Moldarkofar, mykjuhaugar og hagvaxtarins skemmdarverk

Það hefur sjálfsagt farið fram hjá fáum sem eiga það til að líta inn á þessa síðu að henni ritstýrir steypukall sem er sannfærður um að hollur sé heimafenginn baggi. Á það ekki síst við þegar þegar þaki er komið yfir höfuðið, mestu fjárfestingu fjölskyldunnar. Samkvæmt nýjustu útreikningum er staðan nú sú að verðtryggðar 50 milljónir að láni til húsnæðiskaupa verða að 700 milljónum á 40 árum, lánshupphæðin greiðist 14 sinnum til baka. Og eftir því sem húsið er CE vottaðra eru meiri líkur á myglu.

Eftir hið svokallaða hrun gerðist ég flóttamaður íslensks byggingaiðnaðar í Noregi og vann þar með flóttamönnum frá Asíu og Afríku. Minn besti vinnufélagi var Juma, jötun frá Darfur í Súdan. Hann hafði farið að heiman 16 ára, þegar var komið að herskyldu hjá honum. Afi hans hafði sagt; -nú skalt þú forða þér Juma, þú verður látin drepa eigið fólk.

Juma fór til Líbýu og var þar í tvö ár áður en hann sigldi á feigðar fleygi yfir hafið til Lamperdusa við strendur Ítalíu. Í Líbýu sagði hann að gott hefði verið að vera og aldrei hefði hann haft eins mikinn pening á milli handanna. -Hvers vegna fórstu þá frá Líbýu? -spurði ég? -Ég veit það ekki alveg, en félagar mínir voru að fara og ég fylgdi straumnum; -svaraði Juma.

Til að gera langa sögu stutta þá endaði Juma upp í N-Noregi þar sem hann var settur á móttak til að læra norsku og komast inn í norskt samfélag. Þar hittumst við í steypunni sem flóttamenn. Hann sagði mér oft sögur og voru sumar þeirra um húsbyggingar í hans heima högum sem mér þóttu aldeilis ótrúlegar.

Ég hef hér í bók dagana haldið utan um steypu og heimafengna bagga undir færsluflokk sem heitir Hús og híbýli þar gat ég um byggingar aðferðir í heimahögum Juma og hafði meir að segja fundið heimildamynd á youtube því til staðfestu. Hér fyrir neðan endurbirti ég tæplega 10 ára gamlan pistil, sem ég skrifaði þegar var farið að glitta í nýja CE vottuðu byggingareglugerðina sem tók gildi á Íslandi árið 2015.

- 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 -

 

 

Það þætti sjálfsagt óðs manns æði að halda því fram að hagvöxturinn sé að fara með allt til helvítis. En gæti verið að það megi framkalla hagvöxt með verðhækkunum? Allavega virðist eitt mesta hagvaxtarskeið þessarar aldar hafa átt sér stað með því að blása út fasteignabólu sem ekki reyndist innistæða fyrir án þess að lánastofnanir fjármögnuðu hana. Eftir að bólan sprakk hafa skuldsettir íbúðaeigendur haldið uppi hagvexti bankanna þar sem þeir eru tregir til að færa niður verðmæti lána og þar með að lækka fasteignaverð.

Eins hefur ekki farið framhjá þeim sem standa í húsbyggingum, að á síðustu árum hafa verið settar íþyngjandi reglur bundnar í byggingareglugerðum sem hækka hjúsnæðisverð stórlega. Það hefur í raun verið sett margþætt lög um það að skjól fjölskyldunnar skuli halda uppi hagvextinum. Samræmdum reglum frá ESB er útbýtt og skulu þjóðir ESS einnig fara eftir regluverkinu. Þetta regluverk sýnir færni sína þegar kemur t.d. að orkusparandi aðgerðum s.s. einangrun húsa. Jafnvel þar sem varminn er ódýr eins og á Íslandi eru settar reglur svo ekki tapist varmaorka, þeim skal framfylgja jafnvel þó heita vatnið velli upp úr jörðinni utan við húsvegginn sem veita má inn í húsið með slöngubút. Einangrun sem halda á hitanum inni skal vera allt að 25 cm þykk. 

 

Svona reglur sem eru íþyngjandi fyrir almenning efla aftur á móti hagvöxt. Á Íslandi mun nýja byggingareglugerðin hreinlega stórhækka hitunarkostnað þetta kunna gömlu verkfræðingarnir betur að skýra, sjá hér. Ef einhver heldur að þetta sé eitthvað rugl þá er þessum reglum nú þegar framfylgt hér í Noregi sem á samt gnægð orkugjafa s.s. afgangs gas til að hita upp hús almennings, því sem næst frítt. Nú er unnið að því að innleiða samræmdu ESB reglugerðina einnig á Íslandi.

