Hérasmellir - jarðarfarir

Síðast liðið sumar kom út bókin Hérasmellir sem inniheldur broslegar sögur af Héraði. Baldur Grétarsson tók efni bókarinnar saman, en 2017 hafði hann ásamt Jóni Inga Aðalsteinssyni tekið álíka efni saman og þeir gefið út bókina Hérasprettir.

Hérasmellir hefur m.a. að geima nokkrar stuttar frásagnir af jarðarförum þar sem sr Einar Þorsteinsson Eiðaprestur kemur við sögu. Einar tók við sem klerkur út-Héra af sr Sigurjóni Jónssyni á Kirkjubæ, sem hafði lengi verið guðsorðamaður á út-Héraði og þótti mikill hagyrðingur.

Þegar Einar prestur spurði sr Sigurjón forvera sinn hvernig honum hefði gengið prestsverkin á löngum embættisferli á Héraði, svaraði Sigurjón: “Mér gekk alltaf vel að skíra, ferma og gifta, en þeir sem ég jarðaði, gengu allir aftur.”

Hvort sr Einari gekk betur að jarða menn með sínu lagi en Sigurjóni fara af tvennar sögur. - Þegar sr Einar var að jarða Vigfús póst í Hróarstungu hóf hann líkræðuna með þessum orðum: “Hann Fúsi póstur er dáinn!” Þá heyrðist Sigurður í Húsey tauta lágt: “Það þurfti svo sem ekki að segja okkur það.”

Séra Einar var að jarða Ágúst Þorsteinsson, fyrrum bónda á Kleppjárnsstöðum í Tungu. Ágúst hafði stundað stangarstökk á yngri árum með góðum árangri. Einar komst svo að orði í líkræðunni: “Nú er Ágúst í stökkinu stóra – og enginn veit hvar hann kemur niður.”

Þegar séra Einar var að jarða Guttorm í Hleinagarði og komst hann svo að orði: “Einu sinni mætti ég Guttormi í stiga, þá var hann á leiðinni upp – en nú er hann á leiðinni niður.”

Þórhallur bóndi á Breiðavaði var sonur Jóns Eiríkssonar, búnaðarskólastjóra á Eiðum, sem síðan keypti nágrannabæinn Breiðavað og hóf þar búskap. Þórhallur hafði því fylgt föður sínum er hann flutti frá Eiðum í Breiðavað á sinni tíð. Þegar Þórhallur dó var hann jarðsunginn frá Eiðakirkju en jarðsettur á Breiðavaði. Séra Einar sá um athöfnina. Í líkræðunni komst hann svo að orði: “Nú er Þórhallur að leggja upp í ferð sem hann hefur oftsinnis farið áður.”

Af ástæðum, sem ég man ekki lengur hverjar voru, var sr Einar fenginn til að jarða föður minn, þó svo að hann hafi ekki verið út-Héraðsmaður. Er það eina prestverkið sem ég þekki til sr Einars. Ég vil taka fram að hann var við það bæði nærgætinn og virðulegur. Þeir faðir minn þekktust, voru m.a. gamlir Lions-félagar.

Einari hafði það eins og í frásögnunum hér að ofan, að leggja út frá ferðalaginu. Ferðalagið sem hann tók föður minni í var á Ford Bronco, sem Einar hafði keypt nýjan í Reykjavík, og faðir minn hafði fengið far með. Líkræðan var um ágæti Bronco jeppans, en það sem mér þótti öllu verra var að móður mín heitin var vitlaust feðruð.

Ég var á þessum tíma bæði ungur, sorgmæddur og lítt sjóaður í jarðaförum, öðrum en foreldra minna og ömmu. Afi var ekki síður sorgmæddur en við systkinin að sjá á eftir syni sínum á besta aldri.

Ég gat ekki stillt mig um að setja út á líkræðuna á leiðinni til grafar, þá sagði afi; blessaður vertu ekki að svekkja þig á þessu nafni minn, ég hef lent í miklu verri jarðarför hjá honum en þessari.

Ég hef ekki heyrt þess getið, að svo slysalega hafi viljað til, að þeir hafi gengið aftur sem sr Einar jarðaði.

Ps. Bókin hans Baldurs fæst í flestum stærri matvöruverslunum s.s. Netto og Bónus á Egilsstöðum.

Oh My God!

Omicron að koma á klakann segir landstjórinn, ásamt nýja stjórnarsáttmálanum. Skerið ekki lengur stjórnlaust. Forseta fífillinn búin að heiðra löggjafasamkomu þjóðarinnar og brýna hana til gamaldags stjörnugjafar fyrir þá sem hvorki þiggja fálkann né bóluefnin. Dýralæknirinn brosir kampakátur í gegnum rykið og tekur undir allt sem til vinsælda horfir. Íslenska sauðkindin verður sett á safn og veiran meira einkavædd.

Það er endanlega komið í ljós landinn situr uppi með sömu flissandi fábjánana í þungunarrofi næstu fjögur árin. Kaus yfir sig alþjóðlegan stöðugleikann enda ekkert annað í boði. Mér sýnist að mitt kjördæmi megi vel við una. Enginn er þaðan ráðherrann enda meiningin að breyta því í stórhuga þjóðgarð fyrir erlenda auðróna.

Hvað verður svo um norska laxeldið og íslenska blóðmera búskapinn í þeim garði er vandi um að spá. Sennilegast að það verði allt saman kolefnisjafnað ofan í svörðinn með innviðauppbyggðri skurðgröfu sem leggur í leiðinni ljósleiðara út um eyðisveitir mílu fyrir Mílu. Síðasta bænum í dalnum er víst meiningin að koma til Akureyris.

Nú skal fyrst og fremst efla þjóðarhag frá Cyber Monday fram á Svartan fössara með sýklalyfjuðum innflutningi og nábrókum frá Kína fyrir keisarann fatalausa. Já blessuð sértu sveitin mín og fjörðurinn spegil slétti.

Þar sem blóðmerar skreyta sinumóann fyrir verksmiðjuframleidd erlend svín, og laxinn svamlar á bakinu í blóðþorranum. Eins gott að kaupendur í viðskiptabanni fáist af loðnuvertíðinni afturgengnu.

Happy hour í höllinni, svo ég seigi ekki meir - Guð blessi Ísland.

