Stolið og skrumskælt

Góðir Íslendingar nú erum við ekki í góðum málum. Viðundrin á Svörtuloftum hafa hækkað flugið einn ganginn enn, og ætla sér nú að ná niður verðbólgunni á heimsvísu eftir að Jón og Gunna eru hætt við að koma sér upp þaki yfir höfuðið. Nú gildir sama aðferðafræði og hjá gálunum sem heimsóttu Kænugarð í vikunni sem leið, til ráðfæra sig við stríðsherra um hvernig mætti fjármagna síðustu heimstyrjöldina.

Þegar að tærnar á Jóni og Gunnu á Tene hættu að vera vandamálið blossaði verðbólgan upp á heimsvísu, auk þess sem ríki, sveitafélög og auðrónar landsins hafa neyðast til að fara hamförum við lántökur til að fjármagna allar frábæru hugmyndirnar sínar; -sjálftökuna og arðgreiðslurnar af vísitölu verðbólgunnar. Meir að segja verkalýðsforingjarnir eru að ranka úr rotinu.

Eftir áralanga baráttu við víxlhækkanir verðbólgu og vaxta innanlands hafa Why Iceland viðundrin og flissandi fábjánar nú ákveði að nota afburða þekkingu sína til að bjarga heiminum. Nú mega Jón og Gunna heldur betur bretta niður buxnaskálmarnar, trúa á hamfarahlýnunina og sameinast um að ýta öllum flækingunum upp úr snjósköflunum svo aftur megi koma blóm í haga með betri tíð.

Já nú er Einmánuður gnafinn, stolinn og skrumskældur.

 

Fnæsir nepju úr nösum

næðu um barm og vanga

norðan napuryrði

krepja tár á vanga.

Hleður snjó í hlíðar

skefur skafli í götu,

-mjöll sólar geislum í.

Senn kemur lóa,

sem syngur í móa;

bí bí bí og dýrðin dí.

Vorið kemur víst á ný.

Niðursetningar

Samkvæmt orðabók er niðursetningur einstaklingur sem býr ekki hjá fjölskyldu sinn heldur er á framfæri sveitarfélags, -sveitarómagi. Að verða niðursetningur forðaðist fólk af öllum mætti áður fyrr, því þá var einstaklingurinn upp á sveitunga sína kominn með framfærslu. Enda var meðferðin á niðursetningum ekki alltaf góð.

Í manntali frá 1801 kemur fram að niðursetningar voru tæp 5 % fólksfjölda á Íslandi. Í manntali hundrað árum fyrr eru þeir taldir um 15 % þjóðarinnar. Niðursetningar voru færðir á milli bæja, eða þeir færðu sig sjálfir á milli, en það átti þá helst við um vinnufæra ómaga. Hreppurinn greiddi með, -eða réttar sagt lét bjóða í niðursetninginn og fékk sá sem lægst bauð.

Helst var það ungt og gamalt fólk, sem átti á hættu að verða niðursetningar, eins einstæðingar sem höfðu misst starfsgetuna af einhverjum ástæðum. Áður en ellin kvaddi dyra þá var það stundum þannig, að ef fólk átti fjármuni þá lét það eignir sínar til þeirra sem sáu um það í ellinni og ef það var ótengt fólk var það kallað próventa.

Í bókinni Að vestan II eru tvær sögur af niðursetningum í Fellahreppi sem Sigmundur M Long skráði eftir að hann flutti til Vesturheims. Sigmundur var fæddur 1842 og foreldrar hans bjuggu um tíma á Ekkjufelli. Þessi bók er einstaklega áhugaverð fyrir þá sem vilja sjá fyrir sér hvernig lífið gekk fyrir á 19. öld og jafnvel á seinni hluta 18. aldar því Sigmundur hefur einnig skráð það sem hann heyrði frá eldra fólki.

Önnur niðursetnings sagan er af Jófríði Magnúsdóttir sem var niðursett unglingstúlka hjá Bessa ríka Árnasyni á Ormarsstöðum. Hún var sögð hafa verið frá náttúrunnar hendi efnisstúlku, en mjög illa haldin eins og átti sér stað um niðursetur á þeim árum. En Jófríður hefur verið niðursetningur á Ormarstöðum, miðað við fæðingadag og unglingsár, skömmu fyrir eða í Móðuharðindunum upp úr 1780.

Sigmundur segir þarna sjálfsagt söguna eins og hann hefur heyrt og munað. Ormarstaðafólkið á að hafa farið til messu í Áskirkju á páskadag, en Jófríður verið ein eftir heima. Á meðan fólkið var í burtu fór hún og skar stykki úr dauðum hesti, sem hafði lent ofan í fen snemma um veturinn, fór með bitann heim, -sauð og át.

Þetta uppgötvaðist og mæltist illa fyrir, bæði var bann við hrossakjötsáti hjá kirkjuyfirvöldum og hún hafði þar að auki gert þetta í leyfisleysi á stórhátíð. Bessi, sem var bæði hreppstjóri og nefndarmaður, fékk því framgengt að henni yrði refsað við messu á Ási, en þar var gapastokkur við kirkjuna til refsinga ætlaður.

