Draumur í dós

Undarlegir hafa þeir verið draumar mínir í upphafi árs.

Hríðin stríð svo leita varð vars í skóginum, því þar var örlítið meira skjól. Hentist á harðahlaupum yfir ódáinsakur, til þess eins að ná skógarjaðrinum hinu megin áður en glóruleysið skylli saman og byrgði alla sýn. Visin var á þeim akri uppskeran, en með andvara sumars sem eitt sinn var.

Stóð þétt með fáum í hrímuðum sinumóum, við yl frá konu sem ég þekkti ekki hót. Í fámenni hélt bakleiðis í bæinn. Stóð fyrir framan gamla kaupfélagið, sem nú hafði að geima gróða grið, -til þeirra er vildu komast inn. Horfði úr svalanum inn í gegnum glerið á fjöldann sem þráði heitast að komast út.

Þetta voru reyndar tveir draumar, -en í sömu dós.

Gildur limur og hopputussa

Það getur verið gaman að bera saman mismunandi merkingu orða náskyldra tungumála, s.s. færeysku og íslensku. Á mínum unglingsárum þótti fyndið að hægt væri að verða gildur limur í ríðimannafélagi Færeyja. Seinna eignaðist ég skírteini sem staðfesti að ég væri gildur limur í handverkara félagi Tórshavanar, án þess þó að finnast það vera sérstaklega fyndið. En ég steypti ekki það lengi í Færeyjum að mér hugkvæmdist eignast hest og sækja um að fá að vera gildur limur í ríðimannafélagi.

Það er ekki nóg með að spaugilegt geti verið að bera saman mismunandi merkingu orða skyldra mála, einnig má með því leiða að því líkum hversvegna sumt ber óskiljanlegar nafngiftir á móðurmálinu. Og þarf ekki skyld mál til, sem dæmi um það get ég nefnt fjallið Beinageit, sem gægist upp yfir Fjarðaheiðarendann þegar ég lít út um eldhúsgluggann, og er einn af syðstu tindum Dyrfjalla í Hjaltastaðaþinghá. Þó gelíska teljist seint skyld íslensku þá eru mörg orð íslenskunnar sögð úr henni ættuð, s.s. strákur og stelpa.

Freysteinn heitinn Sigurðsson jarðfræðingur taldi sig hafa fundið út hvernig Beinageitar nafngiftin væri til kominn. Upphaflega hefðu allur Dyrfjalla fjallgarðurinn heitið Bhein-na-geit upp á forn gelísku, sem gæti útlagst fjallið með dyrunum, eða Dyrfjöll. Síðar þegar norrænir menn fóru að setja mark sitt á landið hefði legið beinast við að kalla fjöllin Dyrfjöll, en nafnið Beinageit hefði lifað áfram á syðsta tindinum. Landnám Hajaltastaðaþinghárinnar hefur lengi þótt dularfullt. Hvorki dregur Beinageitin, né Landnáma úr þeirri dulúð með sinni hrakningasögu af Una "danska" Garðarssyni.

En það er ekki þannig orð sem ég vildi gera skil núna, heldur orð sem er illa séð á íslensku. Þetta orð hefur valdið mér heilabrotum, því lengi hafði ég ekki fundið trúverðugan uppruna þess. Þó svo að orðið megi finna orðabók þá hef ég hvergi séð að málfræðingar hafi lagt sig niður við að útskýra af hverju það er dregið. Þó svo að það væri eins og orðabókin tilgreinir, þá er það hvorki notað í daglegu tali um skjóðu né skinnpoka hvað þá lasleika, - og það sem alls ekki má nefna, - nema vera túlkað í það dónalegri merkingu að enginn vill láta hafa það eftir sér opinberlega. Ef menn voga sér t.d. að nota orðið í sömu setningu og kvenmann þá er nokkuð víst að þeir sem það gera flokkast ekki sem femínistar og varla að þeir fengju inngöngu í feðraveldið, helst að þeir lentu metoo myllunni.

Þetta er semsagt orð sem maður viðhefur ekki ef maður vill vera partur af siðmenntuðu samfélagi. Ég man að fyrir áratugum síðan vorum við að vinna saman nokkrir félagar við að undirbúa bílaplan undir steypu, þegar fram hjá gekk kvenmaður í þyngri kantinum og vildi þá einn vinnufélaginn meina að hún myndi nýtast vel sem jarðvegsþjappa. Viðhafði í því sambandi þetta forboðna íslenska orð. Við hinir urðum vandræðalegir þangað til sá elsti okkar tók af skarið og sagði með þjósti "þetta eru nú meiru helvítis brandararnir". Sem leiðir aftur hugann að því hvaðan orðið brandari er komið. En í stað þess að fara með þessa spekúlasjónir út um þúfur þá ætla ég að halda mig áfram við ljóta orðið.

Það sem mig grunaði ekki þá, var hvað þessi vinnufélagi, fyrir margt löngu síðan, fór hugsanlega nærri uppruna orðsins. Að hjá frændum okkar lengra í austri en Færeyjar væri hvorki um brandara né dónaskap að ræða að hafa þetta orð uppi við þau störf sem var verið að vinna, að vísu samsett, en það var nú reyndar akkúrat það sem vinnufélaginn gerði í denn.

Það var ekki fyrr en mörgum áratugum seinna þegar ég bjó í Noregi að ég fór að brjóta þetta orð raunverulega til mergjar, og það eftir að hafa varla heyrt nokkurn lifandi mann hafa haft það á orði í áratugi. Það var þegar við Matthildur mín vorum í heimsókn hjá vinafólki. Þar sá hún bát við smábátahöfnina, en bátar fara ekki framhjá sjómannsdætrum, en í þetta skipti var það nafnið á fleyinu, - Havtussa. Þær kímdu yfir bátsnafninu sjómannsdæturnar, meðan okkur vinunum þótti vissar að þykjast ekki taka eftir því, enda sjálfsagt báðir brenndir af bröndurum forboðinna orða frá því í bernsku.

