánum með hallamálsréttskeið

 

Þekjur hafnarmannvirkja geta þess vegna verið steyptar meira en 1000 fermetrar í einu og útheimt nokkur hundruð rúmmetra af steypu og að það þurfi að smala steypubílum víða að, þá getur þurft að leggja nótt við dag

 

Þessa dagana er MVA að vinna við gerð viðlegukants á Fáskrúðsfirði. Bryggjan er byggð á niðurreknum steypustaurum og dekkið úr forsteyptum holplötum, framan á bryggjukantinn er raðað forsteyptum þybbum, að baka til er steypt ankeri með jarlvegsfestum sem heldur mannvirkinu við land. Að endingu er síðan steypt 20cm þekja yfir bryggjuna

 

Eitt af því sem getur útheimt mikið af steypu eru ofanflóðamannvirki, bæði forsteyptri og staðsteyptri, MVA hefur tekið að sér þrjú þannig steypuverkefni. Þessi mynd er við Lambeyrará á Eskifirði

 

Brúarsteypur eru orðnar nokkrar hjá MVA síðastliðin 10 ár, hér er verið að steypa brú yfir Lambeyrará

 

Brúin á þjóðvegi eitt yfir Berufjarðaleiruna útheimti mikið magn af steypu á stuttum tíma. Brúardekkið var steypt á tæpum sólahring og þurfti að smala saman steypubílum víða að af landinu til að keyra steypu að brúnni. Fjöldi ungra manna og reynslubolta fékk svo að starfa sem hamhleypur við að koma steypunni sómasamlega á sinn stað

 

Öflugir kranar og stór síló voru notuð til að hífa steypuna í brúna á Berufjarðarleirunni

 

Sumar brýr eru með burðarviki úr stáli og steypu, brúargólfi úr forsteyptum einingum og dekkið sjálft þunnt lag steypt á staðnum, sem útheimtir minna magn steypu í hvert skipti sem steypt er, og steypunni þá dælt með steypudælu í slitlagið á dekkinu

 

 

Þegar sunnan vindurinn blæs blíðlega

Vinnufélagi minn benti mér í morgunn á hreindýrahóp hinu megin við þjóðveg eitt, -beint á móti steypuverksmiðjunni, sem við mætum í á morgnanna, og sagði; -það er orðið nokkuð oft sem maður sér hreindýr hérna alveg við þéttbýlið.

– Já - sagði ég; -það er orðin einhver breyting á hegðun dýra og fugla frá því sem var. Hefurðu ekki tekið eftir því að gæsirnar eru farnar að halda sig inni í Fellabæ sem þær gerðu ekki áður? - En Fellabær er hans æskustöðvar.

Ég hafði vaknaði að mér fannst við þytinn í vindinum um opnanlega fagið aðfaranótt nýrrar vinnuviku. Hafði samt heyrt einhver torkennileg aukahljóð, sem tilheyrði ekki vindinum, -grunaði trampólínið. Fór fram og fékk mér vatnsglas og svo aftur inn til að sofa, en lá andvaka við þytinn í opnanlega faginu.

Svo lægði vindinn alveg, og hljóð sumarnóttin réði ein ríkum um stund fyrir utan gluggann. Þá heyrði ég aftur þessi torkennilegu hljóð og fór aftur fram. Tappaði nú bæði af mér og bætti á mig vatni. Fór svo fram að stofuglugganum, setti á mig gleraugun og horfði út yfir svalirnar.

Fyrir framan trampólínið spígsporaði spói í kringum tvo stelki, sem voru í ástarleiki í næturhúminu, niðri á grasflötinni. Ég hugsaði, já auðvitað það er komið sumar. Fór svo aftur inn í rúm, lá andvaka og lét hugsanirnar reika, og halda fyrir mér vöku, -bæði fram og aftur í tímann.

Eftir nána íhugun hef ég komist að þeirri niðurstöðu að það hefur ekkert breyst í náttúrunni, það erum við mannfólkið sem erum alltaf að tapa tímanum.