Ómíkrón berist til landsins

Herragarðurinn

Á miðju sumri 1912 kom biskupinn yfir íslandi, herra Þórhallur Bjarnason, úr yfirreið um Austurland. Segir hann frá því i blaði sínu, Nýju Kirkjublaði, 1. ágúst, að viða þar eystra, bæði á Héraði og í Fjörðum séu miklar framfarir. Eitt ber þó af að dómi biskups: Framkvæmdirnar í Vallanesi. Þar er presturinn, sr. Magnús Bl. Jónsson, búinn að byggja íbúðarhús, sem ólíklega á „nokkurn maka að hugvitsamlegu og meistaralegu fyrirkomulagi í smáu og stóru."

Í annan stað telur biskup peningshúsin engu snilldarminni byggingu, öll úr steinsteypu í einni hvirfingu, þar í 1800 hesta hlaða. Í þriðja lagi nefnir biskup ræktunina, 12 dagsláttur nýplægðar í örreytis móinn, bíðandi, ásamt meiru, sáningar á næsta vori. Segir biskup, að sér hafi dottið í hug að hér væri i byggingu verulegur herragarður i fullri líkingu við herragarða í þjóðmenningarlöndum, „til gagns og sóma og fyrirmyndar lýð og landi”.

Segja má sem svo að steinsteypa hafi tekið við af torfi sem byggingarefni húsa víðast hvar í sveitum landsins fyrir meira en öld síðan. Nú er svo komið að sú byggingarlist er að hverfa af yfirborði jarðar með álíka hraða og torfbæirnir á fyrri hluta 20. aldarinnar.

Eins og einhverjir hafa áttað sig á þá hefur höfundur þessara síðu einstakt dálæti á steypu. Mér hefur því verið hugleikið, nokkuð lengi, fyrsta steinsteypta húsið sem ég kynntist, enda kannski ekki undarlegt þar sem ég var viðloðandi það hús fyrstu 10 ár ævinnar. En þetta hús heitir Jaðar og er í Vallanesi á Héraði.

Hér á síðunni s.l. vor var ótæpilega vitnað í Endurminningar sr Magnúsar Blöndal Jónssonar, en það var einmitt hann sem byggði Jaðar í Vallanesi. Við lestur endurminninga sr Magnúsar hélt ég að mætti fá glögga lýsingu af þessi mikla byggingarafreki. Íbúðarhús og öll útihús eru steinsteypt á tímum sem þurfti að flytja sementspokana á hestum frá höfn við sjó yfir fjöll langt inn í land.

Að vísu stendur Jaðar skammt frá bökkum Lagarfljótsins svo vel má vera að eitthvað af byggingarefninu hafi verið flutt síðasta spölinn á bátum upp Fljótið. Ég var sem sagt með það í huga að fræðast um byggingarsöguna á Jaðri þegar ég las endurminningarnar og byrjaði á byrjuninni, því mér þótti rétt að kynnast manninum frá bernsku sem þetta afrek vann.

En viti menn! -eftir 700 síðna lestur var ekkert um uppbygginguna á Jaðri. Þetta er ekki vegna þess að sr Magnús hafi ekkert um hana skrifað, heldur vegna þess að þeir sem gáfu út endurminningarnar, árið 1980, ákváðu að stoppa við aldamótin 1900. Þó einungis 2/5 væru óútgefið, þá kemur fram í eftirmála, að þar hafi mest verið framkvæmdamál og minna áhugavert veraldarvafstur.

Einn frændi minn, sem heimsótti mig í sumar og ólst upp á Jaðri, sagði mér að vísu að í óútgefnu efni væri mun fleira en óáhugavert veraldarvafstur. Þar væri óþverrinn, auk uppbyggingarinnar á Jaðar. En útgefnar endurminningar sr Magnúsar sagði hann að væru einhverjar áhugaverðustu endurminningar sem hann hefði á ævinni lesið og það óútgefna væri örugglega ekki óáhugaverðara en það sem komst á prent.

Og get ég tekið undir það að endurminningarnar eru einstakar. Þær fara um mest allt land, frá Eyjafjöllum í Hrútafjörð, þaðan í Dali og norður í Ísafjarðardjúp, úr Djúpinu í Breiðafjörðinn þaðan til Reykjavíkur áður en þær enda snubbótt austur á Héraði. Einlægari og betur orðaðar frásagnir af lífi og störfum í íslenskum sveitum frá seinni hluta 19. aldar eru tæplega til á prenti.

Ég ætla samt að gera steypunni á Jaðri fátækleg skil hér á síðunni. Sumstaðar í endurminningunum komu fram örlitlar upplýsingar um uppbygginguna á Jaðri. Sr Magnús var með umdeildari mönnum á Héraði á sinni tíð og má kannski segja að svo hafi verið allt fram á daginn í dag. Allavega hefur nafni hans frekar verið haldið til hlés þegar framfaramála Héraðsins í upphafi 20. aldar er getið. Meira er um spaugilegar sögur honum tengdum.

Jaðar er nýbýli frá Vallanesi, formlega stofnað 1918, en farið að byggja upp á því íbúðarhús og útihús fyrr, eða á árunum 1909-1915. Stofnandi var sr Magnús Blöndal, og keypti hann landið, en seldi Kirkjujarðasjóði aftur við brottflutning árið 1925. Hann ræktaði mikið, byggði og bjó stórt. Býlinu fylgdi þriðjungur Vallaneslands og nær bæði austur í Grímsá og vestur í Lagarfljót.

Íbúðarhúsið er úr steinsteypu, stofuhæð á háum kjallara, portbyggt með 2 kvistum. Tveir steyptir veggir ganga þvert í gegnum húsið upp í hanabjálka sinn hvoru megin við kvistina. Stærð hússins er 13,70x9,60 m, vegghæð á kjallara 2,70 m, á stofuhæð 3 m og porthæð 1 m, en rishæð frá porti og upp í mæni 4,50 m. Á kjallara eru 14 gluggar úr járni, á stofuhæð 16 gluggar úr tré, á lofti 12 gluggar, og á hanabjálka 4 kringlóttir járngluggar og 6 þakgluggar. Útveggir í kjallara eru 14 tommur á þykkt, veggir ofan á kjallara 11 tommur og milli þverveggir 2,9 tommur.

Séra Magnús Blöndal Jónsson kemur inn á það í endurminningum frá bernsku árum sínum hversu dýr séu skynug enda sat hann oft yfir kindum sem drengur. Þegar hann segir frá því hvers hann varð áskynja þar, tekur hann einnig sem dæmi hvernig talað var við dýr þegar byggingaframkvæmdir stóðu yfir á Jaðri

“Því læra börn málið að það er fyrir þeim haft, segir máltækið. Það þarf að tala við hundana og láta þá skilja hvað orðin tákna alveg eins og börnin. Og það er alveg ótrúlegt þeim, sem ekki hafa reynt, hve næmir þeir eru og fljótir að skilja. Áður var mér þetta alls ekki ljóst fremur en öðrum, þangað til ég þreifaði á af tilviljun, í Vallanesi, þá orðinn fjörutíu og sex ára gamall.

