Útmannasveit

Hvernig gat þetta gerst á minni vakt, mannsins sem ungur í árdaga spilaði á bassatrommuna í skólalúðrasveitt Árna Ísleifs, á sumardaginn fyrsta; “Blessuð sértu, sveitin mín, sumar, vetur, ár og daga”, dagskipunin var að við elliheimilið yrði bragurinn básúnaður. Að vísu reyndi Árni að kenna mér á gítar, og var ég fengin til að berja trommuna vegna manneklu.

Þennan fyrsta sumar dag 1977 var norðaustan krapa slydda og þegar kom að elliheimilinu hafði fryst. Þannig að ekki varð við það ráðið að blása í lúðra því varir frusu við hljóðfærin. Bassatromman var þá ein eftir til að spila á skaðlaust. En svo þröngt var á heyvagninum, sem notaður var til að flytja sveitina, að ekki náðist sveifla á kjuðann svo í trommunni heyrðist og ég þar að auki orðinn krókloppinn.

Núna eftir að það fór að hlýna í öðrum mánuði sumars -skerplu- sé miðað við gamla tímatalið, hef ég farið sem oftar um Útmannasveit. En það heiti var haft yfir út-Hérað, aðallega Hjaltastaðaþinghá, einnig Hróarstungu og jafnvel Jökulsárhlíð. Um þessar sveitir bruna nú á seinna hundraðinu tímatrektir túristar á leið sinn á Borgarfjörð eystri, gjörsamlega grunlausir um það af hverju þeir eru að missa.

Útmannasveit á verulega í vök að verjast, eins og svo margar sveitir landsins, og virðist þar haldast í hendur, að eftir því sem tískuorðið sjálfbærni hefur sótt á þá hefur matvæla sjálfbærni farið hrakandi. Er þannig komið að sveitir á Íslandi eiga sér víða varla viðreisnar von. Þær “heilla mig og heim til sín huga minn úr fjarlægð draga” ekki svo að ég sé að leita að jarðnæði nú á gamals aldri.

Heldur eru það torf og steypa sem hugann draga. Í sveitinni náði íslensk byggingarlist að blómstra. Mold og grjót úr næstu mýri og urð í þúsund ár, -ásamt reka af ströndinni. Steypumölin úr næsta mel eða fjöru, alla síðustu öld, ásamt sementi og innfluttu bárujárni, að ógleymdri hugmyndaauðgi fólksins, -sem óðum hverfur nú allt í svörðinn.

Það má því ekki seinna vera að berja þá tíma augum þegar fólk fékk að byggja af hjartans list án strangra reglugerða, ég set hérna inn nokkrar myndir sem sýnishorn.

 

Snilldarlega hönnuð steinsteypt beitarhús frá Ásgrímsstöðum í Hjaltastaðarþinghá, þar sem blandað hefur verið saman helstu byggingarefnum íslenskrar hefðar

 

 

Bárujárnið hefur verið notað til uppsláttar steypumóta eins og mótatimbrið áður en þða var notað í þakið

 

Torfið hefur verið lagt á bárujárnið til einangrunar

 

 

Dæmi um nýtni 20 aldar bóndans, brynningastampur í fjárhúsum gerður úr 200 líta olíutunnu sem skorin hefur verið í tvennt

 

Fjárhús á Galtastöðum fram, gott dæmi um alda gamla byggingahefð

 

 

Útihús á Galtastöðum fram, hlaða og fjárhús, sem voru í notkun fram á þessa öld

 

Galtarstaðir fram í Hróarstungu dæmigerður 19.aldar alþýðu-torfbær á Héraði með fjósbaðstofu, búið var í bænum til 1960, er nú í eigu Þjóðminjasafns Íslands

 

Hóll í Hjaltastaðarþinghá

 

Steinsteypt 20. aldar fjárhús á Hól, steypumölin var fengin svo til á staðnum

 

Bændur víluðu ekki fyrir sér að múra smáskreytingar í kringum glugga

 

Rekaviðar þaksperra á Hól, sennilega af Héraðsandi, sem eru rétt utan við bæinn

 