Áður voru píkuskrækir

á balli með Stuðmönnum

– eins og skellinaðra

þrusast ég aftur í tímann

 

Þar sem við strákarnir

glöddust yfir bokkunni

eru nú bara læk í símann

 

Horfinn heill heimur

eins og Tindavodki

í tóbaksreyk

Á að kjósa samkvæmt könnunum?

Á steypukalla andaktinni er nú svo komið að flestir félagarnir eru orðnir málefnalegir. Stór orð um svik og landráð eiga ekki lengur upp á pallborðið, þau hafa verið sett undir kaffikönnuna. Nú ber að kjósa rétt því atkvæði má ekki kasta á glæ.

Skoðanakannanir eru smá saman að gíra okkur upp í að kjósa "kepnis" til að eiga von um að vera í liði með sigurvegaranum. Þó engin skoðanamunur sé á efstu frambjóðendum samkvæmt kjaftavaðlinum. Nú skal ekki kjósa þann frambjóðanda sem mestur samhljómur er við, heldur þann sem á mestan möguleika á að koma í veg fyrir að fá þann sísta, og komast þannig bakdyramegin í sigurlið .

Skoðanakannanir hafa sjaldan verið meira áberandi en fyrir forsetakosningarnar núna. Nánast engu máli skiptir málefnalega hver af fimm efstu í könnunum nær kosningu hvað bæði alþjóðahyggju og málskotrétt þjóðarinnar varðar. En ef ekki er kosið "keppnis" samkvæmt taktík skoðanakannananna trúum við því flestir steypukallarnir, að atkvæðinu sé kastað á glæ.

Þannig höfum við ávalt kosið til alþingis eftir að skoðanakannanir komu til sögunnar, -reyndar oftast setið á eftir uppi með marghöfða svarta Pétur, sem vellur frá hægri til vinstri eins og ölæðisæla. Vitandi samt að þjóðin á ekkert betra skilið en það sem hún kýs, og við alveg saklausir af þeirri kosningu vegna þess að aðeins flokkurinn var kosinn, -í samsteypustjórnina sem fer með landráðin.

Fleiri en einn forseta frambjóðenda hafa samt afdráttalaust sagst standa vaktina og skjóta málum til til okkar í steypunni ef þörf verður á samkvæmt stjórnarskrá. En þeir njóta því miður ekki fylgis svo ekki tjóir annað en kjósa þann næst versta sem á möguleikann af mörgum slæmum til að vera bæði í sigurliði og halda andlitinu.

Og úr nógu er að moða á þeim vettvangi; fyrrverandi flissandi , minnislaus icesaveálfur og borgarbjálfinn, -og svo Davos dúkkulýsur sem finnst eitthvað og fara um það fögru máli vel gervigreindu. Þeir sem segjast ætla að stand með þjóðinni eða efla friðinn í heiminum, jafnvel koma í veg fyrir að kjarnorkusprengju verði kastað á Ísland, -koma því miður ekki til greina í þetta sinn samkvæmt könnunum.

Mér dettur ekki eitt augnablik í hug að mín stuðningsyfirlýsing verði einhverjum forsetframbjóðenda til framdráttar og læt þar við sitja, svo steyptur ótaktískur sem ég er. En finnst samt einhvernvegin að ég eigi ekki eftir að kjósa bleika lukkuriddara sem millilenda öðru hverju á landinu bláa eins hverjar aðrir hundadagakonungar.

Íslenda

Eini forseta frambjóðandinn sem hefur afdráttalaust sagst standa vaktina fyrir þjóðina og skjóta málum til hennar samkvæmt stjórnarskrá, -nýtur ekki fylgis. Enda hefur hann af mikilli hógværð gefið það út að hann ætli ekki að styggja nokkurn mann og beðið fylgjendur sína um að að gæta hófs í orðræðu. Það getur verið snúið að standa með fólki, sem stendur ekki með sjálfu sér, -hvað þá heilli þjóð.