Það var semsagt hjá frændum okkar í Noregi sem upprunan gæti verið að finna. Þegar við Matthildur keyrðum seinna niður Lofoten, þá gleymdum við að taka með okkur landakort, hvað þá að við hefðum gps, enda eru flestar okkar ferðir skyndiákvarðanir, sem helgast af því hvort sólin sjáist á lofti og hún stendur hæst í hásuður, því auðvelt að rata. En þetta ferðalag var óvenjulegt að því leiti að við þurftum að yfirnátta eins og frændur okkar komast að orði. Þess vegna þurfti að fylgjast með vegvísum þegar leið að kveldi. Þá sáum við vegvísi, sem vísaði á stað, þangað sem ferðinni var ekki heitið. En hvað um það, þetta staðarnafn gaf mér tækifæri til að færa þetta dónalega orð í tal, án þess að vera dónalegur.

Það var semsagt Tussan á Lofoten sem gaf mér tækifæri á að ræða þetta orð við norska vinnufélaga mína. Ég gætti þess að sjálfsögðu vandlega að láta þá ekki vita af tilvist orðsins á íslensku, en spurði hvað það þýddi á norsku. Fyrst könnuðust þeir ekki við að orðið merkti nokkurn skapaðan hlut, þó svo að staður á Lofoten héti þessu nafni. Ég benti þeim þá á að til væri norskur bátur sem bæri nafnið Hav-tussa. Þeim elsta rámaði þá í þetta orð, og sagði að það tengdist frekar fjöllum en sjó, reyndar kvenveru, sem byggi í fjöllum, þó ekki nákvæmlega norskri tröllkonu. Til væri ljóðabálkur eftir norðmanninn Arne Garborg sem nefnist Haugtussa og er þar kveðið um ást í meinum, tröll og huldufólk í fjöllum.

Það sem mér datt helst í hug eftir þessa eftirgrennslan var að tussa hefði upphaflega verið orð yfir skessu eða skass. Þá rann upp fyrir mér að verkfæri sem við norsku vinnufélagarnir vorum vanir að vinna með þegar jarðvegur er þjappaður undir steypu, jarðvegsþjappa á íslensku, er kölluð hopputussa á norsku, eða hoppetusse, en þegar e-ið er aftan við á það við hvort kynið sem er af þessum huldu verum. Hann var þá kannski ekki eins dónalegur og í fyrstu virtist brandarinn sem vinnufélaginn sagði um árið.

Nú má segja að þessi pistill sé orðinn tilbúinn undir steypu, ef ekki algjör steypa. Það er samt mín von að hann forði þeim, sem hafa náð að lesa þetta langt, frá því að þurfa að liggja andvaka yfir þessu forboðna orði. Það er ekki víst að málvísindamenn leggist í rannsóknir á uppruna þess í nánustu framtíð, frekar en fram til þessa.

Tussefolk

Ps. þessi pistill birtist hér á síðunni árið 2018 og er nú endurbirtur í tíðindalausu tómarúmi almanaks áramótanna, sem fer aðallega í upprifjun þess liðna, en áramót sólársins voru fyrir viku með hækkandi sól í örófi alda. Ég vil biðja lesendur um að taka efni pistilsins ekki sem hrútaskýringu, heldur fróðleiksmola um málið.

Þegar fábjánar fá frábærar hugmyndir

Nú spangóla varðhundar veirunnar á hverjum hól eftir að hafa efnt til stærstu útisamkomu aldarinnar á skimunarstöðvunum um hávetur. Sóttin er orðin sjálfbær og það eina sem getur stöðvað hana er að skimunarliðið tínist smá saman í sóttkví eða einkennalausa einangrun. 

Það sem er ekki beint geðslegt við ástandið er að þessi geðveiki geisar nú um allan heima og er kallaður heimsfaraldur. Þar er mannréttindum fólks miskunnarlaust fórnað á altari siðblindra auðróna. Heilbrigðiskerfið er orðið helsjúkt af meðvirkni og tröllið sem stal jólunum heimtar að halda þeim.

Ungur maður birti sinn jólaboðskap  á facebook á jóladag, sem segir meira en þúsund orð og ótal greiningar, um það sem farið hefur úrskeiðis á milli eyrnanna á fólki. 

Hjálpræðisherinn þurfti að vísa 300 manns sem höfðu skráð sig í jólamat fyrir þessi jól frá vegna sóttvarnareglna. Af þeim eru 150 börn. Hvar ætli þau hafi verið um jólin? Á sama tíma voru undanþágur veittar svo efri-millistétt landsins kæmist á jólatónleika og á Jómfrúna í Þorláksmessutradissjón. Ekkert að því. Dauðlangaði sjálfum á Jommuna. En mig langaði meira að börnin fengju að borða.

Frá því fyrsta smitið kom upp hafa svo á bilinu 80 til 90 framið sjálfsmorð, langflest þeirra yngri en 45 ára (skv. bráðabirgðatölum Landlæknis), en 37 dáið úr Covid, langflest eldri en 70 ára. Aftur og aftur er traðkað á rétti barna til þess að stunda sitt nám til að margbólusettir kennarar smitist ekki af einhverju sem er einfaldlega ekki hættulegt að fá, Covid.

Samfélag sem fórnar lífum, líkamlegri og andlegri heilsu ungmenna fyrir hagsmuni (mjög) fullorðins fólks er sjúkt. Virkilega sjúkt. Samfélag sem fórnar hagsmunum þeirra sem þurfa að sækja í félagsskap og mataraðstoð Hjálpræðishersins á altari sóttvarna en er til í að sjá í gegnum fingur sér þegar kemur að klístruðum jólatónleikum, enda neyðin ekki það mikil, er sjúkt.