Þá var ég að byggja nýbýlið Jaðar. Aðal smiðurinn við bygginguna, sem var úr steinsteypu, var Guðmundur Þorbjarnarson múrarameistari. Lék hann sér að því, eftir mötun á máltíðum, að kenna dálitlum hvolpi nýsloppnum af spenanum ýmsar smá-hundakúnstir. Allt þetta gerði hann með því að tala við hvolpinn og lét hann jafnframt skilja hvað hann ætti að gera.

Þetta var þolinmæðisverk mikið fyrst í stað, meðan hvolpurinn var mjög lítill. En furðulegt var hve ört honum óx viska með aldri. Þegar Guðmundur var að finna að við hann, kallaði hann hvolpinn ávalt “Strák”, og það nafn festist við hann, enda hélt hann því meðan hann lifði. (Svo heldur Magnús áfram að segja frá málskilningi Stráks og hvernig hann fylgdi honum á ferðalögum) (I bindi bls 166)

Jafnvel nautheimsk nautin hlýða tali manna, ef þeim er kennt að skilja orðin. Þegar ég var að byggja upp hinar miklu steinbyggingar á nýbýlinu Jaðri í Vallanesi, var steypusandinum ekið neðan frá Lagarfljóti.

En leiðin var öll á fótinn og hallinn all-verulegur á kafla. Reyndist það ofraun dráttarhestunum mínum, vönum bæði vögnum og plógi, að draga kerruna þarna upp á móti nema með litlu sandhlassi, að hálfgerð verkleysa varð og allt of mannfrek. Hugkvæmdist mér þá það snjallræði að taka úr básnum þrévett naut, æfa það lítið eitt fyrir léttum drætti á nesinu utan við túnið, og setja það svo fyrir kerruna.

Var byrjað með léttingshlassi þó ekki minna en hestarnir höfðu dregið. Var svo smá þyngt á bola. Á þriðja degi ók hann fullri kerru sands. -En þá var hann jafnframt orðin fullæfður í því, að hlýða orðunum: “Fram – Bakk – Hægri – Vinstri.” Aldrei þurfti að blaka við bola með svipu eða keyri. Fleira var ekki reynt að kenna honum. Vinnan var einhæf. Þess þurfti ekki. (I bindi bls 170)

Það má segja að þessar fátæklegu upplýsingar um málskilning dýranna séu þær einu sem segja frá uppbyggingu mannvirkjanna á Jaðri. Ef ekki kæmu til nokkrar setningar þar sem séra Magnús fer yfir viðhorf mótstöðumanna til sín. En Magnús mátti búa við klofinn söfnuð alla sína presttíð í Vallanesi og var meir að segja fríkirkja reist á þeim árum að Ketilsstöðum gegnt Vallanesi.

Þegar sr Magnús gerir grein fyrir því viðhorfi, sem forkólfar fríkirkjusafnaðarins höfðu til hans, segir hann frá heimsókn sunnanmanna á Austurland, sem tóku land á Djúpavogi og fóru landveg á Seyðisfjörð í veg fyrir strandferðskipið, til að kynnast Héraðinu. Þeir stoppuðu á Ketilsstöðum og höfðu orð á stórhuga uppbyggingu prestsins í Vallanesinu á Jaðri og fannst mikið til koma, enda blasir Vallnesið við af hlaðinu á Ketilsstöðum.

Þar kom til tals að presturinn hlyti að vera mikill verkmaður því þeir hefðu heyrt að hann hefði vinnufólk, sem öðrum hefði líkað miður, en hefði jafnvel meira en full not fyrir við fleira en búreksturinn. Þá sagði Gunnar Pálsson stórbóndi á Ketilsstöðum; “Það er ekki svo mikið. Þetta er maður sem tekur allstaðar tvo peninga fyrir einn”. Ferðamennirnir spurðust einskis frekar um framkvæmdirnar á Jaðri. (II bindi bls 191).

Séra Magnús virðist sjaldan hafa notið sannmælis sem Guðs maður á Héraði ef marka má almannaróm. Þessi vísa um hann ber þess merki að hann hafi hins vegar þótt slunginn  viðskiptamaður.

Mikið er hvað margir lofa hann,

menn, sem varla hafa séð hann,

skrýddan kápu Krists að ofan,

klæddan skollabuxum neðan.

Heimilisfólk á Jaðri í tíð sr Magnúsar Blöndal Jónssonar. Hann og Guðríður Ólafsdóttir Hjaltested, seinni eiginkona, fyrir miðjum dyrum í efstu röð 

Þó svo að upplýsingarnar séu svo að segja engar um það hvernig sr Magnús byggði mannvirkin á Jaðri í útgefnum endurminningum, sem hann lét eftir í handriti af sér gengnum, þá geta þær samt sem áður Guðmundar Þorbjarnarsona múrarameistara. Guðmundur var Akurnesingur tengdur sr Magnúsi fjölskylduböndum. Hann var í Vallanesi þar til sr Magnús fór þaðan.

Guðmundur Þorbjarnarson stóð fyrir mörgum stórbyggingum víðsvegar á Austurlandi, og gat sér hið besta orð fyrir, sá m.a. um múrverk Húsmæðraskólans á Hallormsstað sem byggður var árið 1929. Eins er Guðmundar minnst á Akranesi, þar var hann fengin til að standa fyrir byggingu steinsteyptrar stöplabryggju, sem var byggð í Steinvör árið 1907. Það þótti vanda verk á þeim tíma að steypa í sjó.

Útihúsin á Jaðri voru í tíð sr Magnúsar 26,46x13,86x5,4, að stærð, sumt á tveimur hæðum. Ris 3 m. Í öðrum enda fjárhús á gólfi fyrir 320 fjár; í hinum endanum haughús á gólfi með fjósi og hesthúsi yfir á steinsteyptu gólfi, sem hvíldi á járnbitum. Fjósið tók 14 nautgripi, en hesthúsið 15 hesta. Jötur og básar og skilrúm steypt úr vandaðri sementssteypu með vatnsleiðslu. Við enda þessa húss – við haughúsið – er steypt safnþró 12,6x2,1x3 m, sami veggur undir báðum húsum.