Flestum öðrum frambjóðendum finnst um málskotsréttinn hitt og þetta áheyrilegt, þegar eftir er leitað, hvort þeir muni skjóta málum til þjóðarinnar, en skjóta sér jafnframt hárfínt undan að svara afdráttarlaust. Það er einmitt þegar frambjóðendum fer að finnast eitthvað, sem rétt er fyrir kjósendur að hlusta vel eftir því hvað er nákvæmlega sagt, -og standa síðan með sjálfum sér, -því að kjósa keppnis er að kasta atkvæði á glæ.

Hér fyrir neðan má finna lesningu í bóki Benedikts Gíslasonar frá Hofteigi, -Íslendu. Benedikt vildi meina að þeir sem námu hér fyrst land hefðu ekki einungis verið heiðnir, heldur hefði stór hluti landsmanna þá þegar veri kristið fólk, og hér á landi hefði í raun ríkt trúfrelsi. Siðaskiptin árið 1000, þegar tekin var upp einn siður, hefði í reynd verið ákvörðun um að gefa þjóðina á vald Rómakirkjunni.

Siðaskipti voru á Íslandi árið 1000. Árið 1056 var fyrst settur biskupsstóll í Skálholti. Erkibiskupsstóll var settur í Niðarósi árið 1122 sem hafði þá yfir að bjóða biskupsdómi á íslandi, en þá voru orðin hér tvö biskupsdæmi.

"Þetta útlenda yfirboð á kirkjumálefnum á Íslandi átti eftir að verða örlagaríkt fyrir íslenska þjóð, en smásaman færðist íslenska þjóðlífið meira og meira undir vald og aðra hætti kirkjulífsins. Þetta hlaut að blasa við þjóðlega hugsandi mönnum á þeirri tíð og vekja þeim ugg um sjálfstæða tilveru þjóðarinnar, er kirkjan sýndist stefna að því að draga undir sig þjóðfélagsvaldið og innlenda fjármálastjórn, því fyrstu fjárlög Íslendinga eru tíundarlögin, sem Gissur biskup fékk sett 1096 og gáfu kirkjunni forræði á þessum fjárlögum.

Mótvægi á móti þessu var fyrst og fremst saga þjóðarinnar. Í sögunni hlaut þjóðin að muna til sjálfrar sín og sagan hlaut að vernda skýringuna á þjóðinni, og þaðan bar að taka stefnumiðið um verndun og framgang þjóðarinnar móti alþjóðlegri samsteypu ríkja af sameiginlegum trúarbrögðum undir samþjöppuðu valdi á einum stað heims.

Menntun þjóðarinnar hafði farið mikið fram, einmitt af kristilegri menntatækni, lestri og skrift. Mátti því sýnast örðugt að greina á milli þess, sem þjóðin var sjálf og þess, er hún hafði hlotið, enda komu ekki fram skörp tímaskil í málinu, og má segja hitt, að taumur kirkjunnar var slegin ótæpilega, þótt hún yrði stundum að steyta fót sinn við steini.

Má segja það strax, að ritverk Íslendinga, er nú komu til sögunnar, urðu flest mjög höll undir kirkjuna, og þá á aðra grein ekki síður höll undir höfðingjavaldið, en höfðingjavald var einkunn hins íslenska þjóðfélags, frá því það komst á laggirnar."

Ég læt lesendum eftir að færa þessa lýsingu úr Íslendu til okkar tíma.

Íslandsvinir

Stundum, -þegar ég verð dapur, -segi ég við hana Matthildi mína að við séum að daga uppi eins og náttröll í eigin landi, rammflækt í rafmagngirðingum og öðru rusli. Þetta kemur helst til þegar við zikk zökkum þjóðveginn innan um túristana, -upp til heiða og niður til fjarða.

Hún með lopa á tifandi prjónunum og ég gónandi út um hliðarrúðuna eftir stað til að stoppa. Eftir því sem sveitin verður eyðilegri í kyrrð og fuglasöng, þá þéttast rafmagngirðingarnar, -og eftir því sem fjörðurinn verður sléttari í lognstyllunni þá verða laxeldiskvíarnar meira áberandi á spegli hafsins.