Ég spurði aðstoðarmann Landlæknis hvers vegna ekki lægi fyrir fjöldi sjálfsmorða nema fyrir fyrri helming árs, og það „bráðabirgðatölur.“ Nú, það er vegna skorts á réttarmeinafræðingum. Það er samt hægt að greina hvert einasta covid smit ofan í kjölinn, raðgreina í ræmur og elta hvar þúsundir manna hafa hóstað, hnerrað og heilsast marga daga aftur í tímann. En það er ekki hægt að taka saman hversu margir tóku eigið líf í þessu landi síðustu sex mánuði. Það er sjúkt.

Að ekki sé hægt að fjármagna geðheilbrigðispakkann almennilega þegar 2% af kostnaðinum við Covid myndu duga, er sjúkt.

Stefna íslenskra heilbrigðisyfirvalda er helsjúk.

https://www.facebook.com/heimirhann/posts/10158969781243655

Gætum átt von á fjöldasamkomu á spítalanum

Vetrarsólstöður

Sólstöður og jafndægur skipta sólárinu í ársfjórðunga. Í dag eru vetrarsólstöður, dimmasti dagur ársins. Eftir því sem á ævina líður hef ég veitt þessum árstíðamótum meiri athygli. Um sumarsólstöður hef ég vakað sumarsnóttina, hefur þess oft verið getið í sólstöðu pistlum á þessari síðu.

Á vetrarsólstöðum, um hádegisbil, hef ég sóst í að eiga hljóða stund frá erli dagsins undir berum himni með krumma og skýjunum. Hér á Héraði er hádegi sólar kl 13. Á þessum hljóðu krossgötum sólarinnar verður maður margs vís sem hvorki er greint frá í símanum né sjónvarpinu.

Um vetrarsólstöður stendur sólin í stað 3 daga. Þessa 3 daga er sólin við suðurkrossinn eða á suðurenda sýnilegu vetrarbrautarinnar. Eftir þann tíma, ca 25. desember, færist sólin um eina gráðu í norður, sem gefur til kynna að daginn er tekið að lengja, -nýtt sólár er hafið.

Mörg táknfræði trúarbragða er tengd vetrarsólstöðum. Sem dæmi má ætla að vitringarnir 3, sem vitjuðu Jesúbarnsins, séu tákngervingar þessara 3. kyrrstöðudaga sólarinnar við suðurkrossinn, þeir og fæðingadagur frelsarans hafi verið settir í ritningunni samfara hækkandi sól.

Til forna voru jól um þennan tíma þriggja daga hátíð matar og drykkju, þetta kemur m.a. fram í Grettissögu. Vetrarsólstöðuhátíðir eru þekktar frá heiðinni tíð og að fólk hafi víða í norðri haldið hátíðir í aðdraganda hækkandi sólar. Trúarbrögðin flétta svo saman þessum tímamótum við boðskap sinn. Enda viðkvæmur hugur mannfólksins í myrkrinu undir áhrifum þessara tímamóta þegar hvarflað er vonarhug til bjartari framtíðar.

Á sóltöðunum fyrir ári síðan setti ég hér inn pistil um hinn forna mánuð mörsug. Þar var farið á hundavaði yfir árið 2020: Á undanförnum mánuðum hefur hátíðum hefða í tímans rás verið raskað. Páskar, stærsta hátíð kristninnar, var haldin með fjarfundabúnaði í læstum kirkjum. 1. maí án kröfugöngu í mesta atvinnuleysi lýðveldissögunnar. Hetjur hafsins ekki sýndur sómi á sjómannadaginn. Þjóðhátíðardagurinn fór fram án hátíðarhalda, -þríeykið var að vísu heiðrað með fálkaorðu 17. júní úr hendi forseta í framboði korter í kosningar. Og verslunarmanna helgarinnar verður einna helst minnst fyrir feimniskar hugmyndir dómálaráðherra um að senda stjörnusýslumann stones út í Eyjar. Og ekkert verður af því að tíðarandi árisins 2020 verði kvaddur við brennu.

Um það sem þá hafði verið sett á öldur ljósvakans um árið framundan 2021: Því svo ber nú við um þessar mundir að bólusetja á alla heimsbyggðin, böl mun þá allt batna og ósánir akrar vaxa, -vitið þér enn eða hvað? Svarið lá í raun fyrir skrifað í sólstöðu skýin: Naðarfráu veiruskimunartæki hefur verið til landsins strandar flogið í rússneskri Antonov, -korteri fyrir bólusetningu allrar heimsbyggðarinnar. Hinn dimmi dreki nú að regin dómi ráðskast um vindheim víðan, þar er grímunnar laga verðir tíundina telja.

Stærstu skipulögðu útisamkomur ársins 2021 hafa síðan verið við skimunarstöðvarnar, mannfjöldin í þéttskipaðri biðröðinni slær við stærstu þjóðhátíðum sögunnar í Eyjum, dag eftir dag. Einungis óskipulögð útisamkoma við gosstöðvarnar náði að komast í hálfkvist. Og hver hefði trúað því fyrir 2 árum síðan að til svona útisamkoma væri boðað um hávetur til að skima eftir kvefi hjá þríbólusettu fólki, sem léki grunur á að væri smitað drepsótt? -já vitið þér enn eða hvað?

Einnig hefur það fyrirsjáanlega framhald orðið á þessu ári, að sameiningartákn þjóðarinnar hefur farið veg allrar veraldar. Þetta gerðist m.a. þegar fótbolta landsliði karla var rústað. Eftir að fræknasti fótboltakappi sem þessi þjóð hefur alið meig á Ingólfstorg hefur Vanda verið sett í þann vanda að eiga úr vöndu að velja.

Má segja að femínísku fótboltabullurnar hafi nú gengið mun lengra en að senda sýslumann stones út í Eyjar, -svo ekki sé minnst á þjóðskáldin. Ekkert lát er á niðurbroti feðraveldisins, en um það hrun mátti fyrir löngu lesa í spánni hennar Völu. Síðmiðaldra hvítir karlmenn mega nú teljast heppnir meðan þeir fá að koma hrútaskýringunum sínum á framfæri á afvikinni bloggsíðu.