Sagt er að gestkomandi manni hafi eitt sinn verið sýnt fjósið og hann hafi haft á orði, að kýrnar væru smávaxnar. Séra Magnús sagði það sjónhverfingu, þær sýndust litlar, vegna þess að fjósið væri svo stórt. -þær sýndust þá víst ekki stórar undir berum himni; svaraði gesturinn. Til eru fleiri en ein útgáfa af því hverjum er eignað gesthlutverkið, enda hafa kannski fleiri en einn viljað eigna sér orðsnilldina.

Árið 1952 fauk fjósið og var ekki byggt upp aftur, heldur rifið, og á eftir varð hlaðið grasi gróið á steypunni norðan við íbúðarhúsið. Það sem áður var gólf fjóssins varð á eftir flatt torf þak yfir hesthúsi og geymslu þar sem áður var haughús. Ný fjós komu í þess stað. Þau hús voru byggð af tíðarandans toga, en árið 1939 hafði jörðinni og byggingum verið skipt í Jaðar I og II, nýju fjósin og hlöðurnar við þau voru voru að mestu bárujárnsbraggar.

Íbúðarhúsið og útihúsin á Jaðri. Framan við útihúsin, á milli þeirra og íbúðarhússins, stóð fjósið sem fauk, með haughúsinu og safnþrónni undir, sem glittir í á myndinni

Eins og ég sagði hér að ofan þá var Jaðar eitt fyrsta húsið sem ég kynntist og þar gæti ég þess vegna hafa tekið fyrstu sporin. Björg Jónsdóttir amma mín var eiginkona sr Sigurðar Þórðarsonar, aðstoðarprests sr Magnúsar Blöndal Jónssonar, þess prests sem sameinaði söfnuðinn á Völlum eftir deilur og daga sr Magnúsar.

Björg amma varð ung ekkja á Jaðri, tveggja barna móðir, og réði þá til sín ráðsmann, Magnús Jónsson afa minn, þau gengu fljótlega í hjónaband. Amma og afi bjuggu á Jaðri til ársins 1970, amma þá búin að búa þar í 45 ár og afi í 35 ár. Þó svo að ég hafi oft komið í Jaðar í huganum síðan, þá hefur það aldrei verið nema í draumi sem ég hef gengið þar um gólf í rúma hálfa öld.

Eins og kom fram hér að ofan var Jaðri skipt í tvíbýli árið 1939. Íbúðarhúsið skiptist þannig á milli ábúenda þegar ég man; að amma og afi höfðu hálfan kjallarann og stofu hæðina. Rúna og Þórir höfðu vestari helminginn af kjallaranum og portbyggða efri hæðina ásamt hanabjálkanum.

Þetta þættu ábyggilega svolítið sérkennileg húsakynni að búa við í dag. Stofu hæðin samanstóð af risastóru eldhúsi, búri, salerni, einu löngu svefnherbergi og þremur stórum stofum auk kontórs með innmúruðum peningaskáp. Lofthæðin 3 metrar, semsagt hátt til lofts og vítt til veggja.

Efri hæðin var svo með svefnherbergum og vistarverum sem ætlaðar voru vinnufólki herragarðs með um 30 manna áhöfn. Aðal inngangurinn tilheyrði efri hæðinni og var þar nánast eina rýmið þar sem íbúðarhlutarnir sköruðust lítillega. En ef farið var fram á kontór þurfti að fara í gegnum forstofuna hjá Rúnu og Þóri. 

Magnús Jónsson, afi minn, með Sigurð föður minn, sem fæddist á Jaðri eins og öll börn ömmu og afa. Feðgar (Áskell bróðir og Sigurður) við innganginn fyrir framan eldhúsglugga ömmu. Þó svo að aldrei hafi verið handriði á þessum útitröppum fara engar sögur af slysum þeim tengdum, -amma sá til þess. En öryggiskröfur við nýbyggingar í dag myndu krefjast þess að úrbætur yrðu gerðar hið snarasta

Inngangurinn hjá afa og ömmu var framan við eldhúsgluggann þar sem komið var upp tröppur og gengið inn í bíslag, en inngangurinn í kjallarann var undir dyrapallinum. Fyrst var komið inn í litla forstofu áður en komið var inn í stórt eldhús. Eldhúsið var fyrir miðju húsi við norður hlið. Innangengt var úr eldhúsinu inn á náðhús og niður í kjallara. Austan við eldhúsið var langt og mikið búr þar sem voru bæði skilvinda og strokkur auk annarra gamalla áhalda til matargerðar.

Inn úr eldhúsinu lá leiðin í borðstofu við miðja suðurhlið, sem hafði tvo glugga, borðstofan var notuð til að sofa og sem setustofa en á hátíðum sem borðstofa, nóg pláss var dags daglega við stórt eldhúsborð í eldhúsinu. Í suð-austur horni hússins var betri stofa með tveim gluggum til suðurs og einum í austur. Inn af henni, í norð-austur horn hússins, var svefnherbergi með norður- og austurglugga, sem lá samhliða eldhúsbúrinu, það var kallað langalína.

Úr borðstofunni í vestur voru stórar dyr yfir í stofu, sem var í suð-vestur horni hússins, jafnstór betri stofunni og með sömu gluggasetningu. Þessa stofu notuðu amma og afi sem svefnherbergi á sumrin. Þar höfðum við barnabörnin rúm inni hjá þeim, enda yfirleitt afkomendur í sumarsveit á Jaðri í minni bernsku. Úr þeirri stofu voru dyr í norður yfir í forstofuna fyrir efri hæðina hjá Rúnu og Þóri. Úr forstofunni voru svo dyr inn á kontórinn í norð-vestur horni hússins. Þar var bókasafnið, ásamt mörgum árgöngum af Vikunni í innmúruðum peningaskáp, sem hafði að geima ævintýri Skugga og Gissurar Gullrass. 

Jaðar á fardögum vorið 1970. Myndin er fengin úr Morgunnblaðsgrein, sem upphafsorð pistilsins eru sótt til

Sr Magnús Blöndal var ekki alinn upp við glæsileg húsakynni, það kemur vel fram í endurminningum hans. Bernskuna hafði hann búið við kröpp kjör í torfbæjum víða um land.  Síðan fá ár í Reykjavík eftir að hann varð fullorðinn, áður en hann fluttist austur á Hérað. Hann kom sem prestur í Þingmúla í Skriðdal, en segir í endurminningunum að Vallanes hafi orðið örlögagavaldurinn í hans lífi. Hann lýsir húskynnunum á Þingmúla og telur þau þá hafa verið dæmigerðan húsakost á Héraði.