Svona hefur hagvöxturinn verið trekktur áfram m.a. í gegnum byggingariðnað þannig að nú er svo komið að fólki endist ekki ævin til að greiða fyrir sómasamlegt þak yfir höfuðið og er þá ein lausnin að bjóða ungu fólki upp á Kínverska iðnaðargáma til búsetu fyrir 60 þús á mánuði.  Það er af sem áður var að ungu fólki gagnist aðferðir Bjarts í Sumarhúsum, það að fara til óbyggða með skófluna að vopni og koma sér þar upp þaki án þess að uppfylla skyldur sínar við hagvöxtinn. Það má kannski segja að einhver millivegur megi vera á torfkofa og ströngustu reglugerðum, en það ætti aldrei að vera millivegur á því að þakið á að þjóna heimilinu en ekki regluverki hagvaxtarins.

 

 

Undanfarið ár hefur annað slagið komið til þess að við Afríku höfðinginn Juma höfum haft þann starfa að lagfæra gamla Samíska kofa, eins og mátt hefur lesa um á þessari síðu.  Juma sagði mér frá húsi, sem hann byggði sem barn í Sudan ásamt sínu fólki, en þar var byrjað á að búa til múrsteina með því að hræra saman í vatni, kúamykju, sandi og mold sem sett var í nokkhverskonar kökuform sem svo þornaði í sólinni eins og drullukökur. Síðan var hlaðið hús úr skorpnum drullukökunum og veggir pússaðir. Þegar hann heimsótti heimahagana 11 árum eftir að hann fór að heimann þá svaf hann vært í þessu húsi sem hann sagði að hefði verið eins og nýtt.

Þarna var notuð sama aðferð í pússningu og steina, þ.e. er blanda af vatni, leir, sandi og kúaskít. Hann sagði að þeir sem hefðu peninga ættu það til að nota sement og sand í pússninguna. En skítur úr grasbítum hefur þann eiginleika að innihalda trefjar sem binda saman sandinn og leirinn. Eins sagði hann mér að ef svona hús væru hvítmáluð þá væri það gert með því að brenna vissa trjátegund og blanda öskunni, sem er skjannahvít, út í vatn og bera í þurra taðpússninguna.

Það er erfitt að sjá það fyrir sér að ungu fólki liðist að byggja þaki yfir höfuðið nú til dags með því að notast við skóflu, steina og torf án þess að eiga það á hættu að lenda á Hrauninu fyrir það að hundsa reglugerðir hagvaxtarins. Hvað þá ef því dytti í huga að notast við drullukökur úr mykju þá væri sennilega orðið stutt í hvítu sloppana.

Eftir athuganir á netinu fann ég heimildamynd á youtube um það hvernig mykjuhaugur verður að draumahöll án þess að það kosti krónu. Ef einhver endist til að kynna sér myndina til enda þá má sjá að mykjuhaugur getur þar að auki orðið að samfélagslegu listaverki.  

 

Athugasemdir

[Haukur Árnason, 16.2.2023 kl. 13:29]

Takk fyrir þennan fróðleik. Magnað myndband.

Þegar ég er krakki norður í Fljótum, þá var enn í notkun gömul fjárhús úr torfi. Man eftir því að lekagötum var lokað með mykju, og það hélt. Seinna voru þau endurbyggð að hluta og þá kynntist ég klömbruhleðslu.

Ég byggði mér timburhús um 1975, verkfræðingurinn minn vildi ekki loftræstingu á milli sperra. Það var notað tex, tjörusoöið, utan á grindina og hann vildi að texið færi upp á milli borðanna í þakinu. Semsagt algerlega lokað, en ekki nota venjulegan þakpappa heldur vindpappa, en hann mátti ekki veðrast, járnið varð að fara á um leið. Hann taldi að vindpappinn og bárujárnið væri næg öndun.

Seinna þegar ég sel húsið þá kaupa það hjón sem áttu steypt raðhús í Logalandi í Fossvoginum. Þau, og öll lengjan var búin að berjast við Alkalískemmdir árum saman, þarna á þessum tíma eru komin Sílanefni sem virtust virka-eitthvað.

Það hafi verið einhver umræða hjá eigendunum, hvernig stæði á því að raðhúsalengja neðar í hverfinu hefðu aldrei lent í neinu veseni. Húsin byggð sama sumarið og steypan frá sömu steypustöðinni.

Einhver fór að spyrjast fyrir hjá þeim um hugsanlegar ástæður. Á þeim tima varð að vera sami meistari á öllum húsum í hverri lengju. Múrarameistarinn sem einhverjir vildu fá gerði það að skilyrði að hann réði því hvað steypan yrði sterk-og því dýrari. það var fundað um þetta og sumum fannst óþarfi að kaupa dýrari speypu.

