Hvaðan kom Snæfellið?

Það getur verið forvitnilegt að vita hvernig nafngift varð til og hvað hún merkir. Þetta þekkja flestir varðandi eigin nöfn. Í barnaskóla var Guðmundur heitinn Magnússon kennari og síðar sveitarstjóri á Egilsstöðum oft með skemmtilegt námsefni, eins og að setja það fyrir sem heimaverkefni að finna út hvað nöfnin okkar þýddu. Ég varð yfir mig ánægður þegar ég fann það út að mitt nafn merkti "hinn mikli". Þó svo ég hafi síðar komist að því að það hafi ekkert með nafngift mína að gera, heldur það að afi minn hét Magnús.

Í minningunni áttu kennarar það til að leifa krakkahópnum að ráfa um fjallahringinn í huganum og geta sér til um hvernig nafngiftir hæstu tinda væru til komnar. Það má segja að frá þessum barnskólaárum hafi þörf verið til staðar að vita hvað nafnið merkir og hvernig það er til komið. Snæfellið er eitt af einkennum Fljótsdalshéraðs sem hefur nafn sem ætti að vera auðskilið hverju barni hvers vegna.

Snæfellið er fjallið sem Björg amma fékk sér kvöldgöngu inn fyrir bæ til að sjá,því það sást ekki frá íbúðarhúsinu á Jaðri í Vallanesinu. Ef ekki ber ský í Snæfellið að kvöldlagi sagði þjóðtrúin að heyskaparþurrt yrði daginn eftir. Snæfellið blasti einnig við úr stofuglugganum á æskuheimilinu á Hæðinni og enn í dag er það fyrsta og síðasta sem ég lít í áttina að kvölds og morgna frá Útgarðinum til að taka veðrið. Í mínum huga hefur í gegnum tíðina ekki farið á milli mála hvernig nafnið er til komið, fjallið ber það hreinlega utan á sér í heiðríku.

En í vetur fóru að draga upp ský á hvelið í höfðinu á mér við nýjar upplýsingar frá Sigurði Ólafssyni á Aðalbóli, áður Siggi Óla í Útgarði eða réttara sagt Búbót. Hann hafði verið á ferðalagi á eynni Mön, þar hafði hann einnig séð Snæfell sem er hæsta fjall Manar. Einhvern veginn hef ég ekki náð að sjá sama Snæfellið eftir að Siggi sagði mér frá þessu og jafnvel talið að það gæti verið falsað. Mig fór að gruna Arnheiði nokkra Ásbjörnsdóttur um verknaðinn. Þannig að ég ákvað að lesa Droplaugarsonasögu aftur. Jú einmitt, sagan byrjar á því að segja frá landnámsmanninum Katli þrym í Fljótsdal, sem kaupir ambáttina Arnheiði af Véþormi vini sínum í Jamtalandi sem nú er í Svíþjóð.

Í tilhugalífi þeirra Ketils trúði Arnheiður honum fyrir því að hún væri höfðingjadóttir úr Suðureyjum en þeir Ormar, Grímur og Guttormur bræður Véþorms víkings í Jamtalandi hefðu drepið faðir hennar Ásbjörn skerjablesa ásamt öllum karlmönnum á hennar heimili en selt kvenfólkið mansali. Þegar Ketill hafði gengið frá kaupunum á Arnheiði af Véþormi sigla þau til Íslands og setjast að í Fljótsdal að Arnheiðarstöðum, gegnt Atla graut bróður Ketils sem setti sig niður austan við Lagarfljótið í Atlavík. Það eitt að Arnheiðastaðir hafi borið nafn þessarar konu í meira en þúsund ár bendir til að hún hafi átt því að venjast að hafa sitt fram.

Þegar hér var komið sögu leitaði ég ásjár gúggúls, bæði himins og jarðar. Lausnarorðið sem ég sendi var „Skerjablesi“ og viti menn upp kom saga Manar. Þar hafði verið uppi höfðingi sem hét Ásbjörn skerjablesi laust fyrir árið 900 sem er sagður hafa verið drepin af skyldmennum Ketils flatnefs, norsks hersis sem haldið hafði til á Suðureyjum í áratugi þar á undan. Í gúggúl jörð setti ég svo inn Snaefell, og viti menn hæsta fjall Manar heitir einmitt Snaefell. Eins heitir gata í nágrannaborginni Liverpool Snaefell avenue. Snæfells nöfnin er reyndar fleiri á þessum slóðum á Bretlandseyjum.

Börn Ketils flatnefs, forvera Ásbjörns skerjablesa á Suðureyjum, settust mörg hver að á vestanverðu Íslandi, svo sem Auður djúpúðga og Björn austræni. Björn austræni er sagður landnámsmaður á Snæfellsnesi og Auður í grennd við hann í Dölunum. Það er ekki ósennilegt að nafn á nesið og þess hæsta kennileiti Snæfellsjökul hafi orðið til um landnám.

Þannig er nú farið að ég er ekki lengur viss um að Snæfell sé nefnt eftir snævi þöktum hlíðum þess, það geti allt eins verð eftirlíking af felli sem sjaldan festir í snó á Bretlandseyjum. En eitt er víst að Snæfellið var haft í öndvegi í stofu æskuheimilisins og ef það sást ekki út um gluggann vegna skyggnis þá var annað hangandi upp á vegg málað af meistaranum sjálfum, Steinþóri Eiríkssyni.

Það vill svo skemmtilega til að í dag er opnuð sýning í tilefni aldarminningar listmálara okkar Héraðsbúa sem engin ætti að láta fram hjá sér fara sem verður á Héraði þetta sumarið. Því þar verður hægt að bera hið eina og sanna Snæfell augum. 

Athugasemdir

[S Kristján Ingimarsson, 18.6.2015 kl. 21:51]

Já það er svo sannarlega gaman að velta tilurð örnefna fyrir sér.  Beinageitarfjall er eitt þeirra örnefna sem hafa vafist fyrir mönnum, ein hugmyndir er sú að ef til vill sé það ættað frá Bretlandseyjum og hafi upphaflega verið Ben nah Gate (fjallið hjá hliðinu) þar sem væntanlega er þá verið að vísa í Dyrfjöll.  Annars er sjálfsagt búið að skrifa margar greinar um þetta og margir búnir að velta þessum beinageitum fyrir sér.

[Magnús Sigurðsson, 19.6.2015 kl. 07:00]

Svo er spurning hvort eitthvað svipað á við nafnið á firðinum sem okkur er kær Kristján, þ.e. hvort hann ber nafn skosku tröllskessunar Behara.

http://magnuss.blog.is/blog/magnuss/entry/1722126/