Geirsstaðakirkja við Litla-Bakka í Hróarstungu, sem talin er hafa verað svona um kristnitöku, tilgátuhús gert samkvæmt ævafornri byggingahefð landnámsmanna. Í túninu eru taldar leynast  fornminjar, skálabyggingar og fleiri mannvirkja frá landnámstíð

Sal sér hún standa sólu fegri

Nú hafa tekið við nýir tímar. Mynd sem var, er komin á hverfanda hvel. Upp hefur flögrað haukleg mær, -vængstýfður fiðringurinn grái. Valkyrja, sem með rafrænum smáskilaboðum fær hvern þann er á móti blæs; rannsakaðan og stimplaðan metoo myllumerki. Og við; -þorum ekki öðru en lúta leiðsögninni, skref fyrir skref, þó það eina sem þurfi, sé að slökkva á símanum og sjónvarpinu.

Fræðimönnum hefur gengið misjafnlega að staðsetja boðskap Völuspár í tíma, og þá hvort hún lýsi heiðinni eða kristinni heimsmynd. Nærtækast er að ætla að hún lýsi þeim báðum og gefi í skin níu þar fyrir framan. Það er varla tilviljun að Ásgarðs goðin blása lífi í Ask og Emblu á svipaðan hátt og Adam og Eva eru til í Biblíu Rómarkirkjunnar.

Völuspá lýsir í lokin nýjum heimi þar sem gullið eitt mun lýsa í heiminum; Sal sér hún standa sólu fegri, gulli þakin á Gimlé: Þar skulu dyggar dróttir byggja og um aldurdaga yndis njóta. Ekki er um að villast að nýrri heimsmynd er lýst, sem við tekur eftir ragnarök og heimurinn er einn salur hagvaxtarins. Þar eru gull og dyggar dróttir lykilorðin.

Endalokum karlmennskunnar, eins og við þekkjum hana, er skilmerkilega lýst í ragnarökum Völuspár og eru um upphaf þeirra óskapa hafðar þær hendingar sem best eru kunnar úr þulunni; Bræður munu berjast og að bönum verða, munu systrungar sifjum spilla; hart er í heimi, hórdómur mikill, skeggöld, skálmöld, skildir munu klofnir, vindöld, vargöld, áður en veröld steypist; mun engin maður öðrum þyrma.

Meetoo tók við af hrútaskýringunum þegar siglt var inn öld vatnsberans, að sagt er í ársbyrjun 2019. Varla hefur farið fram hjá nokkrum mannni að það ár var jafnlaunavottun með lögleiddum kynjahalla innleidd í allt regluverk, og eru afleiðingarnar þegar farnar að líta dagsljósið með tugmilljóna bótum til þeirra sem á hefur verið brotið. Þarf þessi nýi heimur að koma á óvart, -eða hvað?

Hvað verður svo um okkur í siðblindu kófinu? - Hvernig verður hægt að lifa í rafrænu brjálæðinu? -Völuspá greinir nákvæmlega frá því undir lok þulunnar hvernig nýr heimur mun rísa, sá er dyggar dróttir byggja þeim bræðrum Baldri og Heði, sem saklausastir voru meðal goða. Munu ósánir akrar vaxa, böl mun allt batna, Baldur mun koma; búa þeir Höður og Baldur Hrofts sigtóftir vel, valtívar, vitið þér enn, eða hvað?

Framtíð karlmennskunnar verður í líki Baldurs og Haðar, sem voru saklausir synir stríðandi goða, -harmdauði allra. Bleikar slaufur, snjallsímar og bleyjuskipti munu eftirleiðis vera viðfangsefni karlmennskunnar í ríki dyggra drótta. En rétt eins og á þeim orðunum sem spánni hennar Völu líkur, þá kemur hinn dimmi dreki fljúgandi, naðar fránn, neðan frá Niðafjöllum; ber sér í fjöðrum, flýgur völl yfir, Níðhöggur nái, nú mun hún sökkvast.