Húsaröðin austur að hlaðinu var þá þessi: Syðst austurhlið baðstofunnar, torfveggur og torfþekja, með fjórum gluggum niðri og fjórum uppi, þá bæjardyraþil með dyrahurð og litlum glugga yfir, og loks skemmuþil með tveimur gluggum niðri og einum uppi. Á bak við og vestan við þessi þrjú hús var svo búr, eldhús og fjós, og innangengt í öll frá vesturenda bæjardyra. Voru það hlunnindi fyrir mjaltakonur á vetrum að þurfa ekki út til mjalta, og fyrir alla yfirleitt að hafa innangengt á náðhúsið. En það var fjósflórinn. Þannig var þessu fyrir komið um allt Hérað, eða víðast. (Um húsaskipan í Þingmúla 1891 II bindi bls 141)

Náðhúsið á Jaðri er mér minnistætt, það var rúmgott með handlaug og postulínsklósetti á gólfi. Bali var notaður til baða og við krakkarnir sett upp á stórt koffort til þerris eftir bað. Tíminn var notaður í skeinispappír enda færður í reikningi í kaupfélaginu hvort sem hann var lesin eða ekki. Hátt fyrir ofan klósettið, ca 3m upp undir lofti, var vatnskassi úr postulíni og rör úr honum niður í glósettskálina. Niður úr vatnskassanum hékk keðja með hnúð á endanum, sem tekið var í til að sturta niður.

Úr klósettinu lágu svo rör niður í kjallara og út á hlaðið neðanjarðar, niður í þró innan við haughúsið, sem hafði verið undir fjósinu sem fauk, þangað flaug Tíminn með öllu saman þegar togað var í keðjuna og sturtað niður. þar fyrir framan var grasið grænast og okkur krökkunum strax innprentað að láta þau strá í friði. Þetta fyrirkomulag hefur vafalaust verið eitt það nýstárlegasti á Héraði á sínum tíma og hefði verið gaman að vita hvað gestinum, sem sá litlu beljurnar í fjósinu, hafi þótt um tæknina.

Útihúsin; safnþró og haughús næst þar sem fjósið sem fauk var ofan á. Fjárhús þar fyrir utan. Fjærst t.v. á mynd sést í fjósið hans afa, steinsteypt með torfþaki og glittir í bragga þar fyrir aftan en í honum var heyhlaða. Fjósið hans Þóris á Jaðri II sést ekki á myndinni það var í bragga utan við fjárhúsin. Hlaða og votheysgryfjur sjást ekki heldur, þær eru aftan við fjárhúsin

Að geta sér þess til hvers vegna sr Magnús Blöndal Jónsson byggði þennan herragarð í búsældarlegu Vallanesinu væri efni í mun lengri pistil, en sennilega má allt um það finna í óútgefnum endurminningum. Jaðar, sem tvíbýli, var engin kostajörð sem slík. Hús stórt og óhentugt til íbúðar, ásamt því að útihús voru í belg og biðu. 

Geta má sér til, þegar  hugmyndin kviknaði að herragarðinum, að þá hafi verið tímar mikilla þjóðfélagsbreytinga á Íslandi, þegar sveitir landsins breyttust úr torfi í steypu. Þá hafi sr Magnús séð fyrir sér stórbúskaparhætti herragarða að erlendri fyrirmynd þar sem margt fólk hefði lífsviðurværi og endastöð, enda voru hvorki atvinnuhorfur né almannatryggingar annarstaðar að hafa en í sveitinni.

Samhliða lestri Endurminninga sr Magnúsar Blöndal Jónssonar togaði Jaðar mig til sín, og gekk ég í sumar frá Vallanesi niður að Jaðri. Þar standa enn uppi flestar þær byggingar sem sr Magnús byggði auk þeirra sem bættust við þegar fjósið fauk, flestar þær sem uppistandandi voru árið 1970.

Það væri mikið verk og kostnaðarsamt að endurreisa steinsteypt útihús herragarðsins á Jaðri, en vel þess virði sögunnar vegna. Glæsilegt er íbúðarhúsið og sómir sér vel. Enn þann dag í dag, ber það vitni um stórhug, -sem á sínum tíma átti sér ólíklega „nokkurn maka að hugvitsamlegu og meistaralegu fyrirkomulagi í smáu og stóru" -allt úr steypu.

- 0 - 0 - 0 - 0 - 0 -

Íbúðarhúsið á Jaðri sómir sér vel rúmlega aldar gamalt. Húsið samsvarar sér einstaklega vel þrátt fyrir stærð. Heildar gólfflötur hússins, -að með töldum hanabjálka, er um 400 m2. Rögnvaldur Ólafsson arkitekt, sá sem teiknaði m.a. Húsavíkurkirkju, á að hafa heimsótt Vallanes um það leiti sem hugmyndir að Jaðri voru í býgerð, en sr Magnús mun hafa ráðið um útlit og skipulag húsa

Er ekki kominn tími til að tenjga?

Jafnvel þótt fjólurnar fykju, þá bólusetur þetta sig ekki sjálft, skimar sig ekki sjálft, setur sig ekki sjálft í sóttkví. Til þess þarf heilbrigðisstarfsmenn. Nú þegar vantar mörg hundruð heilbrigðisstarfsmenn á landið bláa. Hefur heyrst að þeirra sé leitað út fyrir landsteinanna. Eins og heimsfaraldurinn sé nú staðbundinn.

Heilbrigðiskerfinu má nú líkja við stefnulaust rekald, í minnisleysis faraldri Gabriel García Márquez, skáldsögunnar Hundrað ára einsemd. Hjá Kólumbíska skáldinu hafði afskekkt samfélag tekið upp á því að þjást af bráðsmitandi minnisleysi. Þannig að skrá varð niður allar mannanna gerðir svo þær yrðu ekki glötuninni að bráð.

Lyklar höfðu verið skrifaðir í öllum húsunum til að leggja á minnið hluti og tilfinningar. En kerfið krafðist svo mikillar árvekni og siðferðislegs æðruleysis að margir féllu fyrir álögum ímyndaðs veruleika ...

... allt þar til tíndi sonurinn kom heim og spurði; hvað ætlið þið svo að gera þegar þið verðuð búin að gleyma hvernig á að fara að því að lesa? Þá rjátlaði það smá saman af fólkinu, sem úrskeiðis hafði farið á milli eyrnanna, minnismiðarnir fuku og skipt var um gír.