Flestir myndu ætla að þessar girðingar séu til að halda rollunum frá þjóðveginum og fiski í kvíunum. En svo þarf ekki að vera, lítið er orðið um sauðfé á landinu bláa, enda ver ullin rollurnar fyrir rafmagni. Og laxinn er á heljarþröm í kvíunum, ef ekki dauður eftir enn eina neyðarslátrunina. Ég hef grun um að rafmagnsgirðingin sé til að halda fólki á veginum og kvíarnar séu til að halda öllum firðinum.

Þessi girðingavinna hefur margfaldast með tilkomi hinna svo kölluðu Íslandsvina. Eru dæmi þess að dalir og annes haf verið afgirt með með rafmagni, keðju og hengilás. Einn Íslandsvinurinn var reyndar svo klókur að breyta þjóðveginum inn dalinn í bílastæði við veiðihús og merkti sem einkastæði á skilti með mynd af dráttarbíl. Nú hyggst hann hefja hamfaraórækt í dalnum með erlendum trjágróðri, sem á að verða villta norður Atlantshafs laxastofninum til afdreps og yndisauka.

Á sumardaginn fyrsta héldum við Matthildur mín okkur samt á Sólhól sem áður stóð á Kömbum á Kambanesi. Okkur datt í hug, á milli þess sem við horfðum út á hafið bláa hafið af sólpallinum, að keyra yfir á Kambanes og skoða neðstu hæðina á Sólhól, sem stendur enn steinsteypt við fjöruna á Kömbum, eftir að húsinu var fleytt yfir fjörðinn fyrir 80 árum síðan. Nú er allt Kambanesið komið í eigu Rússa og keðja með hengilás þverar þjóðveginn út á nesið með rafmagnsgirðingum meðfram, og skilti sem á stendur privat.

Heiðardalurinn í Mýrdalshreppi hefur verið um langan tíma lokaður. En í kóvítinu 2020 fékk Svissneski Íslandsvinurinn vegagerð ríkisins til að  hefla þjóðveginn um dalinn, og rétt á meðan var hengilásinn opinn. Við Matthildur röngluðum þangað, -en þar var ekki lengur mikið að sjá annað en fagra náttúru og dalakyrrð - ásamt ævafornri fjárrétt, önnur ummerki um búsetu í dalnum frá landnámi var að mestu búið að afmá.

Við rönglum samt oftast af Héraðinu yfir Öxi zikk zakk niður í okkar fyrr um heimabyggð við Berufjörðinn, sem um árabil hefur verið alsettur flotkvíum IceFishFarm, ásýndar eins og opin holræsi með lellanum fljótandi á í gamla daga. Fyrir stuttu heyrði ég af því að forvitnast hefði verið um hvort flotkvíar, sem ekki væru í notkun, yrðu fjarlægðar af fyrrum fiskibleyðum smábáta. Svarið var skýrt og skorinort, að það stæði ekki til, enda kvíarnar með leyfi og í fullum rétti á fjörðum til margra ára í viðbót, og verða það líklegast til eilífðarnóns ef fer sem horfir.

Í mörg ár höfum við ekki komist svo langt að rangla alla leið suður, hvað þá utanlands. En mér skilst að á Hellisheiðinni sé búið að setja upp Carbfixuð Climeworksver á nýsköpunarstyrkjum frá Evrópusambandi, þar sem Davos dúkkur í gulum verkfræðinga vestum með hvíta hjálma á kollinum trítla glaðhlakkalegar um hlaðvarpann rétt eins og hverjar aðrar landnámshænur.

Hvort til stendur að afgirða carbfixaða climetverkið með rafmagnsgirðingu eða hamfaraórækt til að hefta aðgengi mörlandans hefur ekki enn komið fram í fréttum. Opið hlið verður allavega til útlanda svo megi flytja óloftið þaðan á kútum til gereyðingar á íslenskum láði og legi, alheims loftslaginu til hreinnar blessunar með endurnýtanlegri íslenskri orku í öllum orkuskortinum.