Grasalækningar og D-vítamín

Það fékk mig til að hinkra við eftir sér sumarið og mikið var maður búin að bíða eftir blessuðum fíflunum. En nú er sumarið komið með sínum fardögum sem ég læt lesendum eftir að gúggla til hvers voru. Ég ætla aftur á móti að segja frá því af hverju ég beið eftir fíflunum en þar koma við sögu grasalækningar.

Málið er að s.l. 4 ár hef ég útbúið mér fardagakálsúpu og fíflasalat á þessum árstíma. Tvö undanfarin ár hafa þessir gómsætu heilsuréttir verið á borðum eftir 20. maí, en 2019 voru þessar jurtir sprottnar til átu 20. apríl og 2018 var það 10. maí, en núna í ár ekki fyrr en 25. maí. Það er semsagt missnemma á ferðinni sumrarið og ég núna búin að lifa á hvönn, hundasúrum, fíflum og fardagakáli í 10 daga þetta árið.

Upphaflega byrjaði ég á þessari sérvisku til að prófa hvort villtar íslenskar jurtir væru ætar og eins hvort þær hefðu eitthvað af þeim lækningamætti sem fornar sagnir fara af. Satt að segja bjóst ég ekki við því að lækningamáttur þeirra væri meiri en þess grænmetis sem má finna í Bónus, grasalækninga gróusögurnar væru einungis til komnar vegna þess að ekki var neitt grænmeti að hafa á veturna á landinu bláa á öldum áður.

Það hefur bæði komið á óvart hvað villtar íslenskar jurtir eru gómsætar og ekki síður hve lækningarmátturinn er afgerandi. Eitt það helsta sem hefur verið fundið jurtalyfjum til foráttu er að þau eru ekki stöðluð. En það er einmitt sú staðreynd að jurtalyf eru ekki stöðluð sem jók gildi þeirra fyrir sérvitring. Sagt er að á margan hátt liggja grasalækningar utan sviðs almennra óhefðbundinna læknavísinda og má það til sanns vegar færa.

Það er einmitt sú staðreynd hve lækningarmáttur jurta er á breiðum grunni sem eykur gildi grasalækninga og vegna þess að þau eru lífræn en ekki ólífræn eru þau svo til án aukaverkana. Hver sem er getur tínt jurtir og haft þær í notkunar í eldhúsinu; það eru nefnilega engin skýr mörk milli notkunar þeirra til matargerðar eða lækninga. Þess vegna getur hvaða sérvitringur sem er fundið heilsusamlega þáttinn í mataræði sér til heilsubótar.

Það kom ekki til af góðu að ég fór út um þúfur. Fyrir nokkrum árum fékk ég hjartaáfalla af verri gerðinni, dæligeta hjartans út í líkamann varð einungis 40% af því sem áður var og var mér sagt að þar væri um varanlegan skaða að ræða. Við tók margra vikna endurhæfing og var ég ekki búin að vera þar lengi þegar ég var sendur til sálfræðings. Þegar ég spurði hvers vegna ég væri hjá henni þá var svarið; við höfum áhyggjur af þér - geturðu ekki sætt þig við það sem skeði?

En ég hafði upphaflega sagt að ég ætlaði að ná heilsu til vinnu það væri markmið mitt í endurhæfingunni. Í stuttu máli þá tók við rúmlega tveggja ára tímabil hjá sjúkraþjálfara með tveggja til sex stunda vinnudögum og tilheyrandi ferðum til hjartalæknis til að stilla af lyfjagjöf. En á sama tíma fór ég út um þúfur og stúderaði hvaða grös gætu komið mér til hjálpar.

Það er ekki óalgengt að fólk með mín vandamál taki 6-8 mismunandi lyf dag hvern og eru þá sum þeirra vegna aukaverkana þeirra sem nauðsynleg teljast. Í dag tek ég aðeins eitt lyf auk hjartamagnyls þriðja hvern dag og líður þokkalega, mun betur en minnislaus af lyfjaáti, en hef ekki náð þeirri heilsu sem ég hafði og næ sjálfsagt aldrei. 