Um hvítasunnu dróst Jófríður við staf máttfarin til messu með Ormarsstaðafólkinu. Á hlaðinu stakk einhver því að henni í trúnaði, hvaða refsing biði hennar. Við þá frétt ákvað hún að forða sér og höktir við stafinn heim á leið. Bessi bað menn um að sækja hana, en það vildi engin gera og var honum sagt að það færi best á að hann gerði það sjálfur.

Bessi snaraðist á eftir Jófríði og greip til hennar, en hún streittist á móti. “Nú duga engar sperringar;” -sagði Bessi og dró hana í gapastokkinn. Það merkilega við þessa sögu er að Jófríður varð síðar seinni kona Bessa og þótti bæði efna- og myndarkona því um hana var kveðin þessi vísa í sveitarvísum Fellahrepps eftir að hún hafði búið ekkja og eigandi á Birnufelli.

Á Birnufelli hringa hrund

hefur búið lengi,

Jófríður með jafna lund

jarðeigandi er þetta sprund.

Hin niðursetnings saga Sigmundar er frá hans samtíma, en þar segir hann frá Ingibjörgu gömlu Jósefsdóttir. Hann segir frá því þegar hún kom í heimsókn á hans bernskuheimili á Ekkjufelli um miðja 19. öld, lýsir henni sem lítilli konu, hörkulegri fjörmanneskju, greindri í betra lagi og skap mikilli.

Ingibjörg var Eyfirsk að uppruna, átti til að drekka vín og var hálfgerður flækingur í Fellum. Ef henni var misboðið, þá fór hún með illyrði og bölbænir, en fyrirbænir og þakklæti ef henni líkaði. Hann segir að Ingibjörg hafi verið næturgestur hjá foreldrum sínum og beðið þeim margfaldrar blessunar þegar hún kvaddi.

Hún hafði átt eina dóttir sem einnig hét Ingibjörg. Maður, sem kallaður var Jón Norðri af því að hann var að norðan, hafði barnað Ingibjörgu dóttir Ingibjargar og dó hún af barnsförum. Taldi gamla Ingibjörg Jón banamann dóttur sinnar og hataði hann bæði lífs og liðinn.

Þau Jón og Ingibjörg hittust einhverju sinni á Egilsstaðanesi og var Jón þá drukkin á hesti en Ingibjörg gamla algáð og fótgangandi. Bæði voru á leiðinni út fyrir Eyvindará og bauð Jón henni að sitja fyrir aftan sig á hestinum svo hún þyrfti ekki að vaða ána.

Ingibjörg þáði þetta, en þegar komið var á hinn bakkann var hún ein á hestinum, en Jón drukknaður í ánni. Hún Guð svarði fyrir að hún hefði verið völd að dauða Jóns, en ekki tók hún þetta nærri sér og sagði að fjandinn hefði betur mátt hirða Jón, þó fyrr hefði verið.

Sigmundur hitti Ingibjörgu aftur þegar hún lá í kör á Skeggjastöðum í Fellum. Þá var hún farin að sjá púka í kringum sig og fussaði og sveiaði um leið og hún sló til þeirra með vendi. Á milli bráði af henni og hún mundi vel eftir foreldrum Sigmundar og blessaði þá í bak og fyrir, þarna var Ingibjörg háöldruð orðin ómagi á framfæri sveitar.

Hún átti samkvæmt reglunni sveit í Glæsibæjarhreppi í Eyjafirði en þaðan var borgað með henni sem niðursetningi því ekki vildu þeir fá hana norður, og varla var tækt að flytja hana hreppaflutningum svo langa leið háaldraða og veika. Á seinasta aldursári Ingibjargar barst sú frétt með Héraðsmanni í Fell, sem hafði verið norður í landi, að Eyfirðingum þætti Ingibjörg vera orðin grunsamlega langlíf.

Um veturinn kom Glæsibæjarhreppstjórinn í Fell eins og skrattinn úr suðaleggnum. Vildi þá svo óheppilega til að Ingibjörg var dáin þremur mánuðum áður, en Fellamenn gátu sýnt honum kirkjubókina svo hann mætti sannfærast um að Fellamenn hefðu ekki látið þá í Glæsibæjarhreppi greiða með henni dauðri.

Í þessari bók Að vestan eru miklar heimildir um samfélag þess tíma og má ætla að þar sé sagt tæpitungu laust frá, enda sögurnar skráðar í fjarlægð við það fólk sem þær gátu sært. Sagnaþættir Sigmundar eru í raun mun merkilegri heldur en bara sögurnar, því þar lýsir hann einnig staðháttum og samgöngum.

Frásögnin af Ingibjörgu gömlu og Jóni Norðra á Egilsstaðanesinu á leið yfir Eyvindarána hefur líklega gerst þar sem Egilsstaðaflugvöllur er nú og hefur ferðinni væntanlega verið heitið út Eiðaþinghá eða niður á Seyðisfjörð.

Einnig var á þeim tíma engin brú yfir Lagarfljót, en ferja frá Ferjusteinunum í Fellbæ, sem eru rétt innan við norður enda Lagarfljótsbrúarinnar. Ferjan sigldi þaðan yfir í Ferjukílinn sem er rétt utan við austur enda brúarinnar.