Innan skamms munu litlu lukkutr0llin við Austurvöll afhenda firðina formlega Norskum fjárfestum. Það er nokkuð vist að ef gjöfin veldur gjaldþroti þá verður það ekki fjárfestunum að kenna, hvað þá þeirra að hreinsa firðina. Frekar en það hefur verið erlendu auðrónanna að taka niður rafmagnsgirðingar eða hefla þjóðvegi innan þeirra - kannski geta verkfræði púturnar sótt um nýsköpunarstyrk til ESB, -hver veit.

Já er það nema von að við gömlu brýnin upplifum okkur sem viðundur í öllum herlegheitunum. Á okkar ungdóms árum var talað um Ísland fyrir Íslendinga, að þjóðin þyrfti að brauðfæða sig sjálf og land í byggð. Ekki það að fólk færi þá vaðandi yfir ræktarland annarra, eða um hrjóstur án leyfis landeigenda. En í þá tíð var landeigandinn bóndi, búsettur við þjóðveginn og hægt að ná af honum tali.

Á þeim árum var fólk ekki snjallvætt og vissi hvorki af Víði hlíði né Skógarhlíðinni, því þótti það heyra öryggi til að land væri í byggð þegar nátttröll kæmu af fjöllum og var dæmisagan um bíltjakkinn því til staðfestu.

Sú dæmisaga var á þann veg að dekk hafði sprungið hjá ferðalangi upp á heiði og þegar hann ætlaði að skipta um dekkið þá vantaði tjakkinn í bílinn. Hann vissi af bæ við rætur heiðarinnar og ákvað að ganga þangað og fá lánaðan tjakk.

Á göngunni mundi hann eftir því að bóndinn á bænum var talin bæði ógreiðvikinn og ágjarn. Ferðalangurinn fór að hugsa um það hvað það myndi kosta hann að fá tjakkinn lánaðan og komst að þeirri niðurstöðu að sennilega myndi það kosta hann meira en aleiguna.

Hann bankað samt upp á bænum og þegar bóndinn kom til dyra öskraði hann framan í bóndann, að hann gæti bara átt sinn helvítis tjakk sjálfur, áður en hann strunsaði áfram til næsta bæjar. Nú er enn lengra að fara hvort sem það er til að fá tjakk, -eða leyfi til að skoða snjallvætt Ísland.

Dæmi eru þess að það þurfi að kaupa sig inn á Old Traffort til hitta landlortinn til að spyrja um leyfi svo skoða megi heilu landshlutana og alls ekki víst að nokkur skilningur sé á því þó eitthvert nátttröllið öskri í öllum fagnaðarlátunum þar; -þú getur átt þinn helvítis tjakk sjálfur.

Náhirðin

Það bregst ekki að um þetta leit mánaðar fara Svörtulofta séníin með himinskautum. Engum dylst lengur að stýrivaxtadags þráhyggjan er í besta falli orðin að meinloku sem örvar veðbólguna, -en er líklegast útsmoginn illska, -enda græða allir málsmetandi menn á tá og fingri.

Verðbólgudraugurinn er orðinn eins og hver annar sjálfbær hrossalæknir sem má nýta til að hafa sakleysingja að féþúfu og jafnvel af þeim aleiguna einn ganginn enn. Þetta er samt allt á réttri leið, vanskil sögulega ekki í hæðstu upphæðum.

Enda má kippa vanskilunum í liðin með yfirdrætti á okurvöxtum þangað til vextirnir bíta á veðbólguna, -og ekki skaðar yfirdregin hrossalækningin á meðan athyglisbresturinn er örvaður með einum og einum Tene túr í leiðinni. Ef ekki, -þá má alltaf deyfa ofvirkan landann með nógu mörgum forsetframbjóðendum fram að sumarfríi.

Verkalýðsforustan muldraði í barminn fram undir hádegi, um að fríar skólamáltíðir hafi farið í súginn í allri matvælasóuninni við hrossalækningu dagsins. Yppa síðan öxlum eftir hádegi enda styttist í mánaðamót og útborgunardag með óþrjótandi fjárfestinga tækifærum.