það er víst nóg að eldast þó svo að ekki bætist önnur áföll við, og ég hef blessunarlega sloppið við fleiri hjartaáföll. Ég hef sem áður fengið að halda minni steypuvinnu með þeim velvilja vinnuveitenda að það sé eins og ég hafi þrek til, sem hefur verið u.þ.b. hálfan daginn.

Þessa dagana baxa ég við að hjóla hjálmlaus innan um gæsirnar á Egilsstaðanesinu 10 km til og frá vinnu norður í fyrrum aðra sýslu og hugsa til þess þegar börnin spurðu mig um árið; hvers vegna ert þú ekki með hjálm gamli maður. Þá benti ég á höfuðið á mér og sagði; hér inni er ekkert sem getur skemmst. Þau skildu hvorki upp né niður í svarinu og ég varla sjálfur.

Þessar ferðir á hjólinu eru reyndar afleitar í mótvindi og um daginn mætti ég frú á mínum aldri sem sveif tígurlega yfir nesið á hjólinu sínu á móti suðaustan golunni á meðan ég amlaði niðurlútur og lafmóður undan vindi. Þeir urðu ekki fleiri hjólreiðatúrarnir um tíma en þegar það tók að lygna aftur þá fór mig að gruna að hún hefði verið á rafmagnshjóli, þannig að ég er farin að láta sjá mig á hjólinu aftur.

Ég á það til að benda vinnufélögum á að stinga upp í sig fífli, en þá halda þeir að ég sé að fíflast. Um daginn samferða einum vinnufélaga yfir nesið benti ég á að einungis meðfram vegkantinum væri svo mikið fardagakál að það dygði til að fæða alla Egilsstaðabúa, og þá væru túnin eftir. Þessi félagi hefur aðrar hugmyndir um illgresi en ég, og varð á orði; ég ætla rétt að vona að Didda frænda hafi tekist að drepa njólann í nýræktinni þetta árið.

En í fullri alvöru þá er heimulan holl og kellingabækurnar enn í fullu gildi. Og þó svo að allt færi í vaskinn í eldhúsinu þá nær maður allavega D-vítamíni út úr útiverunni við að höndla stöffið.

Njólasúpa, ásamt fífla, njóla og hundasúru-salti

Seiður heilbrigðisiðnaðarins

Það er ekki lengra síðan en á síðustu öld að úr urðu algeng, og þá til að mæla tímann í mínútum og klukkustundum. Nú eiga flestir snjallúr ásamt snjallsíma, nema kannski einstaka sérvitringur aftan úr grárri forneskju. Gamaldags úr geng ég nú reyndar ekki með, og á hvorki snjallúr eða snjallsíma, en var samt boðaður þrisvar í bólusetningu á dögunum. Svo einhvernvegin hefur  sérvitringi tekist að bjargast inn í nútímann með öllu sínu velmeinandi hjarðónæminu.

Völuspá greinir frá því að í árdaga hafi goðin gengið þannig frá tímanum að hann markaðist af skiptum sólarhringsins og gangi himintungla til þess að mennirnir gætu fylgst með frá degi til dags í hinu stóra samhengi, allt frá upphafi til ragnaraka og frá þeim til nýs upphafs. Þar þurfti hvorki að hugsa sérstaklega um sekúndur né mínútur, hvað þá púlsinn. Ótímabær dauðdagi hetjunnar var ekki talinn síðri en að leggjast í kör.

Það sem hefur breyst í hugmyndum manna til tímans nú á síðari árum er að hann hefur allur verið settur á tímalínu tækninnar í stað hringekju sólarinnar. Við þetta breytast hugmyndir manna til lífs og dauða. Lífinu er lifað línulega af varúð og dauðinn hættir að vera tímamót og verður þess í stað endir alls. Því þykir rétt og betra að tóra sem lengst. Er á meðan er þar til golunni verður geispað, -dauða skal fá þeim, þann er kennir lengst. -Vitið þér enn - eða hvað?