Er ekki kominn tími til þessa að endurskrifa drepsóttina, sem svo fáa drepur, nú þegar fréttir fara af því að leitað sé tvö hundruð hjúkrunarfræðinga frá nágrannalöndunum til landsins bláa?

-á sama tíma fréttist af hátt á þriðja hundruð heilbrigðum heilbrigðisstarfsmönnum í sóttkví, -og skimað eins og enginn sé morgunn dagurinn.

Já, -er ekki tími til kominn að tengja?

Fyrst sveitarfélaga með kórónupassa

Aum þjóð - hýdd og smánuð

Það mætti ætla að alþýða landsins hafi verið svo varnarlaus og aum að valdsmenn hafi vaðið yfir fólk að vild með lögin ein að vopni. Þar til komu fjölþjóðlegir mannréttinda dómstólar, sem fólk gat áfrýjað órétti sínum í gegnum lögfróða, og fengið uppreist æru eftir dúk og disk. Í þjóðsögunum má samt finna frásagnir af því hvernig alþýðu fólk lét valdsmenn finna fyrir því á þann hátt að aumt hefði þótt til afspurnar.

Í þjóðsagna safni Sigfúsar Sigfússonar segir frá Bjarna Einarssyni sem bjó á 18. öld á Bárðarstöðum í Loðmundarfirði, Austdal í Seyðisfirði og á Krossi í Mjóafirði og jafnvel víðar. Í þjóðsögunni er Bjarni sagður eiga Snjólaugu systir Hermanns í Firði, en í Ættum Austfirðinga er kona Bjarna talin Guðný dóttir Péturs Nikulássonar á Breiðavaði og Snjófríðar systur Hermanns í Firði.

Bjarni var talinn göldróttur sjónhverfingamaður og greina sagnir Sigfúsar flestar frá því hvernig hann leyndi suðaþjófnaði hvað eftir annað, m.a. með því að fá þann sem hann stal frá til geyma sauðina.

Sigfús segir svo frá viðskiptum Bjarna við Jón Arnórsson sýslumann á Egilsstöðum, sem sennilega hefur þá verið það sem kallað var lögsagnari Hans Wium sýslumanns. Nokkurskonar sýslufulltrúi dagsins í dag, sem í þá daga rannsakaði mál, gaf út ákæru og dæmdi, auk þess að sjá um að dómi væri fullnægt.

Það var á fyrri árum Bjarna í Austdal að sagnir segja það að Jón sýslumaður Arnórsson hafi dæmt frændkonu Bjarna til hýðingar fyrir ólöglegan barnsgetnað. Hún var í Mjóafirði og þótti mörgum of harður dómurinn. Bjarni bauð að gjalda fé fyrir hana en við það var alls eigi komandi og kom sá orðrómur í ljós að óþarflega harður þætti dómurinn.

En hvað sem í því var satt lét sýslumaður fullnægja dómnum og var stúlkan hýdd vægðarlaust. Þetta sveið Bjarna mjög. Svo segja menn að þegar sýslumaður reið upp yfir frá hýðingunni með fylgjara sínum þá sat Bjarni fyrir honum. Bjarni gerði fylgdarsvein sýslumannsins aðvaran um það að heillavænlegast væri fyrir hann að fara leið sína. Trúði hann að svo mundi vera og hélt áfram nokkurn spöl og beið þar. En Bjarni greip annarri hendi fyrir brjóstið á sýslumanni og spyr um málsúrslit.

Hann sagði sem var og heimtar að Bjarni sleppi sér. -"Nei," sagði Bjarni, "en hafið þér nú gert rétt í þessu gagnvart mannúðarskyldu yðar." - "Lögin heimila það," segir sýslumaður, "eða hvað viltu, kotungurinn, kenna mér réttarganginn?" - „Eigi vil ég það en rétt minn og minna vil ég hafa af yður sem öðrum," segir Bjarni, "og eigi óþarfa harðbrýstni. Menn batna ekki við hana." - "Ég dæmi rétt lát mig lausan," segir sýslumaður og ætlar að slíta sig frá honum, en það tjáði eigi. - "Ekki nenni ég að sleppa yður svo að ég geri yður eigi áður áminningu," segir Bjarni, "og mun ég nú dæma yður á líkan hátt og þér dæmduð lítilmagnann. Skuluð þér nú reyna hversu sú hýðing er mjúk. Þér eruð ekki saklausari en stúlkan."

Eftir þetta kippti hann sýslumanni af baki og hætti eigi fyrri en hann hafði hirt hann á sama hátt og hann hafði látið hirta frændkonu Bjarna áður. Skildu þeir svo og er sagt svo að sýslumaður rétti þar aldrei hlut sinn. (Þjóðs. Sigfúsar Sigfússonar V bindi bls. 328-329)

Hverjir eru eiginlega óbólusettir?

Það geta sjálfsagt legið fleiri en ein ástæða fyrir því að fólk er óbólusett. Auk þeirrar að einstök bólusetning, s.s. eins og var með Janssen, teldist varla vera bólusetning þegar kom í ljós að þeir sem þegið hefðu bólusetningu smituðu og smituðust á við þá sem aldrei höfðu farið í bólusetningu.

Nú er svo komið að öllum 16 ára og eldri er boðin þriðja sprauta fyrir áramót og sóttvarnalæknir hefur af varfærni orðað það svo að þeir sem þegið hafi tvær sprautur teljist nú grunnbólusettir og vonar að fólk sjái ljósið í þriðju sprautunni. Má þá ætla að ef þeir sem eru grunnbólusettir og þiggja ekki þriðju sprautuna fyrir áramót teljist eiginlega óbólusettir eftir áramót?

Reyndar hefur aldrei verið legið á því að ekki sé um hefðbundna bólusetningu að ræða heldur grafínhúðaða líftækni tilraun í anda sjálfsafgreiðslukassa stórmarkaðanna. Flestum hefur verið þetta ljóst frá upphafi. Enda um tilrauna leifi að ræða í boði ríkisins að undirlagi Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar, sem var stofnsett af auðrónum lyfjaiðnaðarins.

Einhverjar þúsundir Íslendinga hafa ekki þegið eina einustu sprautu og teljast því eðlilega óbólusettir. Þeir eru reyndar hlutfallslega mjög fáir hér á landi, sé litið til þess hvaða hlutfall þarf til að ná margmærðu hjarðónæmi. En hvers vegna velur fólk þessa leið á tímum bólusetninga vegabréfa, sem nú stendur sums staðar í heiminum til að láta gilda fyrir fleira en ferðir yfir landamæri. Á jafnvel að ganga svo langt að kyrrsetja þá óbólusettu í bótalausri sóttkví?

