Til fundar við Vadíkanið.

 

Guðríður Þorbjarnardóttir er án efa víðförulasta kona íslendingasagnanna. Hún yfirgaf Ísland ung að árum ásamt Þóri manni sínum og flyst til Grænlands. Grænlendingasaga segir að Leifur heppni hafi bjargað hópi manna af skeri þegar hann kom úr Víndansferð. Þar á meðal Guðríði og og Þóri austmanni, fyrsta manni hennar og tekið þau með heim í Brattahlíð austurbyggðar Grænlands, þar sem Þórir veiktist og deyr. Vegna þessarar björgunar fær Leifur Eiríksson viðurnefnið heppni. Guðríður giftist svo Þorsteini Eiríkssyni, bróður Leifs. Þorsteinn deyr úr sótt í Lýsufirði í vesturbyggð á Grænlandi, eftir sumarlanga villu þeirra hjóna í hafi og misheppnaðan leiðangur til Vínlands. 

Þriðji maður Guðríðar er Þorfinnur „karlsefni" Þórðarson úr Skagafirði. Þau Guðríður sigldu til Vínlands með vel á annað hundrað manns í þeim tilgangi að hefja þar búskap. Þau könnuðu landið og eru talin hafa farið mun sunnar en  víkingar höfðu gert áður, eða allt suður til Long Island. Eyjuna Manhattan í Hudson fljóti er talið að þau hafi nefnt Hóp. Guðríður og Þorfinnur voru nokkur ár í Ameríku, áttu blómleg viðskipti við innfædda og eignuðust þar soninn Snorra. Þau fóru þaðan aftur til Grænlands og síðan fljótlega til Noregs. Þar voru þau í einn vetur en héldu þá til Íslands og setjast að í Glaumbæ í Skagafirði.

Ferðir Guðríðar Þorbjarnardóttur. 

Sonurinn Snorri bjó í Glaumbæ eftir föður sinn. Þegar Guðríður er orðin ekkja fór hún í það sem sagan kallar suðurgöngu „til Rómar" þar sem hún hefur að öllu líkindum heimsótt Vadíkanið. Þegar hún kemur aftur til Íslands hafði Snorri sonur hennar byggt fyrstu kirkjuna sem reist var í Glaumbæ. Grænlendinga saga segir að Guðríður hafi verið síðustu æviárin einsetukona og nunna í Glaumbæ. Afkomendur Guðríðar og Þorfinns karlsefnis hlutu mikinn frama innan kirkjunnar og út af þeim eru komnir margir biskupar íslandssögunnar.

 

Glaumbær í Skagafirði. 

Hvað Guðríði og valdamönnum Vatíkansins fór á milli er vandi um að spá því ekkert er um það getið í Grænlendingasögu eða Eiríkssögu, enda eru þær sennilega afrit eldri heimilda og engin leið að segja hvað úr þeim hefur glatast.

Árið 1999 kom út bókin „Ingen grenser" (No Boundaries) eftir þá Thor Heyerdahl og Per Lilleström. Við útkomu þeirrar bókar greindi Thor Heyerdahl frá því að hann hefði séð gögn sem sanna að víkingar hafi komið til Ameríku. Annars vegar gögn frá árinu 1070, sem hann fann í skjalasafni Vatíkansins, þar sem getið er um landafundi norrænna manna í Ameríku, hálfri annarri öld áður en Grænlendingasaga og Eiríkssaga rauða eiga að hafa veri skrifaðar. Hins vegar afrit af portúgölskum gögnum sem sýna fram á að Kólumbus hefði haft upplýsingar um Ameríku frá norrænum mönnum.