Þó útisetur á Ingólfstorgi með símanum sínum á snappinu teljist til þjóðþrifa, þá var það ekki svo til forna. Þau sem í einrúmi útisetur stunduðu á krossgötum sólársins voru ekki talin æskileg innan um annað fólk. Nú kallar tíðarandinn þá fornu iðju og að gefa innsýn í framtíðina samsæriskenningar, sem valda upplýsingaóreiðu. En snapp af torgi Ingólfs er upphafið sem #metoo. Jafnvel þó svo að ekkert af því sé fyrir framan nefið á fólki, sem sagt er vera staðreynd í sjónvarpinu og símanum, annað en gríman, -og svo kannski röðin á sýnatökustöðvunum.

Eitt ber að hafa sérstaklega í huga varðandi árið framundan. Í marsmánuði 2020 var lýst yfir alheimsstríði gegn kvefi og því stríði hefur hvergi nærri verið aflýst. Mannfallið hefur sem betur fer farið fram hjá fólki víðast hvar um heiminn, nema þá í sjónvarpinu. Árið framundan mun einkennast af stríðsbrölti í stökkbreyttri mynd veirunnar og munu efnahagslegar afleiðingar koma í ljós. En kvefið sjálft mun dala með vorinu, eins og venjulega, samfara því að áhuginn minnkar á símanum og sjónvarpinu með hækkandi sól.

Rétt er að hafa í huga að stríð eiga það til að vara árum saman áður en sést í gegnum reykinn. Þá mun koma í ljós að þetta stríð hefur aldrei snúist um heilsu, það snýst um þann draum auðróna að breyta heiminum, -uppbygginu rafræna Babelsturnsins í anda sjálfsafgreiðslukassa stórmarkaðanna og endalok þjóðríkisins, -hnattrænt vald yfir nýjum tíma, -skilyrðislaus yfirráð yfir þér, líkama þínum og tíma, lesandi góður.

Í aðdraganda áramóta og hátíðar ljóssins vil ég nota tækifærið til að þakka öllum þeim sem eiga til að líta hér inn og óska þeim lesendum sem hafa haft nennu til að lesa þetta langt gleðilegra jóla árs og friðar.

Steypudagur

Þeim fer fækkandi steypudögunum á þessum árstíma og hjá mér hefur þeim reyndar farið fækkandi allt árið. það virðist vera að ekki sé þörf á þeim sem verða brjálaðir. Ég hef fundið fyrir því frá í vor að ég er ekki fyrsti kostur þegar stendur til að steypa. 

Já ég hef orðið var við það þetta árið að nærveru minnar er ekkert sérstaklega óskað, af sem áður var. En ég reyni að taka viljann fyrir verkið því ég veit að hugurinn að baki er góður. Þau verða alltaf færri og færri bæði skrefin og orðin sem þarf til að ég verði laf móður.

Ég hringi stundum í gamlan félaga og bið hann um að koma út og steypa þegar verið er að steypa í kringum kústinni, sem ég hef stutt mig við þetta árið. Við höfum steypt frá táningsaldri. Hann hefur flest fram yfir mig í þeirri gjörningalist annað en verða óður.

Það er náttúrulega ekki gott þegar sá sem best kanna að verða óður er strax orðinn móður og þarfa þar að auki að draga krossbölvandi upp úr steypunni eða þegar hann hefur stigið niður úr járnagrindinni og hefur sig ekki upp úr stígvélunum.

Það ánægjulega við þetta er að það eru komnir yngri og sprækari menn til starfa hjá fyrirtækinu. Jafnvel ofvirkir gullmolar táningsaldri sem rótast um í steypunni. Auðvitað er það vel meint hjá yfirboðurum mínum að senda yngri og hraustari menn í steypur, -en sárt.

Það eru ekki nema örfá ár síðan ég hafði orð á því hér á síðunni að við steypukallarnir værum komnir að og á sjötugsaldur og hefðum miðaldra pólska víkinga okkur til halds og trausts. Batnandi mönnum er því best að lifa.

Þetta árið hef ég sem sagt að mestu stutt mig við kústinn í steypuverksmiðjunni en yngri og sprækari menn farið út um þúfur til að steypa. En þessi misserin eru verkefnin langt umfram getu fyrirtækisins og því steypudagur hjá mér í dag.

Einhver mynd, eins og Sæmundur segir

Svarti víkingurinn og why Iceland viðundrið

Undanfarið hef ég verið að lesa bókina "Leitin af svarta víkingnum". Þetta er bók þar sem Bergsveinn Birgisson rithöfundur og norrænu fræðingur segir frá því hvernig hann fór að því að skrifa sögu Geirmundar heljarskinns. Eins leyndardómsfyllsta landnámsmanns Íslandssögunnar. Geirmundur var sagður dökkur og ljótur, með mongólska andlitsdrætti af konunglegum uppruna, "göfugastur landnámsmanna" samkvæmt Landnámu, og á að hafa riðið um sveitir Íslands með áttatíu vígamenn, átt mörg stórbú þar sem hann hélt mörg hundruð þræla. Lítið meira er til um hann í fornum heimildum, en Bergsveinn grófst fyrir eftir krókaleiðum um hver maðurinn var og ritaði sögu hans fyrir nokkrum árum sem kom upphaflega út 2013 á norsku undir heitinu "Den svarte viking", en árið 2015 á íslensku sem "Saga Geirmundar heljaskinns".

Án þess að ég ætli að tíunda frekar hér hvers Bergsveinn varð áskynja um Geirmund, þá má segja í stuttu máli að þrælaveldi Geirmundar við norðanverðan Breiðafjörð, á Vestfjörðum og á Hornströndum var tilkomið vegna rostunga. En tó úr rostungaskinni og lýsið þótti í þá tíð nauðsynleg heimsmarkaðsvara til gerðar og viðhalds víkingaskipa. En það sem mér þótti ekki minna athyglivert var hvernig höfundurinn lýsti þrælahaldi á upphafstímum Íslandsbyggðar og hvernig það má sjá óslitin þráð allt til okkar daga. Það má segja að þrælahaldið hafi gengið undir ýmsum nöfnum í gegnum tíðina s.s. mansal, vistarband, verðtrygging, mismunandi eftir því hvort þrælahöfðinginn sá um fæði og húsnæði í skiptum fyrir vinnuframlag.