Paradísarfuglinn

Í dögun hvarf hún innum aðrar dyr

mig óraði ekki fyrir því sem skeði

en fyrren varði – fyrirgefiði

mér feimnina – hún gjörðist veik á geði

hún gjörðist veik

hún gjörðist veik á geði.

 

Þeir gáfu henni truntusól og tungl

og tróðu hana út með spesstöðluðu smæli

en hann sem vissi allt var ómálga

– afsakiði meðan að ég æli

meðanað ég,

meðanað ég æli

en paradísarfuglinn fló og gelti

mér finnst því líkast sem ég sé í svelti.

 

Loks kvað hún uppúr innri mann með sinn

og æpti: ég vil heim í hass og sýru – og basa

þeir glottu útað eyrunum í spíss

og önsuðu: þú hefur gervinýru – og vasa

þú hefur nefnilega fengið

risagervinýru – með vasa

og paradísarfuglinn fló og gelti

ég fíla mig eins og ég sé í svelti.

Höfundur Megas

Þykir bréfið til Lilju stórfurðulegt

Bólusetning við bílslysum á næsta leiti

Visku mannfólksins fleytir fram um leið og hún er öll að færast í tæki. Svo er komið að síðasta kynslóðin sem hefur náttúrulega heilaburði til að keyra bíl er að renna sitt skeið, eftirleiðis verða það að mestu fjarstýrð öryggisforrit og gps leiðsögutæki sem sjá um aksturinn í gegnum 5G. Auðvitað er þetta allt gert til að við getum haft hugann við eitthvað viskulegra, t.d. snjallsímann.

Þessar tækniframfarir við akstur ættu ekki að þurfa að koma nokkrum á óvart ef miðað er við hve stutt er síðan að kunnátta manna við siglingar á sjó var vædd tækjum svo ekki þyrfti að rýna í himintungl og hafstrauma. Nú er sennilega fáum orðið fært að sigla eftir fallaskiptum og stjörnum og myndu segja sem svo tækjalausir í þoku; Haah, hvað gerum við nú.

Sjálfur hef ég ekki ennþá eignast snjallúr, ekki einu sinni haft vit á að fá mér snjallsíma og keyri þar að auki um á bíl án navigation frá því á síðustu öld eins og hver annar lúser. Og kannski ekki nema von að á mér hafi bæði dunið hjartaáföll og bílslys, en það verður nú væntanlega boðið upp á fríar bólusetningar við þessu öllu saman fljótlega.

Drukkin í sjálfkeyrandi bifreiðum

Það skeður ekkert fyrr en ég kem

sagði maðurinn, sem var á leiðinni í eigin hengingu, við fylgdarmenn sína þegar þeir ráku á eftir honum því hann væri að verða of seinn. En þetta var um árið, nú eru heldur betur breyttir tímar, ekki þarf lengur að bíða eftir þeim sem á að taka af lífi.

Ef meðfylgjandi frétt væri sú eina af því það þegar computer says no væri þetta náttúrulega bara fyndið, en svo er ekki. Langt er síðan rafræna samfélagið tók upp á því að grafa fólki gröf í lifandi lífi.

Nú er svo komið að fólk með gráður hefur upphugsað allskonar rafrænar gáttir sem það varla hefur hugmynd um hvernig virka. Fólk sem varla dregur andann fyrir framan skjáinn er látið búa til app fyrir fólk sem á ekki að þurfa að gera meira en í mesta lagi segja ég bara vinn hérna, -límt við skjáinn.

Hvað er svo til ráða, annað en að fólk taki sig saman um að segja sig úr hinu rafræna samfélagi og taki upp samskipti við hvort annað með því einfaldlega að slökkva á símanum og sjónavarpinu?

„Þú ert látinn“

Ísrael

Mikið hefur gengið á í landinu helga undanfarna daga. Þar sem ég átti því láni að fagna að starfa um stund í Ísrael á árunum 1997 og 1998, þá hef ég reynt að venja mig af því að hafa skoðun á málum í margslungnu landinu, því þar var fæst eins og sýndist í fréttum fjölmiðlanna. Áður hafði ég sveiflast eins og pendúll eftir fréttunum og haldið með Ísrael og Palestínu til skiptis. En eftir þessa dvöl áttaði ég mig á því hvað erfitt er að halda með öðru en venjulegu fólki. -hvernig sem er í pottinn búið.