Í samtali við Aftenposten í tilefni útkomu bókarinnar í Noregi 1999, greinir Thor Heyerdahl einnig frá þeirri skoðun sinni, að siðaskiptunum megi kenna um hve saga norðurlandanna sé snautleg hvað þetta varðar. Með upptöku Lútersks siðar hafi þau fallið í ónáð hjá páfastól og um leið verið dregið úr vægi þeirra í mannkynssögunni. Ýmsar heimildir séu þó varðveittar í skjalasafni Vatíkansins og einnig séu til mikið af arabískum heimildum um norrænar miðaldir. "Þar hef ég skoðað mikið af heimildum sem flestum er ókunnugt um" segir hann.

Í New York Times 19. desember árið 2000 birtist grein eftir Walter Gibbs um bók þeirra Heyerdahls og Lilleström. Auk þess að geta vitneskju kaþólsku kirkjunnar um tilveru Ameríku 500 árum áður en mankynssagan segir að Kólumbus hafi fyrstur Evrópumanna uppgötvað hana, þá er í greininni farið vítt yfir sviðið varðandi ferðir norrænna manna hundruðum ára fyrir Kólumbus. Meðal annars er minnst á Vínlandskortið, eins kemur greinarhöfundur inn á Kensington rúnasteininn sem fannst í Minnesota árið 1898 en á þeim steini er greint frá ferðum norrænna manna árið 1362 langt  inn á meginlandi Norður-Ameríku. Niðurlag greinar Walter Gibbs er þó athyglisverðasti hluti hennar, en þar kemur hann inn á annálsbrot Gísla Oddsonar biskups í Skálholti á árunum 1632-1638. En í greininni stendur þetta;

„The clearest suggestion that something transformative had taken place in North America came from the hand of a 17th century Icelandic bishop. Citing 14th century annals that have been lost, the bishop, Gisli Oddsson, wrote: ''The inhabitants of Greenland, of their own free will, abandoned the true faith and the Christian religion, having already forsaken all good ways and true virtues, and joined themselves with the folk of America".

Orð Gísla Oddsonar eru verulega áhugaverð en þau má skilja eitthvað á þessa leið; „Íbúarnir á Grænlandi, af frjálsum vilja, yfirgáfu sanna kristna trú, þar með allar sannar og góða dyggðir, og sameinuðust fólkinu í  Ameríku". Nú liggur bók Gísla Oddsonar frá 1638 „ Íslensk annálsbrot og undur Íslands" ekki á lausu, þess vegna erfitt að sannreyna hve nákvæmlega þetta er eftir haft í New York times. En þarna talar Gísli um Ameríku en ekki Vínland enda næstum 150 ár frá því Kólumbus fann hana þegar Gísli skrifar þetta.

 

Rústir dómkirkjunnar í Görðum á Grænlandi. 

Hvaða fólk í Ameríku Gísli á við er ráðgáta, á hann við frumbyggja eða voru það norrænir landnemar Vínlands sem Grænlendingar sameinuðust? Gæti verið að það undanhald sem frelsiselskandi heiðnir menn voru á þegar Ísland byggðist, hafi haldið áfram vestur yfir haf og byggð norrænna manna verið til staðar í Ameríku frá því fyrir leiðangur Guðríðar og Þorfinns karlefnis til Vínlands um árið 1000? Alla vega virðast orð Gísla biskups bera þess merki að hann sé hneykslaður á ákvörðun kristins samfélags á Grænlandi, þegar hann rekst á þessi gömlu annálsbrot.

Gæti þetta verið skýring á því hve snögglega mörgþúsund manna norræn byggð hvarf af Grænlandi? En árið 1340 hvarf allt fólkið úr vesturbyggð sporlaust og ekkert spurðist til fólksins úr austurbyggð eftir árið 1410. Ekki er ólíklegt ef djúpt væri kafað í skjalsöfn Vadíkansins að þar mætti finna vitneskju um hvað varð af norrænu byggðunum á Grænlandi. Þar hafði kaþólska kirkjan gríðarleg ítök og hefur verið kostað miklu til af rústum dómkirkjunnar í Görðum að dæma.