Niðurstaðan varð að hann réð, ekki veit ég hvað hann notaði sterka steypu, en þar kom aldrei neitt vesen, eins og einn eigandin þar sagði: "Þvílíkt þakklæti sem hann hefur fengið eftirá"

Var Alkalíið bara of lítið sement ? Á þessum tíma eru verkfræðingar, sumir, farnir að skrifa steypustyrk inná teikningarnar. Steypustöðvarnar að verða sjálfvirkar. ?????

[Magnús Sigurðsson, 16.2.2023 kl. 16:51]

Sæll Haukur, -og takk fyrir þetta áhugaverða innlegg.

Gaman að lesa um reynslu þína af torfhúsum í Fljótunum og af húsbyggingunni þinni. Ég hafði að vísu heyrt áður af kúmykjunni við að þétta lek þök á torfbæjum, gott ef Tryggvi Emilsson minnist ekki á þessa aðferð í bókinni Fátækt fólk.

Bækur Tryggva, Fátækt fólk, Baráttan um brauðið og Fyrir sunnan eru einstakar ef menn vilja kynna sér byggingaaðferðir almennings fyrri hluta 20. aldarinnar.

Tryggvi ólst upp í torfbæjum norður í landi, byggði sér steinsteypt hús með eigin höndum  á Akureyri, keypti húshjall í Blesugrófinni þegar hann flutti suður til Reykjavíkur, kynntist þar hvernig fólk bjó í hernámsbröggunum á eftirstríðsárunum og endaði í raðhúsalengju ef ég man rétt.

Mér hefur alltaf þótt alkalítímabilið í íslenskri steinsteypu vera einstaklega áhugavert. Eins og þú bendir á þá var það ekki svo að alkalívirkni væri einhlýt. Flestir vildu kenna steypumölinni um og vissulega getur hún verið mismunandi eftir staðháttum, og eins og þú bendir á þá er of lítið sement í steypu hæpin sparnaður.

Alkalítímabilið var samt sem áður að mestu bundið við Sementsverksmiðju ríkisins. Eftir að hún tók til starfa fór að bera mikið á þessu vandamáli hér á landi, en ekki svo mikið meðan innflutt sement var notað. Íslenska sementið batnaði hvað þetta varðaði í kringum 1980. Þá var komin kísilmálmverksmiðja á Grundartanga og kísilryki blandað í sementið. Kísilryk þéttir steypu gagnvart vatnsdrægni.

Þetta er allavega sú skýring sem már hefur þótt sennilegust, vegna þess að eftir þetta hvarf alkalívirknin sem viðvarandi vandamál. Og svo var annað sem maður heyrði og það var það að ekki einu sinni ríkið notaði sement frá Sementverksmiðju ríkisins byggingar sem þurftu að þola mikla ánauð náttúrunnar s.s. í virkjanir fyrr en sementið var komið með kísilryk og var þá stundum nefnt Virkjanasement.

Mono sílan (sílan) er svo aftur önnur ella og í raun algert galdraefni sem gengur gegn náttúrulögmálunum. Því er úðað á steypta fleti þannig að þeir hrinda frá sér vatni. Það er hægt að koma í veg fyrir að vatn fari inn um sprungu með sílani án þess að loka henni. Sílanið veðrast af á stultum tíma ca. einu ári, en ef það er setta strax, áður en málað er, og síðan málað yfir ver það steypu árum saman og eikur endingu. 

Í dag eiga verkfræðingar það til að fyrirskrifa meira kísilryk í steypu en er í sementinu og er því þá bætt í steypuna í steypustöðinni. Kísilrykið kemur yfirleitt frá málmbræðslu eða kolaorkuverum og er í raun ryk mengun úr lofthreinsi síum. Einhveratíma datt mönnum í hug að koma þessu ryki fyrir fyrir í steypu til að binda mengunina og koma fyrir kattarnef. Það stórbætti steypuna, -og sement þar sem þessi fínefni vantaði, líkt og var með íslenska sementið fram undir 1980.

Það merkilega við daginn í dag, að þá er ekkert íslenskt sement framleitt lengur og er allt sement innflutt. En aftur á móti talað um að flytja íslenska gjósku úr landi til að fá fínefni á við kísilryk í sement vegna þess að íslensku eldfjöllin eru ekki með neitt skráð kolefnisspor en kolefnið í sementinu er skráð mengum vegna þess að það kemur frá málmbræðslum og Kolaorkuverum.

Já það er margt skrýtið í kýrhausnum, ekki síður en mykjan sem kemur undan halanum, og var notuð í að búa til þétt þök yfir höfuðið.