Jarðeldar

Það var auðvelt að gera sér í hugarlund hvers vegna orðið jarðeldar er notað yfir eldsumbrot þegar sást hvernig sprungan við byggðina í Grindavík opnaðist. Hvað sem má segja um gagnsemi varnargarðanna við Grindavík þá er það nokkuð ljóst að sérfræðingar geta aðeins giskað á hvoru megin við þá jarðeldarnir verða og sagt að um gott gisk hafi verið að ræða í gær.

Það á samt eftir að koma í ljós hversu mikið tjón á eignum verður vegna þess að hitavatnslögnin fór af bænum, auk þess sem hann er rafmagnslaus, og nú frost framundan sem gæti haft slæmar afleiðingar fyrir húsnæði. Greinilegt var að varnargarðarnir stýrðu hraunrennslinu á hitavatnslögnin við Grindarvíkurveg og má segja að það hafi ekki verið gott gisk.

Jarðeldarnir við Grindavík eru þó aðeins smámunir miðað við það sem íslensk náttúra hefur upp á að bjóða, og er hætt er við að hamfarir í smáskömmtun geti haft verri áhrif á líf fólks, sem á allt sitt undir, en eitt og eitt gott gisk sérfræðinga. -Guð veri með Grindvíkingum.

Skaftáeldar árið 1783 eru einhverjir mestu jarðeldar sem orðið hafa á Íslandi og jafnvel í heiminum á sögulegum tíma. Gossprungan var tugir kílómetra á lengd og er gígaröð Lakagíga hátt í 30 kílómetrar. Til viðmiðunar hafa eldumbrotin á Reykjanesi einungis verið smágos fram undir þetta, jafnvel talin túristagos fram að tveimur síðustu.

Nýlega las ég ævisögu Jóns Steingrímssonar eldklerks, sem aldrei var ætluð til útgáfu, en Jón skrifaði dagbók á tímum Skaftárelda sem er einhver merkilegasta heimild sem til er um hamfaraeldgos á Íslandi. Jón notar talsvert pláss í eldriti sínu í að verja sjálfan sig því hann var ásakaður um að fara illa með opinbert fé sem ætlað var til hjálpar íbúum í Skaftárhreppi. Hann vandar yfirvöldum og sérfræðingunum þess tíma ekki kveðjurnar varðandi hjálparstarfið, -hann segir:

Þetta sama sumar (1784) reistu hingað til yfirskoðunar kammerherra og þar á eftir stiftamtmaður yfir landinu Hans Levetzow og herra Magnús Ólafsson Stephensen, skoðuðu hér jarðir og land, og fengu þær afspurnir um eldinn og hans verkanir, sem þeir þá kunnu að fá af þeim fáeinum, er hér voru til staðar, og urðu því miður margar óljósar. Þar eftir það sama sumar komu hingað fjórum sinnum befalingar, að skrifa upp tölu á mannfólki og skepnum, hvað margt af hverju væri dautt eða lifandi, sem þó aldrei gat orðið skiljanlegt eða afstemmandi, þar sem fólk var að flytja sig til og frá og sumir að deyja. Það nú lifði þessa viku, var dautt eða burt farið hina. Af þessu rugli varð síðast höfuð-botnleysa til engrar nytsemdar.

Ég tók saman pistil, sem kallaður var hér á síðunni Sautjánhundruð og súrkál; þegar dansinn dó, um hverskonar hamfarir Skaftáreldar voru, eitt mesta hallæri sem orðið hefur á Íslandi, og birti ritsmiðina þegar fyrsta túrista gosið var í Geldingadölum 2021. Sjá hér

Athugasemdir

[Guðmundur Örn Ragnarsson, 15.1.2024 kl. 17:44]

Frábært hjá þér Magnús. Þessi umfjöllun þín minnir á draum þinn um Reyðarfjörð. 

Undanfari Friðarríkis Krists verður eyðing og nýtt upphaf.

[Magnús Sigurðsson, 15.1.2024 kl. 20:23]

Þakka þér fyrir innlitið Guðmundur Örn, -kannski eru líkindin með draumnum sú að spóla hraðar og hraðar á sama stað.

Ef sviðsmyndalistamennirnir hafa eitthvað til síns máls þá er nýtt tímabil hafið á Reykjanesskaga, sem getur staðið í áratugi jafnvel árhundruð, -að þeirra sögn.

Þó svo að þetta tímabil yrði ekki lengra en Kröflueldar voru með sínum smá gosum, þá er staðsetningin afleit.