Ég skýrði frá því hér í bloggi s.l. desember að ég hefði farið niður í geymslu og fundið gamlar hugleiðingar, þar á meðal dagbók frá því í landinu helga. Þar er reyndar meira um að ræða dagbókarslitrur því ég hef ekki enn fundið öll blöðin sem ég man þó eftir að hafa párað á, en þau voru flest um epoxy steypu. Ég ætla samt að setja hérna inn fjóra daga frá því 1998 en þá var það helst á seyði að Saddam heitinn Hussen hafði í hótunum. En þá eins og nú var Benjamin Netanyahu forsætisráðherra Ísraels.

3. febrúar# - Fórum á Bethaemek í hádegismat. Það var svipað og koma heim. Útsýnið yfir arabísku nágrannaþorpin og út á Haifa flóann heillaði. Ruggustólakvöldin í 30 stiga hita með syngjandi kryppur og köll til bæna í moskum arabísku þorpanna, tunglið fullt yfir Carmelfjalli og pípan tottuð, -alt rifjaðist þetta upp.

Við hittum Jaron vin okkar eftir matinn og spurðum hann hvort eitthvað óöryggi væri í Miðausturlöndum vegna Saddam Hussen. Hann hló og sagðist ekki hafa heyrt fréttir í dag, en utanríkisráðherra USA hefði ekki getað ábyrgst í fréttaviðtali í gær, hvort og þá hvernig sprengjum yrði varpað á Bagdad.

Hann sagði að vissulega væri ástandið viðkvæmt í þessum heimshluta. Þar sem Arafat væri orðinn gamall og lasburða, Hassan Sýrlandsforseti á sjúkrahúsi og Saddam í Írak. Menn vissu hvaða leiðtoga þeir hefðu í nágrannalöndunum en ekki hverja þeir fengju í staðin ef þessir féllu frá.

Það var mikill hávaði frá orrustuþotunum í dag og þær flugu lágflug yfir landinu. Á akri fyrir ofan Haifa voru eldflaugavagnar með eldflaugarnar í stöðu til himins. Hermenn voru víða eins og alltaf.

4. febrúar# - Veðrið gott eins og í gær, 20 stiga hiti og sól. Sláttuvélarnar komnar í gang hjá innfæddum og byrjað að snyrta beð og garða. Eyddi deginum á hnjánum eins og undanförnum dögum, farið að verkja í. Hringdi heim, kalt heima, sjómannaverkfall, engin loðna og lítil vinna. Strákarnir í verki á Dalvík í norðan stórhríð, ég vildi ekki skipta við þá.

5. febrúar# - Á leiðinni í vinnu voru miklar tafir á hraðbrautinni milli Yoqneam og Haifa. Lögreglan var alvopnuð við vegtálma með naglabretti og stoppaði suma bíla, aðra lét hún nægja að líta inn í, svo var með okkur.

Á akrinum sem við sáum eldflaugarnar um daginn var nú engar flaugar lengur að sjá, kannski komnar inn á milli trjánna. Ofan við veg þar sem arabarnir voru með sölutjöldin sín þar er hægt að fá appelsínur og allskonar ávexti keypta, -en þeir voru ekki þar í morgunn. Kassar og annað drasl var þar á hreyfingu í hlýrri austan golunni.

Við töluðum um að ástandið virtist viðkvæmt um leið og orrustuþyrla skreið yfir hraðbrautina og hvarf yfir næstu hæð. Veðrið var hlýtt og gott yfir daginn. Gummi kominn með flensu svo við hættum kl 5, þetta er annar dagurinn síðan við komum sem við hættum í björtu.

