Munið eftir smáfuglunum

Á þetta var oft minnt í útvarpi í denn, og jafnvel í aðalfréttatíma. Nú fer minna fyrir því að smáfuglanna sé minnst, þó frost sé á Fróni. þeir eru eins og annað helst hugsaðir til hagvaxtar. Matvöruverslanir hafa notað tækifærið í verðbólgunum vetrarhörkunum og tvöfaldað verð á fuglafóðri án alls auglýsingakostnaðar.

Rétt er að hafa krumma líka á bakvið eyrað, ekki síður en snjótillingana og auðrónana, þó svo hann sé bæði kankvís og klár, þá verður honum nú margt að meini og dregur freðið nef undan stórum steini þessa dagana. Ef allir sameina krafta sína má jafnvel slá þrjár freðnar dægurflugur í sama höggi; gleðja smáfuglana, ylja sálinni og fóðra hagvöxtinn.

Hrafninn er auk þess tákngerfingur landnáms Íslands. Hann er jafnframt fugl Óðins, en Huginn og Muninn voru tákn visku og spádómsgáfu. Hrafninn er stærsti spörfugl landsins og er því einn aðal einkennisfugl íslensks vetrar ríkis. Allir þekkja krumma, sem svaf í klettagjá, og var bæði elskaður og hataður af þjóðinni, -um þetta vitnar mörg þjóðvísan. 

Krumminn á skjánum,

kallar hann inn.

Gef mér bita af borði þínu,

bóndi minn!

Bóndi svarar býsna reiður,

burtu farðu, krummi leiður.

Líst mér að þér lítill heiður,

ljótur ertu á tánum,

krumminn á skjánum. - (íslensk þjóðvísa)

Mínar fyrstu minningar af krumma eru frá bernskuheimilinu sem foreldrar mínir byggðu á Hæðinni á Egilsstöðum. Þegar ég vaknaði á morgnana, sem oft kom fyrir að var áður en önnur börn fóru á fætur, átti ég það til að fara á klöppina austan við skúrinn, leggjast þar til að horfa upp í bláinn himininn og athuga hvort ég sæi fugla.

Stundum sá ég hrafna svífandi í uppstreymi við Hamrana eða Þverklettana, eins kom fyrir að þeir hringsóluðu hátt á lofti yfir mér, þá velti ég því fyrir mér hvernig væri að geta flogið. Einhvertíma þegar ég var í svona vangaveltum, fannst mér ég takast á loft með hrafninum og fljúga upp Eyvindarárdal, -yfir Skagafellið, út dalinn aftur og heim.

Ég hef oft velt þessari minningu fyrir mér í gegnum tíðina, og komist að því að hún er sannleikanum samkvæm. Núna þegar hægt er að svífa um á Google Earth sé ég að það var nákvæmlega sama landslag sem ég sá þegar ég sveif með krumma, þá um fjögurra ára aldurinn.

Þennan krumma hitti ég á brún Básabjargs í Grímsey fyrir nokkrum árum, ég er ekki frá því að hann hafi verið að mana mig í flugferð með sér

Eitt af frægustu ljóðum veraldar er ort um hrafninn, The Raven eftir Edgar Allan Poe. Fjöldi íslenskra skálda hafa þýtt ljóðið. Má t.d. nefna; Helga Hálfdánarson, Matthías Jochumsson, Einar Benediktsson, Jochum M Eggertsson og Sigurjón Friðjónsson.

Það sýnir vel að hrafninn er jafn fjölkunnugur og tungumálið, -og hvað hann á vel við íslensa þjóðarsál, -hvernig íslensku skáldin þýða ljóð E A Poe, með margvíslega mismunandi orðaforða sem kemur samt allur til skila boðskap skáldsins.

Set ég hér fyrir neðan nokkrar fyrstu hendingarnar ljóðsins sem dæmi:

Once upon a midnight dreary,

while I pondered, weak and weary,

over many a quaint and curious

volume of forgotten lore —

While I nodded, nearly napping,

suddenly there came a tapping.

As of some one gently rapping,

rapping at my chamber door. 

"Tis some visitor," I muttered,

"tapping at my chamber door—

Only this, and nothing more." -(Edgar Allan Poe)

 

Yfir mold sig miðnótt breiddi,

mæddur, krankur huga ég leiddi

fyrri manna forn og kynleg

fræði ýmis er ræktu þeir.

Höfgi mér á hvarma þægt sé

drepið léttum fingri. "Heyr. 

Það er gestur," þuldi ég lágt,

"við þrepskjöld dyr að knýja, heyr;

aðkomandi, ekki meir."         -(Einar Benediktsson)

 

Í skugga þéttri niða nóttu

og nepju þungri að mér sóttu

töfrar fornar tötra myndir

togaðar úr alda djúpi.

Loks byrjar mér í brjóst að renna

en brátt og frekt ég þóttist kenna

að drepið væri á dyr

á þennan drjúga hátt, er þekkjum vér.

Með kynjahrolli hvísla hljóður;

hver er úti? - En drottin góður!

utan gátta "enginn er."        -(Jochum M Eggertsson)

 

Síð um mundir miðrar nætur

myrkur flest er bugast lætur,

að fornum skræðum gaf ég gætur,

grúskaði og fletti blað á blað.

Þá var var lostið högg á hurðu

högg er vakti geig og furðu;

hljóðlátt, kynlegt högg á hurðu,

í huga innst, er nam sér stað.

Kynlegt, dulrænt högg á hurðu,

hjarta mínu settist að.

Efalaust maður - eða hvað?    -(Sigurjón Friðjónsson) 

Ég hef enn í dag, næstum 60 árum seinna, ágætis samband við hrafninn. Hann á það til þegar vetur harðnar að svífa fyrir utan og gjóa á stofugluggann minn og kanna um leið hvað Matthildur mín hefur gefið smáfuglunum fyrir framan svalirnar. Þá á ég til að skella í góm og gauka að honum góðu. Svo um sumarmál lætur hann sig hverfa.

En þrátt fyrir allar góðu krumma vísurnar, sem honum er smellt í góm, þá er honum meinilla við að láta ljósmynda sig.

 

Jæja, þá víst er komið vor, og ætli sé ekki best að hætta að spá í þennan karlskarf.

 

Bíddu, , , varstu að taka mynd af mér skrattakollur? 

 

, , , jú, þú varst víst að taka mynd, ég sá það.

 

Það er nú alveg lagmarks kurteisi að láta vita svo hægt sé að hafa sig til og halda virðingu sinni.