Bergsveinn segist vera kominn í 30. lið af Geirmundi, reyndar setti ég sjálfan mig inní Íslendingabók og komst að því sama. En það sem ekki síður er merkilegt í bók Bergsveins er það sem hann segir frá sinni fjölskyldu sem bjó í landnámi Geirmundar s.s. af búsetu afa síns og ömmu í Hrappsey á Breiðafirði.

"Hér bjó móðurfjölskylda mín frá 1940-1945; foreldrar móður minnar, Magnús og Aðalheiður með börnin sín tíu; þau urðu þrettán í allt. Fjölskyldan hefur einatt verið fámál um árin í Hrappsey og smásaman hefur mér orðið ljóst hversvegna. Einar einn móðurbræðra minna, sagði síðar ef ekki hefði verið fyrir byssu afa míns, hefðu þau haft lítið sem ekkert að borða. Leigan fyrir að búa í Hrappsey var nefnilega 24 kg af hreinsuðum æðardún – sem var nákvæmlega það sem eyjan gaf af sér. Á tilteknum tíma árlega átti að afhenda dúninn Magnúsi á Staðarfelli, en hann var forsvarsmaður Háskóla Íslands, sem þá var orðinn eigandi þessa eggvers. Eitt árið náðu þau ekki að safna 24 kílóum. Ekki fóru menn í mál við þau af þessum sökum, en af heimildum að dæma lá þeim við refsingu. Afi fór margsinnis í land og reyndi að semja um að fá leiguna lækkaða en allt kom fyrir ekki.,,,Afi og amma voru því tekjulaus á meðan þau bjuggu í Hrappsey. Allt vinnuframlag þeirra gekk upp í leigukostnað."

Í bók Bergsveins kemur fram að á dögum Geirmundar heljarskinns voru dæmi þess að þrælar við Breiðafjörð hefðu keypt sér lausn með þriggja ára launum af vinnu sem þeim til féll samhliða þrældómnum. "Afi Magnús hefði hefði hinsvegar aldrei náð að kaupa sér lausn frá Hrappsey ef hann hefði verið þræll þar".

Hvers vegna erum við í fangelsi þegar dyrnar standa galopnar? 

Flestir kannast við það að þegar þeir eru í fríi þá líður tíminn hratt og eyðslan miðar að því að peningarnir endist út fríið, svo framarlega sem "draumaferð í krúser" um karabíska hafið hefur ekki verið valin. Oftast er tilhlökkunin fyrir næsta fríi og hugsanir skjóta upp kollinum á fyrstu vinnudögum eftir frí "þarf þetta að vera svona". Nú á dögum þegar það er til of mikið af öllu má segja að það sem helsta vantar sé lítið.

Það eru nokkur ár síðan að ég neyddist til að fara víking til Noregs, í þriggja ára útlegð, þar sem hver einasta króna útilegunnar gekk upp í skuld við bankann, "heljarskinn" okkar tíma. Þessi skuld var ekki beint tilkomin vegna húsnæðis heldur vegna tímabundinnar persónulegrar ábyrgðar í atvinnurekstri á byggingastarfsemi, starfsemi sem hvarf í hruninu. Í Noregi eignaðist ég samt annað verðmætara en peningana sem bankinn fékk, en það var skilningurinn á því í hverju verðmæti eru fólgin, eða á frelsinu með því að ráða eigin tíma. 

Þá staðfestist sú vissa að hægt væri að lifa ágætu lífi af mun minni vinnu og því sem nemur lægri tekjum, meir að segja heima á Íslandi. En umhverfið er yfirleitt þannig að maður vinnur 40 tíma vinnuviku eða hefur ekki vinnu. Atvinnurekendur, viðskiptavinir og vinnufélagar eru venjulega í þéttsetinni 40 tíma-plús vinnuviku rútínu, svo það er varla raunhæft að biðja um að hafa frið eftir hádegi, jafnvel þó hægt væri að sannfæra sjálfan sig og vinnuveitandann.

Fyrir rúmum tveimur árum hafði ég fært þetta oftar en einu sinni í tal við vinnufélagana en fengið dræmar undirtektir um að þetta gengi upp í samvinnu við aðra. Svo gerðist það um svipað leiti, að heilsan bilaði og ég var tilneyddur til að slá af og virtist sem það myndi verða varanlega. En vinnuveitandinn bauð mér að vera áfram á þann hátt sem ég vildi og gæti. Í ljós kom að heilsunni hæfir ca. 4 tíma vinnudagur. Ég hef því fengið tækifærið á því að sannreyna kenninguna. 

Hefðbundinn átta tíma vinnudag má rekja til iðnbyltingarinnar í Bretlandi á 19. öld. En tækni og aðferðir hafa þróast þannig að starfsmenn í öllum atvinnugreinum eru færir um að framleiða meira en þörf er fyrir á styttri tíma. Þetta hefur vissulega leitt til til styttri vinnudaga en var á tímum iðnbyltingarinnar þegar þeir voru jafnvel 14-16 tímar, en samt ekki stillt vinnutíma fyrir þarfir einstaklingsins.

Það er vegna þess að 8 klst vinnudagar eru arðbærir fyrir hagkerfið, ekki vegna þess að afköst í átta tíma séu endilega hagkvæmust þannig (meðaltals skrifstofumaðurinn fær minna en 3 tíma verkefni á 8 tíma vinnudegi og því fer mikið af vinnudegi hans í að láta tímann líða). Ef Þú hefur heyrt um Parkinsons lögmálið þá veistu að; því meiri tími sem hefur verið gefinn til að koma einhverju í verk, því meiri tíma mun það taka. Það er ótrúlegt hverju er hægt að koma í verk á tuttugu mínútum ef aðeins tuttugu mínútur er í boði. En ef þú hefur heilt síðdegi, myndi það líklega taka það sem því nemur. Þetta sama lögmál var útskýrt í stuttu máli á þá leið að hægt væri að setja á stofn 500 manna vinnustað án þess að það þyrfti nokkhverntíma að leita að verkefnum útfyrir hann, vinnustaðurinn yrði sjálfbær hvað verkefni varðaði.