Lögferju var lengst af sinnt á Ekkjufelli og má ætla að Skipalækur þar sem ferðaþjónusta er í dag neðan við golfvöllinn á Ekkjufelli, beri nafn sitt af lægi ferjubátsins.

Upplýsingaóreiða í upphafi viku

„Þessi banki er tossinn í bekknum“

Svona er Ísland í dag

það verður of seint að ætla að endurheimta landið sitt, tala tungumálið og verja unga fólkið eftir að íslenska þjóðin verður orðin örlítill minnihluta hópur á Íslandi. Nú virðist enn einu sinni stefna í að fyrstu kaupendur, -unga fólkið og innflutta láglaunafólkið, verði sett út á Guð og gaddinn.

Kerfið; -ríki, sveitarfélög og bankar græða á verðbólgu, í það minnsta er komist upp með að hækka vexti og gjöld í takt við síhækkandi verðbólgu gróðaaflanna. Sú fjármálapólitík sem rekin er á Íslandi í dag er hrein illska gagnvart öllum þeim sem draga vagninn, -þó mest þeim sem eru að koma sér upp heimili á landinu bláa.

Tugþúsundir fjölskyldufólks yfirgáfu landið í hinu svokallaða hruni sem öreigar. Hyskið sá um sína með afskriftum, enda vantaði ekki stjórnsýslu sérfræðinga, stjórnmálamenn né bankamenn í nágrannlöndunum. Síðan var tekin sú afdrifaríka ákvörðun á klakanum af þessu fólki, frekar en bæta þeim hlunnförnu tjónið, að skipta um þjóð í landinu, fá í staðinn erlendar hendur á lágum launum og hirða mismun.

Ég ætla ekki ungu fólki né erlendu, að gera sér grein fyrir þeirri illsku sem liggur að baki þeirra klækjabragða sem síendurtekin eru á klakanum við að gera heimili fólks að féþúfu, -og fara síversnandi. Þá illsku höfum við sem eldri erum mátt horfa upp á ítrekað. Það er því okkar - í þessu sem öðru - að vera hollar vættir og verja land og þjóð.

Í vetur hef ég smásaman verið að gera mér grein fyrir hversu ógnvænlega hraðar breytingar eru að eiga sér stað á Íslandi. Það er að verða of seint fyrir íslendinga að ætla að endurheimta landið sitt, tala tungumálið og verja unga fólkið, þegar að íslenska þjóðin er að verða eins áhrifalaus og minnihluta hópur í eigin landi, sem verður þar að auki að gera sér að góðu að gera sig skiljanlegan á hroða ensku.

Um langt skeið hef ég þó unnið með erlendum iðnaðarmönnum bæði hér á landi, og í Noregi þar sem það er frágangs sök að tala ekki þjóðtunguna. Í vetur finnst mér breytingarnar hafa gengið ískyggilega hratt fyrir sig og þá á ég ekki bara við í vinnunni þar sem ég vinn. En þessa dagana vinn ég með ungum Rúmenum, -öndvegis mönnum, -og einum íslenskum gullmola um tvítugt. Það er heiður fyrir gamlan jálk.

Fyrstu árin hjá þessu fyrirtæki var ég oft einn íslendingur með hóp af Pólverjum. Skiljanlega eru ekki allir sem kæra sig um að vinna með erlendum starfsmönnum, stór hluti vinnunnar er félagslegs eðlis. En þar sem ég er bæði gamall og laskaður félagskítur þá þótti mér sjálfsagt að taka það að mér í sérhlífni.

Það hefur tvisvar gerst í vetur að ég hef keyrt fram á menn frá Úkraínu á förnum vegi og tekið þá upp. Í fyrra skiptið vorum við vinnufélagarnir á ferð í snjómuggu í skammdegismyrkrinu úti í sveit og keyrðum fram á einn í blindbrekku, sem ýtti á undan sér pappakassa með eigum sínum í, og núna í vikunni tók ég einn upp í á Seyðisfirði á leið upp í Hérað.

Sá var á fjarfundi hjá Alcoa í símanum sínum vegna starfsþjálfunar. Fjarfundurinn fór fram á austantjölsku og það litla sem ég náði sambandi við hann var á hroðalegri ensku, s.s. Syðisfjördur verí næs sittí, -Egilsstadir túú. Það sem verra er að við landsmenn erum að tapa tungumálinu okkar í þessa hroða ensku, þar sem standardinn er settur af stórfyrirtækjum og þeim sem kunna ekki ensku.

Tengdasonur minn er frá Hondúras, -já einn af þeim sem kom til að leita sér að betri tekjumöguleikum, en ekki til tekjuauka fyrir lögfræðistóð góða fólksins og Útlendingastofnunnar. Hann hefur unnið frá degi eitt á Íslandi og fær greitt eins hver annar og Íslendingur í sinni vinnu. Enda orðinn íslenskur ríkisborgari, og hefur alla tíð verið harðduglegur. Vöntun er á fólki eins og honum, rétt eins og í öll störf sem þarf að vinna með höndum.

Núna eftir áramótin hefur erlent fólk tvisvar fengið gistingu hjá okkur Matthildi minni, stúlka frá Hondúras í nokkra daga á meðan hún var í ökutímum og ungur maður frá Spáni, sem vinnur á Djúpavogi, í sólahring á meðan hann húkkaði sér far. Flest það erlenda fólk sem ég hef samskipti við býður góðan daginn á lýtalausri íslensku og getur gert sig skiljanlegt með einföldum orðaforða, rétt eins og á ensku.