Síðdegissólin skein á lauftrén, ávaxtaakrana þar fyrir innan og byggðina fyrir ofan. Mikil friðsæld er í andrúmsloftinu á svona fallegu síðdegi. Þegar við komum heim á Ramat HaSofet var kvöldgolan orðin þægilega svalandi í myrkrinu.

6. febrúar# - Lítil umferð á leiðinni til vinnu. Vegtálmi með naglabrettum. Stoppaðir aftur í Nahariyya fyrir of hraðan akstur. Gott veður og mikið af fólki í miðbæ Nahariyya. Í dag er föstudagur og frídagur hjá flestum gyðingum, svipað og laugardagur heima.

Í kvöld borðurðum við á Betahemek í boði Jarons vinar okkar. Það var verið að halda upp á nokkurs konar sumardaginn fyrsta, með söng og góðum mat. Minnti svolítið á Pesra apríl síðastliðinn, nema þá var dagskráin mun lengri.

Það er alltaf jafn þægilegt að koma í Betahemek, Jaron og Dina eins og góðir fjölskylduvinir og buðu okkur að sitja við borð fjölskyldunnar í matsalnum. Þetta er í annað sinn sem við erum staddir á hátíð gyðinga og Jaron skýrir serimoníuna. Í apríl s l var verið að halda upp á það þegar Mose fór með Ísraela frá Egiptalandi og mig minnir að þá hafi einnig verið dagar hinna ósýrðu brauða. Gyðingar kalla það Pesra, en á ensku “pass over”.

Eftir matinn sátum við úti við leikvöllinn, þar sem krakkarnir léku sér í hlýrri kvöldkyrrðinni. Dina sagði okkur hversu gott væri að búa á samyrkjubúi fyrir konur með börn, sameiginlegt þvottahús og mötuneyti, því nægur tími til að sinna börnunum. Hún taldi að það væru helst þær konur, sem ekki hefðu búið annarstaðar, sem ekki kynnu að meta þennan lífsmáta.

Jaron sagði okkur að hann kynni vel við kristnu arabana í nágrannaþorpunum, sem við verslum við og gott væri að eiga viðskipti við þá. Hann sagði að ef múslímar næðu yfirráðum í þessu landi hefðu þessir kristnu arabar meira að óttast en gyðingar.

Einnig taldi hann, að ef Írak gerði árás á Ísrael færu Ísraelsmenn í stríð. Hann gerði lítið úr eldflaugavögnunum sem við höfðum séð á akrinum og sagði þá eðlilega ef litið væri til ástandsins. Yfirleitt gera Ísraelar mjög lítið úr ástandinu, svona eitthvað svipað og Siglfirðingar úr snjóflóðahættu.

Að koma við í búðinni hjá kristnu aröbunum í Kafr Yasif var svipað og venjulega, viðmót og augnaráð svipað og maður kannast við heima og maður hefur á tilfinningunni að þetta fólk sé með svipaðan þankagang og maður sjálfur. Það var hlýtt kvöldið þegar við komum heim á Ramat HaSofet söngur í froskum og kryppum í næturkyrrðinni.

Ps. Við vinnufélagarnir frá Íslandi vorum yfirleitt þrír, og dvöldum á samyrkjubúum, 1997 Betahemk og 1998 á Ramat HaSofet. Samyrkjubúin voru þá á hverfanda hveli, en framan af höfðu þau verið kjarni Ísraelsríkis, -að okkur var sagt.

Undir Borginni

"Einhverntíma var sagt að orðtakið – Heima er bezt – væri rétta forskriftin að góðu lífi, en eftir að heimilin hættu að vera skjól fjölskyldunnar og urðu aðeins stoppistöð til að skipta um föt eða sofa blánóttina, er sú stefna úr sögunni. Hún er líka sögð gamaldags eins og allt annað sem ætti að teljast gott og gilt ! , , ,

-Megi svo jafnan vera í landinu okkar að stjórnarfarið einkennist af frjálsu lýðræði en ekki baktjaldabundnu haftakerfi, sem á eingöngu að þjóna kerfislímdum sérgæskuöflum sem ekkert eiga skylt við almenna velferð !"

