Sjúklingum sinnt í nefnd

Nú er svo komið á landinu bláa að bráðamóttakan er komin í nefnd, heilu hallirnar byggðar með handabandi og opinber þjónusta er í fjarfundarbúnaði. Litlu lukkudýrin með milljónirnar á mánuði, í allt of litlu bláu jakkafötunum og dúkkulísudrögtunum eru nú sem betur fer á leiðinni í langþráð sumarfrí þannig að von er til að vinnufriður verði um stund.

Enn og aftur leggur þessi síða til að allt lið flissandi fábjána verði sent sumarlangt úr landi eins og suðfé sem rekið er á fjall svo stundlegur friður verði fyrir þeirra flóknu úrlausnum  úr spálíkönum sýndarveruleikans og sérfræðingum sem stunda neyðarhjálp í nefndum með selfí símanum sínum.

Litlu flissandi lukkudýrin mættu þess vegna halda milljónunum á mánuði sem meðgjöf frá skattgreiðendum sumarlangt á fjöllum, bara svo mikið að þeim kæmi til hugar, áður en þau fara í langþráð fríið, að fækka nefndum með engum efndum og bæðu öll þau mannauðsteymi er dögum saman sitja á nefndarfundum, -þess í stað um að vinna vinnuna sína.

„Gríðarlega flókið verkefni“

Þjóðsaga

Þeir sem hafa litið inn á þessa síðu hafa vafalaust tekið eftir því að hér er þjóðsagan í hávegum höfð, sú saga ekki látin gjalda skjalfests sannleika sem sannari þykir, -eða þannig. Um helgina varð ég þeirrar ánægju aðnjótandi að veita prófessor í sagnfræði leiðsögn um sögusvið þjóðsögunnar.

Þannig vildi til að einn góður bloggari hér á mogga blogginu spurði mig að því í vetur hvort hann mætti benda á mig varðandi Tyrkjaránssögu, en þeir sagnfræðingarnir Karl Smári Hreinsson og Adam Nichols hafa gefið út bækur á ensku um Tyrkjaránið árið1627 á Íslandi. Aðstoðin fólst aðallega í því að benda þeim á samantekt austfirskra þjóðsagna í Dvergasteini bók Öldu Snæbjörnsdóttur auk ýmissa munnmæla á Djúpavogi.

Það var Jóhann Elíasson gæðabloggari sem gerði mér þann greiða að benda á mig, enda hrifinn  af því að menn tali umbúðalaust og láti engan rétttrúnað trufla sig og ætti hann sjálfur fyrir löngu að vera komin á áberandi stað í umræðunni hér á moggablogginu, enda bæði skeleggur og afkastamikill bloggari, auk þess að vera bæði vel og mikið lesinn.

Útgáfukynningin í Lönubúð á Djúpavogi var vel sótt eins og vænta mátti, síðri var hún á Egilsstöðum daginn eftir þar sem engin mætti og mega söguslóðar á Austurlandi skammast sín,- fyrir mér

Þeir komu svo núna um helgina austur á land Karl Smári og Adam Nichols, sem er prófessor við háskólann Marryland, vegna bókar sinnar um Tyrkjaránið á Austfjörðum – Enslaved. Áður hafa þeir gefið út bækurnar; Northern Capitives um Tyrkjaránið í Grindavík og Stolen Lives um Tyrkjaránið í Vestmannaeyjum, auk The Travels of Reverend Ólafur Egilsson, -Reisubók sr Ólafs Egilssonar.

Ég fór með þeim félögum um sögusviðið allt frá Hvalnesi í Lóni að Andey í Fáskrúðsfirði og sagði þeim stanslausar lygasögur í heila tvo daga, -þjóðsögur eða þannig. Þeir létu vel af með því að segja; “við hefðum betur talað við þig áður en bókin fór í prentun”. Búnir að steingleyma að mér tókst ekki, þó ég reyndi mikið til áður en bókin kom út, -að fá þá til að skila Hermannastekkunum aftur á sinn stað.

Þannig er að Þorsteinn Helgason sagnfræðingur rengdi bæði munnmæli og þjóðsögur í Glettingi - tímariti um austfirsk málefni. Þar misskildi hann gjörsamlega hvar Hermannastekkar voru og þar af leiðandi munnmælin líka og flutti allt heila klappið yfir Berufjörð. Seinna varði hann doktorsritgerð um Tyrkjaránið á Íslandi og Hermannastekkarnir nú komnir ritrýndir á snarvitlausan stað.

Sagnfræðingarnir Karl Smári Hreinsson t.v. og Adam Nichols t.h á Hvalnesi, eftir að hafa skoðað fyrsta lendingastað sjóræningjanna frá Algeirsborg við Ísland

Þeir félagar lögðu ekki í að geta Hermannastekka í bók sinni og flytja þá frá Berunesi yfir á Búlandsnes þar sem þeir eiga heima, til að styggja ekki doktorinn, en gátu þess í stað um Álfheiðarskútann og sögðu þegar þeir sáu staðhætti á Búlandsnesi þar sem bæði Álfheiðarskúti og Hermannastekkar eru; “við hefðum betur verið búnir að fara um sögusviðið með þér áður en við kláruðum bókina”.