Dóttir mín og fjölskylda hennar eru ein af unga fólkinu sem mér er mikið niðri fyrir vegna stöðunnar á Íslandi í dag. Hún er í hjúkrunarfræði fjarnámi, í háskólanum Akureyri, Þarf að sækja lotur til Akureyrar og Reykjavíkur, vinnur á hjúkrunarheimili á Egilsstöðum og býr á Djúpavogi. Þau hjónin eru nýlega búin að fjárfesta í húsnæði yfir fjölskylduna á Djúpavogi og mega engar tekjur missa.

Það má segja að fyrir okkur Matthildi sé þetta samt allt til ánægju, við höfum haft mikið meira af 5 ára sólageislanum Ævi að segja en annars, þar sem þær mæðgur eru hjá okkur á meðan vinnutarnir standa yfir á hjúkrunarheimilinu, og gestirnir hvaðan svo sem þeir koma lífgi bara upp á tilveruna.

Ævi getur sagt sögur á þremur tungumálum. Hún hefur meir að segja byrjað sögu á íslensku, sagt miðhlutann á ensku og niðurlagið á spænsku án þess að rugla orðum tungumálanna saman. Hún hefur búið til nokkur íslensk nýyrði sem ekki er hægt að hrekja með rökum.

Eins og önnur börn þá er hún ekki alltaf til í að fara að sofa á kvöldin. Þá segir hún að það sé ekki kominn náttatími, þver neitar að náttatími sé sama og háttatími, og rökstyður muninn með því að þá sé komið myrkur en samt ekki tími til sofa.

Um daginn var Ævi að tala við prinssessudúkkurnar sínar á ensku og mér varð á orði, af hverju talarðu ekki bara við þær á íslensku? -ekkert svar, -svo ég endurtók spurninguna og bætti við; -þú átt að tala við þær íslensku.

Þá svaraði Ævi kankvís á svip, en ákveðið; -Afi þú ræður ekki yfir mér.

Fífl í glerhúsi

Nú babla bankarnir og Why Iceland viðundrið úr sér stöðugleikanum eins og hverri annarri stolinni lygasögu af eyjunni hans Ingólfs. Ef hækkandi stýrivextir með okur húsnæðisvöxtum í kjölfarið, eiga ekki eftir lækka verðbólguna og bjarga skuldsettum heimillum unga fólksins, -þá veit ég barasta ekki hvað.

Blessaður bjálfinn hefur ekki ennþá komið innlendu greiðslumiðluninni í skjól eftir að auðrónar landsins seldu glópa gullið aflands. Akkúrat á sama tíma og Fjármáleftirlitið var innlimað í Seðlabankann, og drengur með engilsásjónu klæddur litlum bláu jakkafötunum með vaxtalækkanir í farteskinu sveif inn í Svörtuloft úr dyggri þjónustu gamma, -og gjörningur var klappaður og klár.

Ef óhappið um árið, hið svokallaða hrun, ætti sér stað nú á dögum væri ekki nóg með að unga fólkið yrði að yfirgefa landið allslaust einn ganginn enn, öll þjóðin sæti auk þess uppi á skerinu alagjörlega auralaus, -meðan flækingarnir flæddu að svo skipta megi um þjóð í landinu.

Þá mun ekki einu sinni duga að sauðurinn með úlfseyrun biðji Guð um að blessa Ísland í beinni.

Ekki skrítið að fólk verði reitt

Gálur á glapstigum

Það hefur sjálfsagt farið framhjá fáum að tvær af Davos dúkkulísunum smurðu kyssitauið í upphafi vikunnar og flissuðu sig síðan austur í Kænugarð til að gleðja jaxlinn sem fer með aðalhlutverk í einu spilltasta ríki veraldar.

Á meðan laumaðist Amerískur auðróni öllum að óvörum til að kaupa Skessuhorn á slikk. Sú sem flissar hvað best var reyndar búin að bjánast til að gefa í skin fyrir nokkru, að auðrónar eignuðust tæplega fleiri bújarðir á Íslandi.

Síðan hefur Héðinshöfði verið seldur til útflutnings vegna fádæma góðs kolefnisspors í steypu, og nú bújörðin Horn með skuði og skessu í öllu fæðuörygginu. Ameríkaninn ku víst ætla að reisa risa gistiskýli fyrir auðróna með súpueldhúsi. Spurningin er nú orðin sú hver best býður í Þingvelli.

Í Kænugarði skjölluðu þær stöllur leikarann ástsæla fyrir að verja lýðræðið og talað var um að bjarga honum bæði með vopn og aura, auk þess að endurreisa heilbrigðiskerfið og hefja orkuuppbyggingu á næsta ári, en þangað til flytja særðar lýðræðishetjur af vígvellinum á klakann til aðhlynningar.

Einhverjum kann kannski að finnast þetta full glannalegt hjá gálunum og tími sé komin til að tala við þær með hrútshornum. En sjálfsagt verður ekkert af svoleiðis skessuskap meðan snuðinu er reglulega stungið upp í landann og hann sefaður með loforðum um eina og eina kolefnisfría ferð til Tene.