Mig langar til að vekja athygli á pistili Rúnars Kristjánssonar hér á mbl blogginu, en hann er eins og talaður úr mínu hjarta.

https://undirborginni.blog.is/blog/undirborginni/#entry-2264866

Snilldar handverk

Af heimilislífinu á þessum bæ um veturinn er fátt eitt að segja. Sambýlið var svo gott sem best getur hugsast, bæði á karl- og kvenhönd. Að mér teknum voru karlar úti við gegningar gripa myrkranna á milli og fram á vökur. Konur litu varla upp úr tóvinnu, enda veitti ekki af, til þess að halda á sér hita, því ekkert eldfæri eða neins konar hitagjafi var til í bænum, nema ef vera skildi hlóðasteinar frami í eldhúsi. En önnur ástæða var til kappsins við ullarvinnuna.

Á Fljótsdalshéraði klæddust menn á þeim tímum ekki öðru en ullarfötum, og hvert heimili varð að halda við fatnaði heimilismanna sinna. – Þegar fram um eða yfir miðvetur kom, var farið að setja upp vefi af þræði, er konur höfðu spunnið. Spunnu þær þá ívafið jöfnum höndum við þráð í næstu vefi. Allar kvöldvökur skammdegisins kembdu karlmenn og / eða tóku ofan ull eftir ástæðum, til stuðnings tóskapnum.

Þegar dag fór að lengja, hófst vefnaðurinn af sama kappi sem önnur tóvinna, enda þá meira tóm frá gegningum. – Þetta var tóvinna með allt öðru sniði og unnin með miklu meiri alvöru og kappi en ég hafði þekkt á Vestur- eða Suðurlandi. En miklu meiri var þó munur vinnunnar. Ég hafði vanist mosa- eða hellulituðum. Hér voru aftur eingöngu notaðir suðalitirnir, samkembdir í margskonar litbrigðu, mjög smekklegum, allt tvíkembt, nauðhært, svo ekki sást toghár á hinum vandaðri fötum, sparifötunum.

Hallgrímur biskup hafði komið á Héraðið sumarið áður (1890). Sagði hann mér meðal annars að hann hefði aldrei á landi hér séð svo prúðbúið og jafnbúið fólk sem þar, og allt heimaunnin ullarföt, og allir bændur í yfirfrökkum úr því sama. Dáðist hann mjög af þessu.

Konur gengu þar með herðasjöl, þríhyrnur og skakka, er svo var nefnt, heimaunnið og prjónað, með allskonar útprjóni. Allt var þetta úr nauðhærðu þeli, í suðalitunum, samkembt, með svo nákvæmum litasamsetningum (sjatteringum) að hrein meistaraverk voru. (Úrdráttur úr texta um vetur í Þingmúla, af heimilislífi og tóvinnu II bindi bls 142)

Þetta má lesa í Endurminningum sr Magnúsar Bl Jónssonar um veturinn 1891-1892, þegar fjölskyldan var nýflutt úr Reykjavík að Þingmúla í Skriðdal. Þá bjó hann ásamt konu sinni Ingibjörgu Pétursdóttir Eggerz og börnum, félagsbúi í Þingmúlabænum með fólki sem var þar fyrir, en um veturinn var Þingmúlaprestakall óvænt sameinað Vallanesprestakalli. Þannig að í Vallanes fluttu þau vorið 1892. Textinn er mun ýtarlegri um allt fólk sem kom við sögu á bænum.

Magnús segir einnig frá því í endurminningum sínum, að seinni kona hans Guðríður Ólafsdóttir Hjaltested hafi einsett sér þegar hún fluttist á Héraðið að verða ekki eftirbátur bændakvenna í sínum hannyrðum. Hún lærði af þeim og óf sér sjal sem þótti slíkt snilldarverk að hún tímdi ekki að nota það sjálf. Örlög sjalsins urðu þau að það var sent á sýningu til Reykjavíkur og þaðan til útlanda á aðra sýningu um íslenskt handverk, þar sem það var selt á rúmlega tvöföld árslaun vinnufólks þess tíma í peningum.