Ástæðurnar fyrir því að fólk tekur ekki boði í bólusetningu geta þess vegna verið jafn margar og þessir fáu sérvitringar sem velja að fara ekki í bólusetningu. Hér á landi eru ástæðurnar fáar ef marka má almenna þátttöku í bólusetningum, sem hefur nánast farið fram eins og þegnskylda. Sumir vilja meina að Íslendingar séu ein mest bólusetta þjóð í heimi.

Ég get einungis sagt frá því hvers vegna ég er ekki grunnbólusettur. Það er ekki vegna þess að ég sé einhver fanatískur antivaxisti eða nutari eins og vinsælt er að kalla þá sem svona er ástatt fyrir í athugsemdakerfum fjölmiðlanna. Ég er fullbólusettur upp á gamla mátann og átti ekki í nokkru sálarstríði þegar börnin mín fóru í ráðlagðar bólusetningar heimilislæknisins á meðan ég hafði með forræði að gera.

Varðandi bólusetningarnar þetta árið þá hef ég tekið sömu afstöðu og til flensusprautana í gegnum árin. Ég þigg þær ekki, læt tvær skeiðar af lýsi duga dag hvern yfir veturinn, auk ýmissa fíflalegra náttúru meðala sem ég blogga stundum um hérna á síðunni. Þetta hefur haldið mér bærilega frá umgangspestum í gegnum tíðina og ég hef ekki ástæðu til að ætla annað áfram. Já ég nenni ekki einu sinni að vera slappari en ég þegar er í 1-2 daga ári. Hvað þá þrisvar sinnum það, vegna þess að sprauturnar séu að virka svo svakalega vel.

Ég hef samt einu sinni farið í flensubólusetningu, en það var vegna manneskju sem glímdi við veikindi, og ég þurfti að hafa samskipti við, en vildi síður smita. Ég hafði strax þá tilfinningu fyrir nýju bóluefnunum að þau væru ekki fyrir mig frekar en flensusprauturnar. Þau gætu þar að auki reynst mér hættuleg. Samt sem áður var ég ítrekað boðaður í bólusetningu með sms strikamerkjaskilaboðum og símtölum af hálfu heilbrigðisiðnaðarins þar til ég afþakkaði staðfastlega.

Málið er að ég er ekki bara sérvitringur, heldur líka svokallaður undirliggjandi vesalingur með hjartabilun. Skaddað hjarta sem var úrskurðað með 40% dæligetu út í líkamann. Skaði sem er sagður ekki ganga til baka vegna dreps í hjartavöðvanum. Þetta hjartavesen var búið að angra mig í nokkur ár áður en skaðinn varð að staðreynd.

Þrátt fyrir að hafa orðið það ósjálfbjarga heima hjá mér 40 ára gamall að flytja þurfti mig láréttan í sjúkrabíl á hjartadeild þar sem ég lá inni í nokkra daga, og eftir margra vikna rannsóknir, -þá fannst ekki óyggjandi skýring á meininu. Þetta átti sem sagt ekki að geta komið fyrir mann eins og mig.

Sennilegasta skýringin var talin svokölluð gollurshúsbólga eða hjartavöðvabólga, sem gat allt eins verið gigtartengd, og ekki talin hættuleg sem einstakt tilvik. Þetta hrjáði mig ekki neitt að kalla árin á eftir þó svo að ég fengi einkenni af og til, ég bara lærði að taka því rólega þegar þessi leiðindi bönkuðu uppá.

Svo var það fyrir nokkrum árum síðan að draugurinn heimsótti mig af fullum krafti. Þá var ég ekki búsettur í Reykjavík eins og þegar ég var fyrst fluttur á hjartadeild, heldur þar sem ég bý nú austur á landi. Ferðalagið með sjúkraflugi tók tíma og hjartað var stórskemmt þegar ég komst á hjartadeildina undir hendur sérfræðinga.

Ástæðan fyrir þessu var ekki klippt og skorin. Þó svo að kransæðaþrenging hafi fundist, þá var hún ekki ein og sér talin næg ástæða. Sennilega hafði gamli hjartabólgudraugurinn auk blóðtappa bankað upp á samhliða og allur draugagangurinn endað með þrengslum í hjartanu. Síðan þá hef ég verið minna en hálfur maður á við það sem áður var.

Það er af þessum ástæðum sem mér dettur ekki í hug að þiggja bólusetningu þetta árið, þó svo að heilbrigðisiðnaðurinn bjóði staðfastlega upp á hana. Ég met hvern einasta dag, úr því sem komið er, út frá mögulegum lífsgæðum.

Það þarf ekki að leita langt yfir skammt, allavega eftir að bólusetningarnar hófust, til að finna upplýsingar um að hjartavöðvabólga og blóðtappar geti verið mögulegir fylgikvillar nýju bóluefnanna.

Uns sinn bíður bana

Hér sé stuð var blastað á böllunum í gamla daga. Nú fer þeim fækkandi sem þá kúnst kunna. Mörg hver komin á grafarbakkann eða jafnvel alla leið á hjúkrunarheimilið. þar sem notið er náðar heimsóknabannsins.

Þeir kunna þetta samt ennþá gömlu mennirnir. Búnir að vera að í 60 ár og rokka nú feitt. Þó Heimurinn hökti í höftunum rúlla Rolling Stones þessa dagana um Ameríku þvera, og minnast fallinna félaga eins og engin sé morgunn dagurinn.

Tónleikagestir að vísu lamaðir af ótta á tveggja metra stangli, marg bólusettir á bak við grímurnar. Sennilega væri rétt að endurskoða lýðheilsumarkmið heilbrigðisiðnaðarins, -alveg aftur til glaður og reifur skyli gumna hver uns sinn bíður bana.

Alla vega er íhugunarefni hverskonar heim við ætlum skilja eftir fyrir rollingana. Þessi youtube klippa er frá tónleikum í Dallas í síðustu viku og sýnir svo ekki verður um villst að þeir fara betur með seiðinn en nokkru sinni fyrr þó þeir séu rétt að nálgast áttrætt.

Neyðarkall að neðan

Ferðaðist í steiktri stöppu með hippunum sem eitt sinn framan í frelsið göptu, með hausinn fullan af steypu. Ég hitti undarlega konu, hún gerði mig kvíðinn. Hún bauð mér inn í árbítinn, -og spurði kemur þú að neðan?

Einhvern veginn svona hófu Menn í vinnu söng sinn um ferðalag sitt um heiminn séðan að neðan fyrir rúmum 40 árum síðan. Nú berst neyðarkall frá konu í neðra, en þar tröllríða nú takmarkanir og bólusetninga fasismi Áströlsku þjóðinni.