Munið eftir smáfuglunum

Á þetta var oft minnt í útvarpi í denn, og jafnvel í aðalfréttatíma. Nú fer minna fyrir því að smáfuglanna sé minnst, þó frost sé á Fróni. þeir eru eins og annað helst hugsaðir til hagvaxtar. Matvöruverslanir hafa notað tækifærið í verðbólgunum vetrarhörkunum og tvöfaldað verð á fuglafóðri án alls auglýsingakostnaðar.

Rétt er að hafa krumma líka á bakvið eyrað, ekki síður en snjótillingana og auðrónana, þó svo hann sé bæði kankvís og klár, þá verður honum nú margt að meini og dregur freðið nef undan stórum steini þessa dagana. Ef allir sameina krafta sína má jafnvel slá þrjár freðnar dægurflugur í sama höggi; gleðja smáfuglana, ylja sálinni og fóðra hagvöxtinn.

Hrafninn er auk þess tákngerfingur landnáms Íslands. Hann er jafnframt fugl Óðins, en Huginn og Muninn voru tákn visku og spádómsgáfu. Hrafninn er stærsti spörfugl landsins og er því einn aðal einkennisfugl íslensks vetrar ríkis. Allir þekkja krumma, sem svaf í klettagjá, og var bæði elskaður og hataður af þjóðinni, -um þetta vitnar mörg þjóðvísan. 

Krumminn á skjánum,

kallar hann inn.

Gef mér bita af borði þínu,

bóndi minn!

Bóndi svarar býsna reiður,

burtu farðu, krummi leiður.

Líst mér að þér lítill heiður,

ljótur ertu á tánum,

krumminn á skjánum. - (íslensk þjóðvísa)

Mínar fyrstu minningar af krumma eru frá bernskuheimilinu sem foreldrar mínir byggðu á Hæðinni á Egilsstöðum. Þegar ég vaknaði á morgnana, sem oft kom fyrir að var áður en önnur börn fóru á fætur, átti ég það til að fara á klöppina austan við skúrinn, leggjast þar til að horfa upp í bláinn himininn og athuga hvort ég sæi fugla.

Stundum sá ég hrafna svífandi í uppstreymi við Hamrana eða Þverklettana, eins kom fyrir að þeir hringsóluðu hátt á lofti yfir mér, þá velti ég því fyrir mér hvernig væri að geta flogið. Einhvertíma þegar ég var í svona vangaveltum, fannst mér ég takast á loft með hrafninum og fljúga upp Eyvindarárdal, -yfir Skagafellið, út dalinn aftur og heim.

Ég hef oft velt þessari minningu fyrir mér í gegnum tíðina, og komist að því að hún er sannleikanum samkvæm. Núna þegar hægt er að svífa um á Google Earth sé ég að það var nákvæmlega sama landslag sem ég sá þegar ég sveif með krumma, þá um fjögurra ára aldurinn.

Þennan krumma hitti ég á brún Básabjargs í Grímsey fyrir nokkrum árum, ég er ekki frá því að hann hafi verið að mana mig í flugferð með sér

Eitt af frægustu ljóðum veraldar er ort um hrafninn, The Raven eftir Edgar Allan Poe. Fjöldi íslenskra skálda hafa þýtt ljóðið. Má t.d. nefna; Helga Hálfdánarson, Matthías Jochumsson, Einar Benediktsson, Jochum M Eggertsson og Sigurjón Friðjónsson.

Það sýnir vel að hrafninn er jafn fjölkunnugur og tungumálið, -og hvað hann á vel við íslensa þjóðarsál, -hvernig íslensku skáldin þýða ljóð E A Poe, með margvíslega mismunandi orðaforða sem kemur samt allur til skila boðskap skáldsins.

Set ég hér fyrir neðan nokkrar fyrstu hendingarnar ljóðsins sem dæmi:

Once upon a midnight dreary,

while I pondered, weak and weary,

over many a quaint and curious

volume of forgotten lore —

While I nodded, nearly napping,

suddenly there came a tapping.

As of some one gently rapping,

rapping at my chamber door. 

"Tis some visitor," I muttered,

"tapping at my chamber door—

Only this, and nothing more." -(Edgar Allan Poe)

 

Yfir mold sig miðnótt breiddi,

mæddur, krankur huga ég leiddi

fyrri manna forn og kynleg

fræði ýmis er ræktu þeir.

Höfgi mér á hvarma þægt sé

drepið léttum fingri. "Heyr. 

Það er gestur," þuldi ég lágt,

"við þrepskjöld dyr að knýja, heyr;

aðkomandi, ekki meir."         -(Einar Benediktsson)

 

Í skugga þéttri niða nóttu

og nepju þungri að mér sóttu

töfrar fornar tötra myndir

togaðar úr alda djúpi.

Loks byrjar mér í brjóst að renna

en brátt og frekt ég þóttist kenna

að drepið væri á dyr

á þennan drjúga hátt, er þekkjum vér.

Með kynjahrolli hvísla hljóður;

hver er úti? - En drottin góður!

utan gátta "enginn er."        -(Jochum M Eggertsson)

 

Síð um mundir miðrar nætur

myrkur flest er bugast lætur,

að fornum skræðum gaf ég gætur,

grúskaði og fletti blað á blað.