Álfheiðarskúti efst í klettinum fyrir miðri mynd. Nafnið er þannig til komið að vinnukona á Búlandsnesi flýði þangað undan ræningjunum. Sagt er að einn ræningi hafi árætt að fara í rákina að skútanum. En Álfheiður varðist og hrapaði hann fram af klettunum til dauðs. Þá hættu þeir ekki á meira, en hún hélt sig í hellinum þar til ræningjarnir yfirgáfu Djúpavog. (samkvæmt Þjóðsögu Sigfúsar)

Adam hafði mikinn áhuga á að vita hvort ég vissi um afdrif húsfreyjunnar á Hamri, en á Hamri rændu þeir 13 manns. Tyrkjaránssaga segir svo um húsfreyjuna; “en kona mannsins var mjög veik og vanmáttug, svo hún gat ei gengið í burt með hinu fólkinu. Hana slógu þeir með byssu undir vangann svo hún hné niður, þá spyrntu þeir við henni fótum og meintu að hún mundi dauð og skildu við hana, en ráku allt hitt til skips".

Afdrif konunnar voru prófessornum verulega hugleikin og hafði hann orð á því oftar en einu sinni. Svo var það þegar þeir félagar voru komnir í Löngubúð til að kynna bókina að ég settist niður með fyrrum nágrönnum á Djúpavogi að spurt var hvort ég hefði ekki örugglega sýnt þeim lækjarsprænuna sem unga ófríska konan hefði drekkt sér í frekar en að lenda í höndum Tyrkja.

Þessi saga hafði alveg farið fram hjá mér og því þráspurði ég um nákvæma staðsetningu. Eftir að hafa talað við þrjú innfædd var staðsetningin á hreinu, að vísu voru þau öll hissa á því hvernig væri hægt að drekkja sér í svo lítilli lækjarsprænu og væri það það eina sem rýrði sannleiksgildi munnmælanna sem þau höfðu öll heyrt um þennan stað í bernsku. Staðurinn er við þjóðveginn rétt utan við Hamar.

Á eftir bókarkynninguna gat ég frætt prófessor Adam um afdrif húsfreyjunnar á Hamri og eru þeir félegar nú komnir með þá flugu í höfuðið að koma aftur að ári og gera kvikmynd byggða á bókinni.

Blessuð sértu sveitin mín

Nú á dögum válegra tíðinda frá Úkraínu raðaði sendiherradóttirin vösku liði latínulærðra sérfræðinga að sunnan á garðann. Þessu liði er mest ætlað að hvítskrúppa skítinn í verbúðinni, sem flýtur um eins kúkur í lauginni. Þetta þrekvirki á að vinna í nefndum með engum efndum.

Auk tuga sérvalinni vina, þá var sjálfur vildarvinur landsbyggðarinnar, svokallaður Gunnarsstaða-móri, skipaður í þriggja manna spretthóp til að finna út hvernig mætti endanlega stúta sveitum landsins, í nafni matvælaöryggis. Vel valið kann einhver að segja, enda heldur móri sig nú að mestu heima á torfunni, sem er komin í sameign erlends auðróna.

Hvern væri s.s. viskulegra en móra að skipa til formennsku kann einhver annar að spyrja, -mann með víðtæka reynslu eftir ævilanga dvöl við jötuna. Þetta ætti því að koma öllum vel, bændum, búendum og ekki síst móra sjálfum. Hann getur alla vega fengið ferðakostnaðinn greiddan heim á lögheimilið í sveitinni.

Það var vel til fundið að skipa framkvæmdastýru bændasamtakana, með spretthlauparanum móra, enda nýbúin að að koma Hótel Sögu undir græna torfu og bændahöllin farin veg allrar veraldar. Eins var skipuð sérleg sérfræðikvinna í fjarfundabúnaði úr efnahags og viðskiptaráðuneytinu til að fullkomna gjörninginn.

“Framtíð matvælaframleiðslu á Íslandi er björt, þrátt fyrir að nú þurfum við að yfirstíga tímabundnar áskoranir sem leiða af stríðsrekstri Rússa í Úkraínu,” sagði sendiherradóttirin við þetta hátíðlega tækifæri.

Nú á dögum má keyra því sem næst í gegnum heilu landshlutana án þess að sjá sauðkind, og við þjóðveginn hokra nú síðustu hálmstrá Bjarts í Sumarhúsum og Gróu á Leiti undir rofarbörðum áleturðum "Street Food- Black Beach Resturant-Spa Lagoon-Guesthouse Bistro". Ekki er seinna vænna en skera niður síðustu rollurnar, enda tapið einungis meira eftir því sem af þeim er fleira.