Vegna þess hvað það gerir mikið fyrir kaupgetu almennings er talið ásættanlegt að stór hluti vinnustaða tæknisamfélagsins inni af hendi vinnu sem engin hefur þörf fyrir. Til þess að hámarka eyðslu almennings þarf frjáls tími jafnframt að vera af passlega skornum skammti, sem geri það að verkum að fólk borgi meira fyrir ímynduð þægindi og hafi minni tíma til að komast upp á lag með að skipuleggja eigin tíma. Þetta heldur m.a. fólki óvirku utan vinnu við að horfa á sjónvarpið, og auglýsingar af því sem er sagt að því vanti.

Við erum föst í menningu sem hefur verið hönnuð af færustu markaðsfræðingum í að gera okkur þreytt, eftirlátsöm af áreiti, tilbúin til að borga fyrir þægindi og skemmtun, og síðast en ekki síst fyrir það sem hefur ekki það sem þarf til að uppfylla væntingar okkar. Þannig höldum við áfram að vilja það sem við gerum til að geta keypt það sem okkur vantar ekki, vegna þess að okkur finnst eitthvað skorta.

Vestræn hagkerfi neyslunnar hafa þannig verið byggð upp á útspekúleraðan hátt til að búa til fíkn og fullnæga henni með óþarfa eyðslu. Við eyðum til að hressa okkur upp, til að verðlauna okkur, til að fagna, að fresta vandamálum, að gera okkur meiri í augum náungans og síðast en ekki síst til að draga úr leiðindum. Þú getur rétt ímyndað þér hvernig það myndi leika hagvöxtinn ef við hættum að kaupa dót sem okkur vantar ekki og hefur ekkert raunverulegt gildi í lífi okkar til lengri tíma. Það væri hægt að stytta vinnudaginn, minka við sig húsnæðið (þar með húsnæðislánin) og gera sorphirðuna verkefnalausa.

Vandamál, svo sem offita, sjúkdómar, mengun og spilling, eru tilkomin vegna kostnaðarins við að halda uppi hagvexti. Heilbrigðu, hamingjusömu fólki finnst því ekki þurfa svo mikið af því sem það hefur ekki, og það þýðir að það kaupir minna af rusli og þarf minn af afþreyingu sem það finnur ekki sjálft.

Vinnumenningin er hagvaxtarins öflugasta tól, þar sem launin gera það kleyft að kaupa eitthvað. Flest okkar fara á þann hátt með peninga að því meir sem er þénað því meiru er eytt. Ég er ekki að halda því fram að það verði að forðast vinnu og fara þess í stað út um þúfur í berjamó. En það er hverjum og einum holt að gera sér grein fyrir á hverju hinn heilagi hagvöxtur þrífst og hvort hann sé sá leiðtogi sem við fylgjum í þessum heimi. Það hefur verið lögð í það ómæld vinna að hanna lífstíl sem byggir á því að kaupa það sem vantar ekki fyrir peninga sem ekki verða til fyrr en þú hefur látið frelsi þitt í skiptum, jafnvel ævilangt.

Þrælaveldi Geirmundar heljarskinns leið undir lok þegar rostungum hafði verið gjöreytt úr landnáminu, þá fóru sögur af þrælum sem teknir voru fyrir suðaþjófnað. Fer eins fyrir þrælum hagvaxtarins, missa þeir máltíðir þrælahöfðingjans þegar kemur að því að peningar eru allt?

Ps. Þessi pistill birtist hér á síðunni fyrir tæpum 5 árum síðan þá undir fyrirsögninni Lygin sem við lifum.

Ég hvet fólk til að kaupa íslenskar bækur fyrir jólin, fátt er betra en góð bók, og eins og alltaf er fjöldi góðra íslenskra höfunda með bækur á boðstólum fyrir þessi jól.

Trjónukrabbabréfið

Það hefur varla farið fram hjá neinum að undafarið hefur ritstuldur átt sviðið í jólabókaflóðinu. Málatilbúnaður þessi nær aftur að landnámi og hafa margir þjóþekktir einstaklingar komið við sögu, Seðlabankastjóri sem þjófur og Svarti víkingurinn sem brotaþoli, svo nýtti Finnbogi nokkur Hermannsson sér sviðsljósið til að auglýsa bók sína um hinn þjósagnakennda Steinólf í Fagradal.

Við það flæktust deilurnar talsvert, því þá var Svarti víkingurinn allt í einu kominn í þjófshlutverkið fyrir að hnupla orðatiltækum Steinólfs frænda síns í skáldsögu frá því 2010, úr bók Finnboga um Steinólf. Það má því segja að huldumaðurinn í allri þessari atburðarás sé eins og málin standa, -Steinólfur.

Svarti víkingurinn bar á Finnboga að hann hefði stolið ævisögu Steinólfs úr búi Þjóðsögu, sem enginn hefði haft umboð yfir, enda væri Finnbogi gjörsneyddur orðsnilld Steinólfs. Um umboð Finnboga til Þjóðsögu eru deilendur ekki sammála. En eins og fram hefur komið var Steinólfur gæddur frumlegri hugsun, eitthvað sem deiluaðilar eru þó sammála um og að Finnbogi hafi ekki til að bera í sama mæli.

Steinólfur Lárusson, bóndi í Fagradal, sendi Pétri Þorsteinssyni, sýslumanni í Dalasýslu, bréf árið 1984 til að vekja athygli á furðuskepnunni trjónukrabba og hvort ekki mætti hugsa sér að veiða dýrið og nýta. Efni bréfsins bar á góma á sýslunefndarfundi og málið komst á rannsóknarstig virtra stofnana í Reykjavík. Bréf þetta var lengi mikið feimnismál innan stjórnsýslunnar og ekki ætlað að koma fyrir almenningssjónir.