Þá var var lostið högg á hurðu

högg er vakti geig og furðu;

hljóðlátt, kynlegt högg á hurðu,

í huga innst, er nam sér stað.

Kynlegt, dulrænt högg á hurðu,

hjarta mínu settist að.

Efalaust maður - eða hvað?    -(Sigurjón Friðjónsson) 

Ég hef enn í dag, næstum 60 árum seinna, ágætis samband við hrafninn. Hann á það til þegar vetur harðnar að svífa fyrir utan og gjóa á stofugluggann minn og kanna um leið hvað Matthildur mín hefur gefið smáfuglunum fyrir framan svalirnar. Þá á ég til að skella í góm og gauka að honum góðu. Svo um sumarmál lætur hann sig hverfa.

En þrátt fyrir allar góðu krumma vísurnar, sem honum er smellt í góm, þá er honum meinilla við að láta ljósmynda sig.

 

Jæja, þá víst er komið vor, og ætli sé ekki best að hætta að spá í þennan karlskarf.

 

Bíddu, , , varstu að taka mynd af mér skrattakollur? 

 

, , , jú, þú varst víst að taka mynd, ég sá það.

 

Það er nú alveg lagmarks kurteisi að láta vita svo hægt sé að hafa sig til og halda virðingu sinni.

Gamlar hrútaskýringar

Nú er sú öld upp runnin að það eru ragnarökkvaðir karlskrjóðar sem boða dómsdagstíðindi á bloggsíðum. En fasískar femínista fraukur ríða röftum rétttrúnaðarins, dragandi stríðsvagninn, -öðruvísi mér áður brá á tímum Völu.

Vafrandi um á vegum illskunnar hafa stjórnvöld þegið mútur, beitt málfrelsið fjárkúgun og dælt úr sprautum lyfjaiðnaðarins honum til hagsældar. Þetta hefur verið uppi á teningunum  undanfarið, -kastað fram af Davos dúkkulísum.

Í þakklæti fyrir hlýðnina fær nú heimsþorpið að stróka með himinskautum á flækingi sínum með kolefnisbremsufarið rafrænt í rassgatinu. Karlmennskan er komin í fæðingaorlof og bleyjuskipti samkvæmt snjallúrinu. Á meðan skara dyggar dróttir eldi að eigin höfði á fjarfundi í snjallsímanum sínum, eftir að þær komust í kúlu gullsins á Gimlé, -já og vel á minnst eourovision orðin eins og hver önnur uppvakningarsamkoma djöfladýrkenda.

Ef leikarinn Seleninskí væri ekki nú leiddur fram á sviðið til slátrunar, væri ímynd vestrænnar karlmennsku nú þegar liðið lík. Hán hefði verið hengt upp kynsegin efst í regnbogann. Við erum stödd í leikritinu þar sem málaliðar Valahallar berjast fyrir Bæden klanið og Pútín básúnar Wagner. Og verðbólgan æðir um Hveradali og hnjúka, -þrjár máltíðir frá hungursneið í öllum hagvextinum.

Þegar leikritinu lýkur liggur tálsýnin ein eftir, þyngri en tárum taki með tærnar upp í loft á Tene. Þak, klæði eða fæði verður það sem valið stendur um, -að því að virðist takmarkað  framboð við að fullnægja óendanlegri fíkn. Tvennt af þrennu þarf samt ekki að vera svo slæmt, -verði það svo gott?

Hrun siðmenningar og frumskógarlögmálið eitt virðist framundan. Ef fólk hefur ekki lengur aðgang að fæði, klæði og húsaskjóli, verður offramboð af ofbeldi og ótta í veröld sem hefur verið fokkað upp á flótta, -og þá dreymir Bjössum og Willisum landsins bláa helst um að kosta íslenskan her.

Hringrás dómsdagsklukkunnar hefur nýlega lokið árinu mikla, tuttugu og sex þúsund ára hring 21. des 2012, -samkvæmt tímatali Majanna. Nú er sá tími þegar jörðin er í fullkomnu samræmi við sólina. Hindúar skiptu árinu mikla í fjórar lotur. Grikkir í fjórar aldir; járn, brons, silfur og gull, -og Vala sagði sögur af Ásum.

Þessi speki gengur út á tuttugu og sex þúsund ára hringrás himingeimsins rangsælis í kringum sólina, aftur að nýju upphafi. Jörðin gengur sinn vana sólarhring og hallar árlega um ás sinn, árstíða hallinn veltir jafndægrum og sólstöðum. Svo tekur tvö þúsund og eitthundrað ár fyrir jörðina að ferðast í gegnum hverja af tólf öldum stjörnumerkjanna.

Tólf sinnum tvö þúsund og eitthundrað eru u.þ.b. tuttugu og sex þúsund ár. Alheimurinn er nú eftir 26.000 ár á ný að sigla inn í merki Vatnsberans, hefur yfirgefið merki Fiskana, - öld Jesus Christ Superstar. Kærleikurinn er í lausu lofti, rétt eins og blóðhefndin var þegar siglt var úr merki Hrútsins yfir í Fiskana. En kærleikurinn þarf þess vegna ekki að vera á hverfanda hveli frekar en má greina blóðhefndina í órafjarlægð stjörnuhiminsins.