Landinn fer svo fljótlega að flæða fram og til baka á öðru hundraðinu með útilegudraslið, reiðhjól og grill í eftirdragi, röflandi yfir lambakjötsleysi í krummaskuðunum úti á landi í eylífri leit sinni að sólinni með góðri trú á að í heimahaganum þar sem ræturnar eitt sinn gréru sé allt óbreytt, þar sem nú má finna í mesta lagi part úr sumri landlorta búandi með brjóstahaldara á gaddavír eða auðróna með veiðistöng, -og svo náttúrulega Gunnarsstaða-móra.

Undanfarin ár hefur það orðið lenskan á landinu bláa að vinna búverkin í nefndum. Meir að segja er nú svo komið að mest allt íbúðarhúsnæði landsins er byggt í nefnd og hafa slíkar framfarir ekki orðið í húsbyggingum frá landnámi, þó svo að skipastóll landsmanna hafi verið haldin með svipuðu sniði þegar Þjóðveldið féll, -sælla minninga.

Stutt er síðan að forkólfar hinna vinnandi stétta handsöluðu nefndarbyggða, innflutta og krosslímda mygluhjalla með austantjalds silfurskottum í kaupbæti við hátíðlega viðveru medíunnar. Það má segja að það sé sárara en tárum taki að vera af kynslóð sem hefur orðið vitni af öllum framförunum frá seinni hluta 20. aldar.

Síðustu sumur hef ég haft það að áhugamáli að skoða húsakost landsins, -þegar venjulegt fólk bæði byggði og lifði með höndunum og hjartanu, og hef æ oftar sagt við sjálfan mig: -þarna var ég aðeins of seinn, allt komið undir græna torfu.

Já blessuð vertu sveitin mín.

 

 

 

 

 

 

 

Veruleikafirring

Hér á blogginu hefur Guðjóni nokkrum Hreinberg orðið tíðrætt um flóttann frá veruleikanum. Hver veruleikinn er og hvert skal flýja hefur hann látið hverjum og einum eftir að ákveða. Hann hefur samt sagt að svaðrið sé golan í grasinu og kallist fjölæri. Ég ráðlegg öllum að lesa Guðjón, þó hans helsti ókostur sé hvað hann hittir naglann oft óþyrmilega á höfuðið.

Ég sagði frá því í pistli hér um daginn að veruleikinn væri valkvæður. Núna um hvítasunnu helgina var farið í veruleikann í neðra, -í fjölærið. Þar sem þrestirnir sturta nú úr hverju hreiðrinu af öðru fullu af ungum. Í sól og sumaryl, ég sat og horfði á, hreykna þrastamóður mata unga sína smá. Faðirinn stoltur, hann stóð þar sperrtur hjá, og fagurt söng svo fyllti hjartað frið.

Útidyrnar mínar í neðra eru þrem skrefum frá þjóðvegi eitt, -þar sem tímatrekktir  túristar strauja niður smáfugla við hringveginn á hraðferð sinni á milli selfí hápunkta. Þegar ég gekk sex skref í viðbót, -í gegnum húsið og út um garðdyrnar, kom ég í sumarsins paradís. Auk þrastanna gat ég fylgst með blikunum reyna við einu kolluna sem enn var á lausu á hleinunum neðan við kot. Á hverjum degi flaggaði ég svo með nýjum fána fyrir fuglunum og frelsinu.

Þessa daga las ég Álög og bannhelgi, -Árna Óla, -sem ekki þurfa alltaf að vera af því vonda. þar er á það minnst að þennan stað í neðra nam fyrstur Þórhaddur hinn gamli hofgoði í Þrándheimi á Mæri. Hann fýstist til Íslands og tók áður ofan hofið og hafði með sér hofsmoldina og súlurnar; en hann kom í Stöðvarfjörð og lagði Mærinnar-helgi á allan fjörðinn og lét engu tortíma þar nema kvikfé heimilu. Þetta vita enn blessaðir fuglarnir við fjörðinn fagra.

Þegar farið er á sælureitinn við sjóinn þarf því varla að hafa með sér svo mikið sem í matinn. Á þessum árstíma vaxa, hundasúrur, fíflar og njóli eins og hvert annað illgresi við sjávarbakkann, -ekki vantar heldur gróskuna í rabbabara akurinn, -Matthildur mín sér til þess. Það eina sem maður verður að muna að hafa ekki með sér er nettenging, snjallsími og sjónvarp, svo maður verði ekki fyrir truflun af veruleikanum frá Langtíburtukistan í allri firringunni.

Ég opna hér til hliðar á spássíunni myndaalbúmið Sumar 2022 með myndum af firringunni.

Loka landamærunum

Nú er ekki um annað að ræða en loka landinu bláa áður en túrista vaðallinn étur landann út á gaddinn. Þar að auki ætti það opinbera að senda alla þá sem vilja úr landi, líkt og þegar sauðfé er rekið til beitar á afrétt. Svo þeir sem enn nenna að vinna ærlegt handtak við að safna í kornhlöður hafi til þess stundlegan frið.