Sirkus Geira smart

Varðhundar veirunnar blása nú til nýrrar sóknar. Seiðhjallurinn verður fullskipaður að nýju. Nú þarf Þórólfur ekki einn að básúna bölmóðinn, landlæknir og Víðir hlýðir syngja með honum möntruna. Um leið eru boðuð 3. umferð bólusetningar fyrir 16 ára og eldri. Það ku víst vera 50% vörn í því að vera full bólusettur, en því er alveg haldið til hlés að tvær fyrstu umferðirnar voru til lítils, og þeir sem þær þáðu teljist áður en varir óbólusettir

Gengur bara betur næst var einhventima sagt. Fólk er samt farið að hafa svolitlar áhyggjur af því að hver bólusetningin rekist á annars horn eins og púkarnir á fjósbitanum. Hvað á að líða langur tími á milli flensusprautunar og þeirrar þriðju í kóvít? Tvær vikur segir sóttvarnalæknir og drepsóttar sprautan í forgang. Svo verður það sú fjórða eins og í landinu helga, Ísrael -sérlegri tilrauna þjóð bóluefnaiðnaðarins. En sennilega verður sú fjórða ekki fyrr en eftir áramót á Íslandi.

Er nema von að Sirkus Geira smart komi nú upp í hugann: Þeir ráku féð í réttirnar í fyrsta og annan flokk. Kílóið af súpukjöti hækkaði í dag. Og verðið sem var leyft í gær Er okkar verða að morgni - Nýjar "tölur" daglega! 

Verði ykkur að því landsmenn góðir.

500 mega koma saman og afgreiðslutími styttur

Hvernig auðnuleysingi er gerður að féþúfu

Um Mjófirðinginn Hermann í Firði eru til margar þjóðsögur og þótti hann bæði göldróttur og viðsjárverður. Í Múlaþingi 32 – 2005 hefur Vilhjálmur Hjámarsson tekið saman ítarlegt efni af málskjölum sem til er um réttarhöld sem fram fóru í Firði árið 1813. En þar segir frá örlögum Eiríks Ólafssonar tvítugs manns sem verið hafði hjá héraðshöfðingjanum Hermanni Jónssyni í Firði. Hermann kærði hann fyrir að stela frá sér mat og kom Eiríkur fyrir sýslumann sem dæmdi hann til hýðingar og fjársektar, sem ekki var um að ræða að gæti hann greitt.

Þetta leiddi til þess að Eiríki var komið í geymslu hjá Sveini bónda og hreppstjóra á Krossi í Mjóafirði til gæslu á meðan fjársektin var ógreidd. Þó svo Sveinn hreppstjóri þyrfti að fæða Eirík þá fékk hann ekkert tillegg til þess frá ríkinu þ.e. sýslumanni, enda þeir gerðir að hreppstjórum sem voru þokkalega efnaðir og það voru hjónin á Krossi. En ekki mátti hreppstjórinn notast við Eirík til vinnu. Sveinn kom Eiríki fyrir i ókleyfum hamravogi niður við sjó handan fjarðar gengt Krossi svo hann slippi ekki úr haldinu og hugðist fá bóndann á Eldleysu til fóðra hann fyrir sig þar, þetta gerði hann samkvæmt ráðum sýslumanns.

Eiríkur slapp úr haldinu og lagðist í flakk upp á Hérað þar sem hann varð að stela sér til matar, náðist svo þar og var skilað til Sveins á Krossi sem hafði hann þá heima við, en þaðan slapp hann stuttu seinna og lagðist þá í flakk á Norðfirði þar dæmdi sýslumaður hann til enn frekari fjársekta og þrælkunarvinnu "í hinu íslenska fangelsi" og til greiðslu málskostnaðar. Síðan er Eiríkur aftur sendur til Sveins bónda og hreppstjóra á Krossi til varðveislu uns hægt verði að fullnægja þrælkunnar dómnum "í hinu íslenska fangelsi".

Þann vetur tók Sveinn upp á því að láta Eirík vinna með heimilisfólki á Krossi m.a. við sjóróðra og virðist það hafa orðið til þess að Eiríkur var til friðs, enda má ætla að í staðinn hafi hann fengið fæði og húsnæði á við annað heimilisfólk. En þegar Krossverjar voru að taka upp bátinn eftir einn sjóróðurinn datt Eiríkur niður bráðkvaddur, þann dag hitti svo á að Sveinn var í kaupstaðarverð á Eskifirði.

Sveinn fór svo með lík Eiríks í bát, ásamt fleirum inn Mjóafjörð, á næsta sunnudegi og hugðist hitta prestinn í Firði. Þann sunnudag messaði presturinn ekki svo þeir hittust ekki, þá fór Sveinn þess á leit við Hermann "höfðingja" í Firði að fá lánaðar skóflur svo mætti jarðsetja lík Eiríks. En hann var upphaflega, eins og fram hefur komið, á framfæri Hermanns, sem þá synjaði Sveini um alla aðstoð.

Veðurútlit hafði verið slæmt þennan sunnudag. Sveinn og Krossverjar réru samt sem áður út Mjóafjörð í Kross eftir að komið var afleitt veður. Þeir náðu landi á Krossi með erfiðismunum, en án líks Eiríks sem hvarf frá borði. Upp úr þessu hófust mikil réttarhöld sem fram fóru í Firði sem enduðu með því að aleigan var því sem næst dæmd af Sveini bónda og hreppstjóra á Krossi, sem var þá fjarstaddur vegna heilsubrests.

Mikið af fjármunum Sveins fóru í málkostnað sem sýslumaðurinn og rekendur málsins skiptu á milli sín. Forsendur dómsins voru m.a. þær að varsla Sveins á Eiríki hafi verið svo slök að hann slapp margsinnis úr haldinu auk þess sem hann hafði að endingu brúkað hann til vinnu á Krossi og tínt að lokum líkinu.

Erfitt er að færa svona málatilbúnað til nútímalegs réttarfars, en þó má greina líkindi með máltilbúnaði þessa máls í Firði og lagaumhverfis vegna ólöglegra innflytjenda dagsins í dag, þar sem regluverkið býður upp á að lögfróðir menn einir geti farið með umboð flóttamann á kostnað skattgreiðenda í boði ríkisins. En í dag eru þó breiðu bökin fleiri, en hreppstjórans í Mjóafirði forðum, -til að standa undir umsýslukostnaðinum.