Með breytingum á stöðu, segulsviði og tíðni sólkerfisins, breytist veruleikinn, ný hugmyndafræði með nýrri heimsmynd fæðist. Þegar ný öld tekur völd ríkir glundroði og margir vilja komast í gullið á Gmilé. Verum því sterk á hringrás eilífðarinnar, og munum; -Guðs ríki er innra með yður.

Púkar Sæmundar munu um stund eiga sviðið trommandi á fjósbitunum í dúkkulísu drögtum, sem meira en aldrei fyrr vilja veröldina í þriðju heimstyrjöldina, sér til dýrðar undir regnboganum, -alda fornum sáttmála Guðs og Nóa vegna syndaflóðsins. 

í þeirri styrjöld munu allir tapa aðrir en sálarlausir auðrónar, sem fá fullnægingu af því einu að fróa sér í sínu rafræna bókhaldi, rétt á meðan þeir ljúka sinni línulegu ævi.

Skildu allir flissandi fábjánarnir í Davos dúkkulísu drögtunum átta sig á þessu.

Heiðríkja á góu - loftbóla andans

Ragnarökkur

Rifizt er um hvort í Rússaveldi

roði af degi – eða kveldi.

Í ágirndar svaði ákaft gjalla

orustur miklar um veröld alla.

Hroll að vonum og hlýleik setur

helkaldur, margþættur fimbulvetur.

Ískuldi hugar; heiftir; stríð.

Vindöld; vargöld; varmennskutíð.

Spurnir þyrpast að hátt í hljóði:

Hvar er ríki þitt Baldur góði?

Ormahryggjum er undið um sali.

Eitraðar falla ár un dali.

Rógtönnum er lagt til að lemstra og neyða.

Loftungum slafrað til fylgisveiða.

Með mútum fákænska til fylgis vakin.

Fjötruð mannlund og í útlegð hrakin.

Eigið reiptog sem alúð gyllt.

Einlægni smælingja sýkt og villt.

Rifizt er um, hvort í Rússaveldi

roði af degi – eða kveldi.

Heyrði ég í hamrinum 1939

Þá eru um alla veröld orustur miklar (Gylfaginning)

Því hefur borið við hér á síðunni að höfundur hefur látið sig dreyma um að koma orðum sínum í ljóð en ekki langloku. Ljóðið hér að ofan er ekki eftir síðuhafa, heldur langa-afa hans, Sigurjón Friðjónsson, -og er sennilega ort fyrir u.þ.b. 100 árum síðan. Síðuhafi kæmi orðum sínum seint fyrir í svo stuttu og kjarnyrtu máli.

Nokkru sinnum hef ég gert tilraun til að koma orðum mínum fyrir í stuttu máli með myndum, -svo orðin skiljist. Hefur þá brugðið svo við að lesendum síðunnar snarfækkar, enda varða fyrirsagnir bloggsins yfirleitt veginn að efninu, -en athugasemdirnar við bloggið geta aftur á móti orðið áhugaverðari.

Skáldið Pétur Örn Björnsson á þá til að lauma inn einu og einu ljóði í athugasemd. Hann er mitt uppáhalds ljóðskáld og hefur gefið út ljóðabókina Af kynjum og víddum, , , og loftbólum andans. Þessa ljóðabók hef ég lesið þrisvar spjaldanna á milli auk þess að glugga í hana reglulega og lesa af og til eitt og eitt ljóð mér til yndisauka.

Hérna á blogginu er ekki mikið um ljóðskáld þó einn, -sem ég les reglulega bloggin hjá, -eigi það til að setja inn ljóð eftir sjálfan sig, það er Ingólfur Sigurðsson. Svo eru nokkrir sem eru snjallir hagyrðingar og geta sett saman smellnar vísur. En góð ljóð finnst mér hafa það umfram vísur að vera tímalaus. 

Frá því á tvítugsaldri hef ég safnað ljóðabókum Sigurjóns langa-afa míns, þó svo að ég hafi ekki lesið þær með sömu andakt og ljóðabók Péturs Arnar. Í vetur hef ég verið að grúska í því sem afi og amma settu í dagbækur og í aðdraganda þess, -til að sefa samtímann og komast tímalaus rúma hálfa öld aftur í tímann, -nýtti ég mér að lesa ljóð þeirra Péturs Arnar og Sigurjóns.

Sigurjón langi-afi minn gaf út fjórar ljóðabækur, Ljóðmæli og Heyrði ég í Hamrinum 1, 2 og 3. Áður hafði hann gefið út bókina Skriftamál einsetumannsins, sem mætti flokka sem ljóðrænur, -eins og í móð er að kalla svo stutt og hnitmiðað mál í dag. Eins komu út eftir hann  bækur sem ég á ekki; smásagnasafnið Þar sem grasið grær og ljóðabókin Barnið á götunni.