En nei, litlu lukkudýrunum í allt of litlu bláu jakkafötunum og dúkkulísu drögtunum dettur þá helst í hug að afnema stimpilklukkuna og mætingaskyldu í ráðuneytinu. Tala um nútíma væða stjórnsýsluna með starfstöð án staðsetningar í símanum sínum.

Þetta lið munu ekki fatta hvað vinna er fyrr en stimpilklukkan hefur verið afnumin bæði í eldhúsinu hjá mömmu og hjá þeim sem þrifa eftir það skítinn. En þangað til tælir það til landsins sársvanga flækinga eins og engin sé morgunndagurinn.

Ef einhver er lengur í vafa um það hvar þeir halda sig sem voru skráðir atvinnulausir eða á heimavinnandi hlutabótum í kóvítunu, þá eru þeir í biðröðinni á flugvellinum á leið í fríið með selfí símanum sínum.

Þó svo að túristinn gefi aur í imbakassann þá verður sá verðbólgni vonarpeningur ekki étinn frekar en taðið úr tíndri túnrollu þegar kemur fram á veturinn. Í mesta lagi verður um glópagull auðróna að ræða í Money Haven.

Guð blessi Ísland.

Mannekla erlendis hefur áhrif á Icelandair og Play

Haugar

Það hefur varla farið fram hjá neinum að sumarið er komið í öllu sínu veldi. Gamall maður sagði við mig í gær að hann hefði heyrt að sumarið yrði svipað og í fyrra, sem var once in a lifetime sumar víða um land, og yrði það hreint út stórmerkileg upplifun að fá tvö slík í röð.

Þeir eiga það til að vera óvæntir dagarnir með ábendingum úr ýmsum áttum. Helgin var tekin of geyst enda skein sól í heiði og við Matthildur mín skruppum um fjöll og firnindi. Skriðdalurinn var skreppitúrinn á sunnudaginn, sem endaði óvænt á biluðum Cherokee upp í fjallshlíð.

Innst í Skriðdal eru Haugar, bær sem kenndur er við einhver mestu skriðuföll á landi hér, enda heitir dalurinn hvorki meira né minna en Skriðdalur. Þjóðvegur eitt hlykkjaðist þarna á milli hauganna á síðustu öld. Var ein skíring á þeirri skringilega hlykkjóttu slóð að belja hefði verið látin marka vegstæðið.

Dalbotninn er sléttur rétt innan við Haugahólana, vinstra megin á myndinni er hægt að sjá hvernig skriðið hefur úr fjallinu, en hægra megin á myndinni er fjallshlíðin heil. Eins og glöggir lesendur hafa áttað sig á þá er þessi mynd af Cherokee

Nú liggur þjóðvegurinn í beinni og breiðri braut rétt ofan við haugana í botni dalsins og rétt neðan við haugana þar fyrir ofan sem ná upp í fjallsrætur. Það gekk sennilega mikið meira á þegar Haugar urðu til en það eitt að belja gengi um dalbotninn eins og þegar vegurinn var lagður og varð manni ósjálfrátt hugsað til Íslendingasagnanna og Landnámu.

Matthildur rifjar upp söguna af því hvernig vegurinn var upphaflega lagður í gegnum Haugana, en þá sögu heyrði hún í Atlavíkurferð

Það var á dögum Haralds konungs hins hárfagra, Hálfdanar sonar hins svarta, Guðröðar sonar veiðikonungs, Hálfdanar sonar hins milda og hins matarilla, Eysteins sonar frets, Ólafs sonar trételgju Svíakonungs, að sá maður kom skipi sínu til Íslands í Breiðdal, er Hallfreður hét. Það er fyrir neðan Fljótsdalshérað. Þar var á skipi kona hans og sonur, er Hrafnkell hét. Hann var þá fimmtán vetra gamall, mannvænn og gervilegur.

Hallfreður setti bú saman. Um veturinn andaðist útlend ambátt, er Arnþrúður hét, og því heitir það síðan á Arnþrúðarstöðum. En um vorið færði Hallfreður bú sitt norður yfir heiði og gerði bú þar, sem heitir í Geitdal. Og eina nótt dreymdi hann, að maður kom að honum og mælti:

"Þar liggur þú, Hallfreður, og heldur óvarlega. Fær þú á brott bú þitt og vestur yfir Lagarfljót; þar er heill þín öll."

Eftir það vaknar hann og færir bú sitt út yfir Rangá í Tungu, þar sem síðan heitir á Hallfreðarstöðum, og bjó þar til elli. En honum varð þar eftir göltur og hafur. Og hinn sama dag, sem Hallfreður var í brott, hljóp skriða á húsin, og týndust þar þessir gripir; og því heitir það síðan í Geitdal. (Hrafnkels saga Freysgoða)

Hrafnkels-saga talar um Geitdal en sá dalur er norðurdalur Skriðdals, en á þessu svæði öllu má sjá gríðarleg ummerki skriðufalla. Landnáma greinir örlítið öðruvísi frá sama atburði, en í huga má hafa að ættfærslan gengur sennilega betur upp tímalega í Hrafnkels sögu.