Trjónukrabbabréf Steinólfs til yfirvaldsins í Dalasýslu gæti því allt eins orðið merkilegt málsgagn í öllu þessu ritstuldarmáli og síðast, en ekki síst til að varpa ljósi á frumlega hugsun bóndans í Fagradal. Er stafsetning Steinólfs látin halda sér í hér í þessar útgáfu af Trjónukrabbabréfinu, enda var Steinólfur að eigin sögn lítill ufsilonsvinur. Glöggir lesendur greina einnig að Steinólfur sólundaði ekki stórum stöfum í neina vitleysu.

Afskrifað tveim dögum firir Mikjálsmessu 1984. Herra Pétur Þorsteinsson sýslumaður. Alúðar heilsan óskir bestu. Þar sem ég hef sannspurt að þú sért áhugamaður um sjáyargagn og aðra aðskiljanlega náttúru, á, og hér framundan þessum veraldarinnar útnára sem Dalasýsla teljast má vil ég vekja athigli þína á eftirfarandi. Hér framundan láðinu bír ein sérkennileg sjókind bæði djúpt og grunnt, og virðist vera af stjarnfræðilegri stofnstærð en meðal stærð þessa kvikindis sem einstaklings er svipuð og eitt handsápustikki, sava de París, en þó fram mjókkandi og endar í trjónu búkurinn, augu á stilkum svo sem Marsbúar hafa og getur dýrið horft aftur firir sig og fram, og haft ifirsín fyrir báða sína enda jafntímis, leikur frammsóknarmönnum mjög öfund til þessa hæfileika dírsins tvær tennur hefur dírið sína í hvoru munnviki og bítur saman tönnum frá hlið, tennur þessar eru ekki umluktar vörum heldur nokkurskonar fálmurum og brosir dírið þar af leiðandi sífelldlega, og þó heldur kalt til að bera sig um, hefur skepnan 10 fætur og ber kné mjög hærra en kviðinn, það er mjög krikagleitt líkt og hestamenn sem lengi hafa riðið feitu

Ævinlega gengur dírið útá hlið ímist til hægri eða vinstri og virðist vera mjög pólitískt, einnig má það teljast mjög siðferðislega þróað skapnaðarlega þar sem spjald vex firir bligðun þess mjög sléttfellilega, einna líkast skírlífisbeltum ekki verður dírið kingreint af þessum sökum nema með ofbeldi, ef menn vilja hafa einhverjar nitjar af díri þessu er afskaplega örðugt að aflífa það snirtilega, þar sem það sökum síns skapnaðarlags fæst hvorki heingt né skorið skotið eða rotað, því brinja hörð umlikur skepnuna gjörsamlega og er lífseigla þessa dírs með ólíkindum, sé það geimt í haldi á þurru landi mun sultur einn ganga frá því dauðu að því er virðist. bíður það þá örlaga sinna mjög stillilega en þegar því fer að eimast biðin, gefur það frá sérsladdandi hljóð, samskonar sladdandi hljóð mátti heira í baðstofum hér áður firr einkum firripart nætur þegar griðkonur feitar voru gnúðar sem ákaflegast til frigðar.

Bíldrikkur sá er bensín kallast hefur mér reinst einna bestur tilað aflífa þessa skepnu óskemmda í þeim tilgangi að þurka hana innvirðulega og gefa konum í Reykjavík ágætum og ærupríddum, sem ég hef kunningsskap við utanklæða, þær stilla þessari skepnu upp við hliðina á Hallgrími Péturssyni ellegar mind af forsetanum og svo innan um plattana tæplega mun vera vænlegt að veiða skepnu þessa í þeim tilgangi, en ef takast mætti að veiða hana í stórum stíl og upphugsa þokkalega aðferð til að afiífa hana, vaknar sú spurning hvort ekki mætti verka þessa skepnu í dægilega krás tilað selja þjóðum er mér fortalið að Job danskir kaupi og eti ólíklegustu kvikindi og borgi þeim mun meira firir sem skepnan er svipljótari, samkvæmt okkar smekk. Í þessu skini mætti eftil vill biðja dírðarmenn firir sunnan um rannsókn á þessu díri og fá plögg, með línuritum og prósentum, svo sem í eina stresstösku til að birja með Vertu blessaður Steinólfur Lárusson

Svo ekkert fari á milli mála um heiimildir þá var bréf þetta birt í Morgunnblaðinu 1992 undir aflabrögð; https://timarit.is/page/1770258#page/n3/mode/2up

Fyrir daga ADHD og rítalíns

Allir krakkarnir vissu að Jói litli var sá klárasti í bekknum, en ekki endilega í því sem var verið að kenna. Kennslukonan vildi ná til hans og ákvað að prófa að spyrja hann spurningar sem væri á hans áhugasviði ef það mætti verða til að stuðla að tilætluðum þroska.

-"Þögn! , , , Jói minn, þú ert nú svo svakalega klár, að ég ætla að spyrja þig einnar spurningar. Það sitja 5 fuglar á grein, þú ert með byssu og skýtur einn fuglinn, hvað eru þá margir fuglar eftir?"

-"Enginn", svarar Jói.

-"Hvað meinarðu... hvernig færðu það út?", spyr kennslukonan.

-"Jú sko, einn dettur dauður á jörðina og hinir fljúga í burtu" segir Jói.

Kennslukonan kinkar íbyggin kolli og segir annarshugar; -"svarið átti nú reyndar að vera 4, en það er þá svona sem þú hugsar".

Örstuttu seinna réttir Jói litli upp hendi.

-"Já Jói, hvað nú".

-"Má ég spyrja þig einnar spurningar?"

-"Endilega", segir kennslukonan.