Arnór Sigurjónsson tók saman valin ljóð og ágrip af ævi föður síns og gaf út í bók árið 1967. Í bóki Arnórs kemur margt fram um Sigurjón sem annars væri týnt og tröllum gefið. Þessa bók las ég oftar en einu sinni á mínum yngri árum. Í bókinni birtir Arnór athyglisvert bréf þar sem Sigurjón skýrði tilgang sinn með ljóðagerð. Jafnframt segir Arnór frá Sigurjóni sem ljóðskáldi í samhengi þessa bréfs, og gríp ég nú niður hér og þar:

“Sú mikla þversögn í lífi föður míns, að frá því er hann var ungur maður, var honum ekkert eins hugleikið og ritstörf og skáldskapur, og þó var þetta honum ekki annað en tómstundaiðja, þar til hann var kominn á sjötugsaldur. Hann hafði heldur aldrei neina aðstöðu til að rækja þessa tómstundaiðju sína.”

“Ég varð þess aldrei var, að hann stundaði skáldskap sinn af ástríðu. Ég held að hann hafi ort af því þetta var eina listgreinin, sem hann hafði aðstöðu til að stunda og leggja alúð við.” – “Faðir minn naut aldrei viðurkenningar sem ljóðskáld, nema helst stuttan tíma frá því hann var bóndi á Einarsstöðum þar til lokið var setu hans á Alþingi -  eða um 1922.”

“Tómlæti það, sem ljóðagerð föður míns var sýnd á efri árum hans, olli honum vonbrigðum. Þetta kemur skýrast fram í bréfi skrifað “góðum vini”. “

Hér fyrir neðan eru örstuttar glefsur úr bréfinu:

“Annað aðal markmið mitt er málfegurð – og mýkt málsins fyrst og fremst. Aðaleinkenni okkar forna máls er máttur þess og skýrleiki, sem mjög minnir á hvasst, leiftrandi sverðshögg, ein af megin hugsjónum víkingaaldar.” – “Skilningurinn á krafti mýktarinnar kemur skýrast fram í hugmyndinni um fjötur Fenrisúlfs, sem var gerður úr konu skeggi, kattardyn og öðru þessháttar, og þó öllu heldur vegna þess – var sterkasti fjöturinn.”

“Þriðja skáldskapar markmið mitt, efnið, sem mörgum hefur orðið svo erfitt að finna, eða þeir hafa litið á sem barnaskap að öðrum kosti, má líka segja að sé mýktin – að miklu leyti, þ.e. andstæða harðneskjunnar, grundvallartónn kristninnar, góðvildin, kærleikurinn, sá máttur, sem fáeinum mönnum hefur sýnst “mestur í heimi” og hið eina sem dugað geti í fjötur á Fenrisúlf, -styrjaldarofstopa mannanna.”

Nú hef ég haft mikla ánægju af að lesa ljóð forföður míns og finnst meiriháttar að eiga flest allar ljóðabækurnar í frumútgáfu því ég hygg að þær séu að verða vandfundnar.

Ég á það líka til að líta inn á facebook síðu Péturs Arnar og sjá hann deila þar einu og einu ljóði tímalausrar orðsnilldar sinnar. Í vetur sá ég að hann var spurður hvenær næsta bók væri væntanleg. Pétur Örn svaraði því til að það væri ekki á vísan að róa með það enda færi best á að hann léti ljóðin frá sér eins og honum einum er lagið, -örlátur höfðinginn.

En eftir að ég fór að grúska í gömlum ljóðabókum langa-afa míns hefur mér hvað eftir annað verið hugsað til Péturs Arnar og hversu mikill skaði það væri fyrir íslenska tungu og ljóðagerð samtímans, ef ljóðin hans næðu ekki að lifa í 100 ár vegna þess að engin fyndi þau í bók. Hvet ég hann því til að íhuga, í það minnsta, alvarlega útgáfu fleiri ljóðabóka, -ef hann kynni að líta hér inn.

Eins og ég sagði hér í upphafi þá á fyrirsögnin að varða veginn að efni bloggpistils, og ekki ætla ég að hlunnfara lesendur, sem hafa nennt að lesa þetta langt, -um heiðríkjuna sem nóg hefur verið af hér austan lands síðustu dagana.

Heiðríkjustund

Blátt. Allt loftið blátt. Dökkblátt; fagurblátt. Og í þessu bláa hafi sindrandi sólkringla yfir heiðarbrún.

Ég leita að orðum og ég finn lengi ekki annað en þetta: Blátt, dökkblátt, fagurblátt. Og sindrandi sólkringla yfir lágri heiðarbrún – eins og hún væri á næstu grösum.

Svo tínast orðin að: Þögn. Unaður. Sumardýrð. Helgidagsdýrð.

Ég hika við “sumardýrð”. Þetta er á góu. Enginn fuglasöngur; enginn lækjarniður. – Lágur fossdynur í fjarska. –

“Helgidagskyrrð” minnir mig á messugjörð fyrir 50 árum. Ég sé Jón í Brekku á bekk framundan mér. Hann dottar; missir höfuðið niður á bringu; hrekkur við, lyftir upp höfðinu – missir það niður á bringu aftur. - -

Ég geng frá bænum; langar upp að Austurhlíð. En hún er í skugga. Ég geng út á hól og horfi yfir dalinn.

Þögn. Unaður. – þetta er nóg. Sindrandi sólkringla í bláu hafi; lofthafi. Lágur vatnaniður í fjarska. –

Skriftamál einsetumannsins 1929.

Sigurjón Friðjónsson má finna með google og hægt er að forvitnast um hann hér.