Hrafnkell hét maður Hrafnsson; hann kom út síð landnámatíðar. Hann var hinn fyrsta vetur í Breiðdal. En um vorið fór hann upp um fjall.

Hann áði í Skriðudal og sofnaði; þá dreymdi hann, að maður kom að honum og bað hann upp standa og fara braut sem skjótast; hann vaknaði og fór brutt. En er hann var skammt kominn, þá hljóp ofan fjallið allt, og varð undir göltur og griðungur, er hann átti. (Landnáma Sturlubók)

 

Upp í fjallshlíðinni liggur háspennulína, og hefur sennilega ekki verið notast við belju við þá lagningu, enda tylla staurarnir sér niður á hæðstu hauga 

Margir hafa efast um að þessar sögur eigi eitthvað skylt við sannleikann, en ekki alls fyrir lögnu rakst ég á einhverja úttekt sem greindi frá því að húsatættur gægðust undan einum haugahólnum.

Mér hefur alltaf þótt áhugavert að vita hvernig þessi undur og stórmerki gátu gerst, hvort þá hafi verið jarðskjálftar samfara steypiregni. Um þetta var velt vöngum í Haugahólunum um helgina.

Þegar heim var komið hafði ég fengið e-mail frá vini mínum í Ástralíu með sennilegri skýringu.

Hatursorðræða stjórnmálamanna

Nú kveður svo rammt að virðingu alþingis að biskup þjóðkirkjunnar hefur séð sig tilneyddan að kallað einn af klerkum sínum á teppið og veita honum tiltal fyrir að vitna í Biblíuna. Hvort áminningin er vegna guðlasts eða hatursorðræðu er ekki gott í að spá, enda hefur ekkert verið um það upp gefið og telst málinu lokið að hálfu biskups.

Klerkur tók fram hina helgu fésbók eftir fund sinn með biskupi og bætti um betur með því að fara í frelsarans slóð og minna á farísea. Og ekki er laust við að klerkurinn hafi þar með bætt í Biblíutilvitnanirnar.

Klerkur undanskildi þá að vísu fræðimenn og hefur þar með gert sig sekan um pólitískan tvískynjung, -ef ekki hræsni, enda hefur biskup ekki séð nokkra ástæðu til að kalla hann á teppið þess vegna.

Hver mannvitsbrekkan um aðra þvera geysist nú um víðan völl við að spá í spilin og finnst sumum að stjórnmálamenn eigi orð klerksins inni, á hvorn veginn sem þau vigti, svo lengi sem fræðimönnum er haldið utan við Biblíutilvitnanir.

Fyrrverandi fer þó undan flissandi í flæmingi og segir að þeir ofsóttu séu í stöðugri endurskoðum. Dómsmálaráðherra veltir vöngum og er allavega búin að koma því á framfæri, -að ef fjölskyldufólk á annað borð tórir tíu mánuðina á landinu bláa verði það ekki sent til Grikklands.

Guð blessi Ísland.

Vesterålen

Vesturállinn eru eyjar nyrst í Nordland fylki í Noregi. Staðsettur rétt norðan við Lofoten og vestur af Hynneyju. Sortland er stærsti bærinn, staðsettur nálægt miðju eyjaklasans. Vesterålen nær yfir Andey, Langey, Hadseley og Skógey ásamt fleiri smáeyjum. Þar eru sveitarfélögin Andøy, Bø, Hadsel, Sortland og Øksnes.

Vesterålen er á mörkum 68°- 69°N rétt vestur af Harstad í Troms fylki sem er á Hynneyju, stærstu eyju við Noregsstrendur. Einungis Svalbarði er stærri af eyjum á yfirráðasvæði Noregs. Hluti sveitafélagsins Andøy í Vestrålen er á Hynneyju.

Það sama hefur gerst í N-Noregi og á Íslandi með sameiningu sveitarfélaga, minni byggðirnar hafa veikst og ekki endilega orðið til nein heild. Þar virðist vera það sama uppi á teningnum og hér á landi, að horft er meira til ákveðins íbúafjölda frekar en hvað íbúarnir eiga sameiginlegt. Þessi þróun er auðséð í Vesturálnum sem á verulega í vök að verjast.

Nordmela á Andeyju er lítið sjáaþorp. Byggðirnar á ystu ströndum Atlantshafsins muna fífil sinn fegri þegar öllu skipti að fá byr í seglin og lífið var saltfiskur

Sumarið 2012 var Matthildur mín hjá mér í Harstad. Reyndar vorum við stærstan hluta sumarsins norður í Finnsnesi í Troms ásamt vinnufélögum mínum við múrverk í járnblendiverksmiðju. Bjuggum þar á tjaldstæði og í íbúðarhúsi byggingastjóra verkefnisins, sem hét Arna og var samísk, hún lánaði okkur og vinnufélögunum húsið á meðan hún var í sumarfríi.