-"Ókey, 3 konur standa við ísbíl, og allar eru búnar að kaupa sér ís, ein af þeim sýgur ísinn, ein af þeim bítur í ísinn og ein sleikir hann. Hver þeirra er gift?", spyr Jói.

Kennslukonan roðnar og segir, -"Eee....ég veit það nú ekki alveg, ætli það sé ekki sú sem sleikir hann....eða bara..he .. hem".

-"Neeiiii" segir Jói litli, -"það er sú með giftingarhringinn, en það er þá svona sem þú hugsar". 

Óritrýndur ritdómur

Nú hefur Why Iceland viðundrið Ásgeir Jónsson gefið út jólabók um Sögu-eyjuna hans Ingólfs. Svarti víkingurinn Bergsveinn Birgisson var ekki allskostar ánægður með efnistökin og taldi að þarna hefði banksterinn seilst í sinn sagnasjóð. Gettu betur gáfnaljósið Sverrir Jakobsson, -já einmitt bróðir þeirrar flissandi, -taldi það þá ekki vera sögulega merkilegan þjófnað vegna þess að sá svarti hefði ekki verið ritrýndur af viðurkenndri fávisku fabrikku ríkisins.

Why Iceland viðundrið gaf þá fljótlega í framhaldinu út yfirlýsingu á facebook um að hann hefði aldrei fyrr verið sakaður um þjófnað. Alveg búinn að steingleyma árunum hjá Kaupthing. Hvað þá að hann myndi þegar kaupþingið var komið út á Edge í Evrópu. Þar dugði það eitt að vera Íslendingur til að vera grýttur á götum úti fyrir þjófnað nokkra októberdaga 2008.

Þessi vonarstjarna banksterana á Íslandi, sem viðraði sína engilbjörtu ásjónu í fjölmiðlum allt fram á ögurstund 2008, taldi þar landanum trú um að allt væri í himnalagi á meðan flest var á leið helvítis hjá Jóni og Gunnu, spilaði betur en keisarinn sjálfur á meðan Róm brann, og hefur nú uppskorið verðskuldaða umbun hjá banana aðli þessa lands fyrir að hafa komið þeim í money haven.

Why Iceland höfundurinn ætti kannski frekar að glugga í fyrrum hagsöguritum Seðlabankans og gefa út fyrir jólin hvað varð af gjaldeyrisvarasjóði þjóðarinnar um árið. Þó sú jólabók yrði ekki um annað en hvar bananarnir séu nú niðurkomnir í lýðveldinu, -væri alls ekki ómögulegt að hann fengi þannig á sig ritrýndan dóm um hagsögufölsun og jafnvel fórnarlambs tilnefningu til aumingja vikunnar í viðurkenningaskini frá þjóðinni.

Nú hef ég hvorki lesið Why Iceland með spurningamerkinu, eða uppreisn Jóns biskup Arasonar, hvað þá Sögu-eyjuna hans Ingólfs, úr sagnabrunni seðlabankastjóra. Örlítinn úrdrátt gluggaði ég þó í um forföður minn Jón Arason, fannst eins og um copy paste afturgöngu Jóns heitins Helgasonar væri að ræða. Svo ég lét þá jólabók fram hjá mér fara enda forðast ég að kaupa þýfi fyrir jól.

Hvað leit Bergsveins Birgissonar af svarta víkingnum varðar, þá man ég ekki til að aðrir hafi fyrr haft uppi sömu efnistök á Íslandsögunni og Bergsveinn hafði um Svarta víkinginn. Þar voru settar fram tímamóta söguskýringar á prent. Svo einstakar, að meir að segja Fornleifur, hér á blogginu, hefur ekki orðið meira niðri fyrir síðan hann sakaði höfund Miðhúsasilfursins um að hafa haft Kristján Eldjárn fyrrverandi forseta lýðveldisins að fífli. -Já og, -Guð blessi Ísland.

Bóluefnapassar-til hvers?

Þegar ég hitti kunningja fyrir margt löngu, spurði hann hvað væri títt. Ég sagðist hafa komist að því að tveir plús tveir þyrftu ekki að vera fjórir frekar en manni sýndist. „Já veistu, þetta hafa þær alltaf vitað konurnar“; -svaraði hann.

Það er betra að vera sviptur frelsinu einu sinni en oft. Þessu virðast fáir gera sér grein fyrir þegar þeir láta sprauta sig gagnslausum bóluefnum. Ef einhver sagði í upphafi kóvítisins að rafrænn pestarpassi væri það sem stefnt væri að, var hann samstundis stimplaður samsæriskenningasmiður.

Nú situr almenningur víða um heim uppi með samsærið, nema að sjálfsagt þyki að yfirvöld sprauti eftir þeirra geðþótta. Annars sætir viðkomandi takmörkunum, frelsissviptingu  margs þess sem áður var og taldist til sjálfsagðra mannréttinda.

Það kann að vera að fólki þyki ennþá ótrúlegt að yfirvöldum víða um heim gangi ekki bara gott eitt til með bólusetningum óreyndra líftæknilyfja. En það er vegna þess að almenningur fær ekki á sjá á spilin og veit ekki hvert er raunverulegt markmið.

Staðreyndin er að fólk mun aldrei fá fyrra líf til baka. Það skiptir engu máli hvort það fer í endalausar bólusetningar. Málið snýst um fleira en pestarfárið. Það er í sjálfu sér aðeins millileikur fyrir auðróna lyfjaiðnaðarins til að græða.

Hin N-Írska Melissa gæti þess vegna verið frænka hennar Melkorku, ættmóður okkur Íslendinga, hún veit vel hvaða hlutverki bóluefnapassar eiga að gegna í framtíðinni. Og hvers vegna allir verða að taka þátt, jafnvel blessuð börnin.

Viðtal við hana barst mér frá vini í Ástralíu, sem youtube video, en þaðan hvarf það á svipstundu vegna þess að það braut gegn siðareglum youtube eins flest sem sýnir aðrar hliðar á pestarfárinu en þá opinberu. Viðtalið við hana Melissu frænku má sjá HÉR.