Ég ef sagt frá þessu sumri í pistlum um Senja og Lofoten, en nú ætla ég að segja aðeins frá ferð út í Vesterålen, sem var kallaður Vesturállinn af forfeðrunum okkar vikningunum. Þeirra byggðir voru við ströndina og á ystu eyjum. Inn til landsins voru byggðir sama (finna). Og náði það sem kallað er Finnmörk lengra suður í Noreg en þar sem Finnmörk er nú skilgreind.

Sumarið 2012 átti Matthildur mín fimmtugs afmæli og við 25 ára brúðkaupsafmæli. Þetta var erfitt sumar ég í útlegð, Matthildur glímdi við líkamlega vanheilsu og bankinn bauð upp á afarkosti. Við Matthildur gerðum okkur þó dagamun á þessum tímamótum með því að þvælast um helgar í boði Mette framkvæmdarstýru Murbyggs á vinnubílum, eða á hennar bíl þegar hún fór í sitt sumarfrí siglandi á skútunni sinni til Svalbarða.

Hvítar sandstrendur við bæinn Bleik eru himneskar. Sjávarplássið er orðið að nokkurskonar sumarleyfisstrandbæ líkt og Borgarfjörður-eystri. Í þríhyrningslöguðum eyjunni sem rísa úr hafi er stærsta lundabyggð við Noreg 

Eftir ferð okkar í Vesterållen bað Mette mig lengstra orða að minnast ekki á þær eyjar við nokkurn lifandi mann, þegar hún varð var við hrifningu okkar á þeim. Hún sagði að þennan hluta N-Noregs vildu Norðmenn hafa fyrir sjálfa sig, í friði fyrir túristum. En nú ætla ég að ganga á skjön við fyrirmæli Mette þrátt fyrir alla greiðasemina. Enda spurning hvað maður getur lengi haldið kjafti yfir fjársjóði.

Vesturállinn er með magnaðri stöðum sem við Matthildur höfum heimsótt, með öllum sínum sveitum, litlu sjávarplássum, hvítu sandströndum á skógi vöxnu eyjum. Það má teljast með ólíkindum að eins fallegt svæði og vel úr garði gert frá náttúrunnar hendi skuli eiga undir högg að sækja byggðalega, hefur fjármagninu meir að segja komið til hugar að hefja stórfellda olíuvinnslu í Vesturálnum til að bjarga málum, -eða þannig.

Einn af þeim bæum sem við heimsóttum var Nyksund á Langeyju, bær sem var alfarið yfirgefinn árið 1970. Rúmlega 30 árum seinna í upphafi 21. aldarinnar fór bærinn að glæðast lífi á ný með búsetu listafólks. Ég heyrði reyndar frá norskum vinnufélaga, sem sagði mér upphaflega frá tilvist þessa bæjar, að það hefði verið moldríkur þjóðverji sem hefði keypt bæinn á einu bretti, hvorki með manni né mús, en ótrúlegri höfn frá náttúrunnar hendi og öll sín hús.

Þó svo að Nyksund hafi verið upphaflegi hvatinn að því að fara út í Vesturálinn þá heillaði margt fleira, m.a. strandlengjan við bæinn Bleik en þaðan er opnumynd þessarar bloggsíðu. Þessi helgi úti í Vesturálnum var bæði silfurbrúðkaups- og fimmtugsafmælis virði og í geislaspilaranum í bílnum suðuðu íslenskar dægurflugur.

Blessaður njólinn

Apaplánetan á leiðinni til landsins, vöruverð upp úr öllu og varla von á öðru en fólk verði farið að japla á skósólunum sínum þegar líða tekur á haustið. Því hefur verið haldið fram á þessari síðu að svokallað illgresi hafi verið talin mannamatur í hallærunum á öldum áður. Það sem varla yrði talið til skepnufóðurs nú á dögum einkennalausra drepsótta.

Undanfarin ár hefur vorkomunni verið fagnað á þessari síðu með njóla, fíflum og hundasúrum við eldhúsboðið. Ég hef gert þessum matseðli skil á bloggi undanfarin vor og þá hollustunni, en nú eru þau orðin fimm vorin síðan ég prófaði þennan matseðil fyrst.

Vorkoman í ár er vonum framar. Fyrsta njólasúpan var á borðum 28. apríl og hefur aðeins einu sinni komist þangað fyrr en það var 20. apríl 2019. Í fyrra voru þessi herleg heit ekki í boði fyrr en 25. maí. Svona er ná njólinn stabíll hitamælir, -naskur á næturfrostin.

Það má segja að þessi sérviska nái samt mun lengra aftur í tíman en síðustu árin, því árið 2011 hafði ég lesið mér til um hvernig mætti matbúa þessar jurtir og ákveðið að prófa þær þá um vorið en endaði þess í stað lengst norður í Noregi við gull og græna skóga.

Það var svo ekki fyrr en vorið 2018 að ég lét af verða og komst þá að því að um svo mikið gæðahráefni er að ræða, að hvern vetur síðan bíð ég með óþreyju eftir vorkomunni með það í huga að komast í heilsusamlegt illgresið.

Um hollustuna þarf engin að efast því hver sem hefur séð rollur skjögra til fjalla að vori, gráar og guggnar með lömbin, ætti að hafa tekið eftir því að þær breytast í ofurkindur á nokkrum dögum. Það sem meira er að þessi matseðill kostar lítið meira en útveru við farfuglasöng í náttúru fullri af D-vítamíni.

Þeir sem vilja fræðast frekar um eitthvað fíflalegt lesa meira hér.

Droplaug og Darraðardansinn

Lítið hefur farið fyrir því í gegnum tíðina að Íslendingasögunum sé hampað sem kvennabókmenntum. Kannski má kenna því helst um að þeir sem skrifuðu þær hafi verið karlmenn sem og einnig þeir sem túlka þær inn í nútímann.

Í vetur tók ég mig til og las Njálu í fyrsta skipti. Auðvitað kunni ég Njálu nokkuð vel enda hafði ég lesið um söguhetjur og er alinn upp á málsháttum þeirrar bókar eins og flestir íslendingar á mínum aldri. Tekið hefi ég hér hvolpa tvo eða hvað skal við þá gera?

Njála er eitt gleggsta dæmið um kvennabókmenntir Íslendingasagnanna. Þær sögupersónur sem þar ráða örlögum og eru afgerandi hvati sögunnar eru Bergþóra Skarphéðinsdóttir á Hvoli og Hallgerður langbrók Höskuldsdóttir á Hlíðarenda.

Það sem ég hafði ekki gert mér grein fyrir, áður en sagan var lesin í heild, var hversu mikil tengsl sagan hefur við Bretlandseyjar. Í henni er að finna Brjánsbardaga í Dublin í ljóðinu sem Darraðardansinn er kenndur við, einn magnaðasta kveðskap fornbókmenntanna og var sá vefur spunnin af konum.

Barði Guðmundsson fyrrum Þjóðskjalavörður á að hafa getið sér þess til að Njála sé skrifuð af Þorvarði Þórarinssyni, síðasta goðanum, og fékk hann litla þökk, -og enn minni athygli fyrir þá tilgátu. En Þorvarður varð síðastur til að ganga Noregskonungi á hönd á Þjóðveldisöld og þar með var íslenska Þjóðveldið formlega fallið um allt land.

Þorvarður lifði lengst þeirra sem fóru með goðorð á Íslandi. Hann var frá Valþjófstað í Fljótsdal, hafði búsetu á Hofi í Vopnafirði. Hann aðstoðaði Magnús lagabæti Noregskonung við ritun laga Jónsbókar þegar landsmenn gátu ekki sætt sig við lög Járnsíðu, sem tók við af þjóðveldislögum Grágass, -og þáði hann m.a. riddara nafnbót að launum.

Þorvarðar og Odds bróður hans er getið í Sturlungu, þeir voru af ætt Svínfellinga sem réðu Austfirðingafjórðungi. Brennu Flosi frá Svínafelli, sem kemur við Njálssögu, er einn af forfeðrum þeirra bræðra og áttu þeir kvonfang á söguslóðum Njálu. Í pistlinum Síðasti goðinn og bróðir hans eru því gerð skil hversu afgerandi mark konur settu á Sturlungaöld og kemur það vel fram í sögu þeirra Valþjófstaðabræðra.

Það er því kannski ekkert einkennilegt þó svo Barði Guðmundsson hafi getið sér þess til að Njála hafi verið skrifuð af, -eða að undirlagi síðasta goðans. Því svipuð kvenleg sagnaminni má finna í Austfirðingasögum og ber þau hæðst í Droplaugarsonasögu. Og ekki er ólíklegt að Þorvarður riddari Þórarinsson hafi haft hönd í bagga með því hvernig saga landnáms og þjóðveldis í Austfirðingafjórðungi varðveittist.

Það sem gerir hlut kvenna stóran í Austfirðingasögum má finna í gengum nöfnin Arnheiður, Droplaug og Gróa, ekki er ólíklegt að þar sé um að ræða formæður og frænkur síðasta goðans. Það sem einkennir þessar áhrifamiklu konur er hve vandasamt reynist að ættfæra þær til göfugra ætta landnámsmanna. Sjálfur hef ég trú á að Arnheiður hafi enn fremur haft með nafngiftir á Íslandi að gera, sem má lesa um í pistlinum Hvaðan kom Snæfellið?

Arnheiður var ambátt sem landnámsmaðurinn Ketill þrymur keypti af Véþormi vini sínum í Jamtalandi sem nú er í Svíþjóð. Hún var dóttir Ásbjörns skerjablesa á Mön í Suðureyjum. Þau byggðu Arnheiðarstaði í Fljótsdal og hefur sá bær borið nafn Arnheiðar frá landnámi. Arnheiður var föðuramma þeirra Droplaugarsona.

Droplaug er sögð í Droplaugarsonasögu frá Giljum á Jökuldal og lítið meira um uppruna hennar sagt annað en hún varð kona Þorvaldar Þiðrandasonar, sonarsonar Arnheiðar og Ketils þryms á Arnheiðarstöðum, og settist þar að.

Miklar og ótrúlegar vangaveltur er að finna í Austfirðingasögum um hver Droplaug raunverulega var og ekki er farið í grafgötur með að hún var mikill skörungur enda synir hennar við hana kenndir en ekki föður sinn sem varð skammlífur.

Söguþráður Droplaugarsonasögu umhverfist um það hvernig synir hennar, Helgi og Grímur, verja sæmd móður sinnar. Og hvernig hún giftist aftur til ríkidæmis í þeirra óþökk með þeim afleiðingum að hún og Helgi sonur hennar eru stefnt fyrir dóm grunuð um samantekin ráð vegna manndráps til fjár. Þar teygir sagan sig í nokkrum torskyldum setningum til Írlands. Droplaug fór til skips í Berufirði áður en til dóms kom og keypti jörð í Færeyjum.

Tvær aðrar Austfirðingasögur eru í reynd um Droplaugu, þ.e. Brandkrossa þáttur og Fljótsdæla. Í Brandkrossaþætti er reynt að ættfæra Droplaugu til ókenndra göfugra ætta í Þrándheimi. Það er gert með ævintýralegri sögu af nautinu Brandkrossa í Vopnafirði sem synti á haf út og fannst hjá hellisbúanum Geiti í Þrándheimi og viðurkenndi Geitir að hafði tælt nautið til sín.

Geitir gifti Droplaugu dóttur sína í Vopnafjörð sem nokkurskonar skaðabætur fyrir Brandkrossa er best naut var á öllu Íslandi. Droplaug Geitisdóttir er þar amma Droplaugar á Arnheiðarstöðum sem er samkvæmt Brandkrossa þætti dóttir Gríms úr Vopnafirði sem bjó á Giljum á Jökuldal.

Fljótsdælasaga segir svo að Droplaug á Arnheiðarstöðum sé dóttir Arnheiðar sem Arnheiðarstaðir eru skírðir eftir og þær mæðgur hafi komið saman frá Hjaltlandi þar sem Þorvaldur Þiðrandason sonar sonur Ketils þryms og Arnheiðar á Arnheiðarstöðum bjargaði henni frá jötninum Geiti sem hafði numið Droplaugu frá föður sínum Björgólfi jarli á Hjaltlandseyjum.

Það má segja að ættfærsla Droplaugar sé hálf vandræðaleg samkvæmt Brandkrossaþætti og Fljótsdælasögu, en það segir m.a. Arneiður móðir hennar átti mörg skilgetin börn og var hún þá ekkja er hún átti þessa sína dóttir, Droplaugu. Þar er reyndar margt fremur einkennilegt í ljósi þess að ekkert er legið á ambáttar uppruna Arnheiðar á Arnheiðarstöðum í Droplaugarsonasögu.

Þess er getið eitt sumar að skip kom af hafi í Reyðarfjörð. Kona ein réð fyrir skipinu sú er Gróa hét. Hún var systir Droplaugar, mjög rík að fé. Fór hún af því út hingað að bóndi hennar hafði andast og þá seldi hún lendur sínar og keypti skip og ætlaði að finna móður sína. Droplaug ríður til skips og býður systur sinni til sín og það þiggur hún. Og þennan vetur er Gróa er þar voru sveinarnir Helgi og Grímur heima og var Gróa vel til þeirra. Ástúðugt var með þessum frændum. Fundu menn það að hvorri þeirra systra var yndi að annarri. (Fljótsdæla saga)

Gróa á Eyvindará er svo enn einn kvenkyns örlagavaldur Droplaugarsonasögu. Hún er sögð í Droplaugarsonasögu systir Þorvaldar Þiðrandasonar, en í Fljótsdælasögu systir Droplaugar og kemur óvænt á skipi sínu til Íslands, þá á besta aldri búin að missa mann sinn og kaupir Eyvindará að undirlægi Droplaugar systur sinnar, rífur skip sitt og notar í húsviði.

Hún var kvenna minnst en afbragðlega sjáleg, greyp í skapi og skörungur mikill og forvitra. Svo mikill fégróður hljóp að Gróu að Eyvindará að nálega þóttu tvö höfuð á hverju kvikindi. Menn fóru úr ýmsum héruðum og báðu Gróu og hnekkti hún öllum frá og kvaðst svo misst hafa bónda síns að hún ætlaði öngvan mann að eiga síðan. (Fljótsdæla saga)

Það má að endingu geta þess að það er Gróa sem ræður endi og örlögum Droplaugarsonasögu sem gengur einna best upp Íslendingasögulega séð í tíma og ættfærslum. Þarft verk væri sögufróðra sagnfræðinga, sem þora að lesa á milli línanna, -líkt og Barði Guðmundsson gerði með Brennu Njálssögu, -að gera því skil hversu miklar kvennabókmenntir má finna Íslendingasögunum.